محمدباقر رضایی؛ کامکار جایمند؛ سیدرضا طبایی عقدائی؛ محمد مهدی برازنده
دوره 19، شماره 1 ، اردیبهشت 1382، ، صفحه 63-72
چکیده
گل محمدی با نام علمی Rosa damascena Mill. در مناطق مختلف ایران کشت می‌گردد. امکان تولید اسانس و گلاب از آن در سطح وسیع وجود دارد. اسانس این گیاه در صنایع عطرسازی، آرایشی و غذایی مصرف گسترده ای دارد. در این تحقیق، استخراج دو نمونه اسانس گل محمدی شهرستان کاشان که به روش تقطیر با آب و به صورت آزمایشگاهی و صنعتی تهیه شده بود، توسط دستگاه های کروماتوگرافی ...
بیشتر
گل محمدی با نام علمی Rosa damascena Mill. در مناطق مختلف ایران کشت می‌گردد. امکان تولید اسانس و گلاب از آن در سطح وسیع وجود دارد. اسانس این گیاه در صنایع عطرسازی، آرایشی و غذایی مصرف گسترده ای دارد. در این تحقیق، استخراج دو نمونه اسانس گل محمدی شهرستان کاشان که به روش تقطیر با آب و به صورت آزمایشگاهی و صنعتی تهیه شده بود، توسط دستگاه های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفتند. ترکیبهای عمده در اسانس صنعتی شامل : phytol (39.3 درصد)، n-henicosane (16.5 درصد)، hexadecane (12.5 درصد)، n-heptadecane (5.9 درصد) و citronellol (4.1 درصد) و ترکیبهای عمده نمونه اسانس آزمایشگاهی شامل : n-nonadecane (21 درصد)، citronellol (20.3 درصد)، geraniol (19 درصد) و phenylethyl alcohol (18.9 درصد) بودند. در این تحقیق ملاحظه می نمائید که بین ترکیبهای عمده موجود در اسانس که از اهمیت خاصی برخوردار می باشند از جمله citronellol، geraniol و phenylethyl alcohol در نمونه اسانس صنعتی یافت نمی شود یا به صورت جزیی موجود است، بنابراین، با توجه به اطلاعات موجود امکان بررسی نقاط قوت و ضعف روشهای استحصال با بررسی بیشتر مشخص می گردد.
کامکار جایمند؛ محمدباقر رضایی؛ فاطمه عسگری
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، ، صفحه 11-22
چکیده
گونه‌های نعناع از جمله گیاهان بسیار مهم می‌باشد که در صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی مصرف وسیعی دارد. نمونه نعناع فلفلی در تیرماه 1380 از مجتمع تحقیقاتی البرز (مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی) جمع‌آوری و از برگ خشک با مقایسه دو دستگاه تقطیر با بخار(طراحی جدید) اسانسگیری بعمل آمد. بازده اسانس نمونه‌های جمع‌آوری شده، (طرح 1 و 2 جایمند – ...
بیشتر
گونه‌های نعناع از جمله گیاهان بسیار مهم می‌باشد که در صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی مصرف وسیعی دارد. نمونه نعناع فلفلی در تیرماه 1380 از مجتمع تحقیقاتی البرز (مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی) جمع‌آوری و از برگ خشک با مقایسه دو دستگاه تقطیر با بخار(طراحی جدید) اسانسگیری بعمل آمد. بازده اسانس نمونه‌های جمع‌آوری شده، (طرح 1 و 2 جایمند – رضایی) بهترتیب 0.16 و 0.22 درصد بدست آمد. بعد ترکیبهای اسانس توسط دستگاههای کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد شناسایی قرار گرفتند. ترکیبهای عمده در طرح –1، عبارتند از: ایزومنتول (41.5 درصد)، ایزومنتون (17.5 درصد)، بتا – اوسیمن (7.8 درصد) و کارواکرول (7.8 درصد) و ترکیبهای عمده در طرح –2، عبارتند از: ایزومنتون (28.6 درصد)، کارواکرول (13.8 درصد)، بتا – اوسیمن (8.4.درصد) و پولگون (7.4 درصد). همانطورکه شرایط منطقه، شامل نوع خاک، آب و هوا میتوانند در نتایج یک گونه تأثیر داشته باشند، طراحیهای مناسب دستگاه نیز بر میزان ترکیبها در اسانس تأثیر بهسزایی خواهد داشت.
کامکار جایمند؛ محمدباقر رضایی
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، ، صفحه 77-88
چکیده
سرو مردابی Taxodium distichum (L.) در مناطق شمالی کشور رویش دارد. بذر این گیاه دارای اسانس فراوان و ترکیب عمده آن، آلفا – پینن می‌باشد. این ترکیب دارای فعالیتهای ضد التهابی و ضد انقباضی بوده و در صنایع عطرسازی کاربرد دارد. در این تحقیق میوه گیاه از باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در مرداد 1379 جمع‌آوری و به روش تقطیر با آب (طرح جایمند – رضایی) اسانسگیری ...
بیشتر
سرو مردابی Taxodium distichum (L.) در مناطق شمالی کشور رویش دارد. بذر این گیاه دارای اسانس فراوان و ترکیب عمده آن، آلفا – پینن می‌باشد. این ترکیب دارای فعالیتهای ضد التهابی و ضد انقباضی بوده و در صنایع عطرسازی کاربرد دارد. در این تحقیق میوه گیاه از باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در مرداد 1379 جمع‌آوری و به روش تقطیر با آب (طرح جایمند – رضایی) اسانسگیری شد. در این طرح امکان برداشت نمونه اسانس در زمانهای مختلف تقطیر وجود دارد. نمونه‌های اسانس (جدا شده در سه زمان) توسط دو دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه قرار گرفت و ترکیبهای آنها شناسایی شد. عمده‌ترین آنها، در برداشت اول آلفا - پینن (61.8 درصد)، برداشت دوم (57.1 درصد) و برداشت سوم (14.8 درصد) می‌باشد که بهترتیب هرچه زمان اسانسگیری افزایش مییابد میزان ترکیب کاهش نشان می‌دهد. از آنجا که جداسازی هر ترکیب به تنهایی در اسانسها کار سادهای نیست از اینرو، یکی از مزیتهای این روش به نسبت روشهای دیگر اسانسگیری، برداشت بیشترین میزان یک ترکیب در اسانس در هر مرحله و زمان ممکن است که در این طرح لحاظ گردیده است.
احمد اکبری نیا؛ امیر قلاوند؛ زین العابدین طهماسبی؛ فاطمه سفیدکن؛ ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ محمدباقر رضایی
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، ، صفحه 89-109
چکیده
به منظور مطالعه تأثیر کودهای شیمیایی، آلی و تلفیق آنها بر عملکرد و میزان اسانس دانه گیاه دارویی زنیان (Carum copticum) تحقیقی در سال‌های زراعی 1381-1380 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی قزوین در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 12 تیمار شامل: مقادیر مختلف نیتروژن (اوره) و فسفر (فسفات آمونیم) به صورت مخلوط در 4 سطح (روش تغذیه متداول)، مقادیر مختلف کود ...
بیشتر
به منظور مطالعه تأثیر کودهای شیمیایی، آلی و تلفیق آنها بر عملکرد و میزان اسانس دانه گیاه دارویی زنیان (Carum copticum) تحقیقی در سال‌های زراعی 1381-1380 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی قزوین در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 12 تیمار شامل: مقادیر مختلف نیتروژن (اوره) و فسفر (فسفات آمونیم) به صورت مخلوط در 4 سطح (روش تغذیه متداول)، مقادیر مختلف کود دامی در 3 طرح (روش تغذیه ارگانیک)، مخلوطی از کودهای شیمیایی فوق و کود دامی در 4 سطح (روش تغذیه تلفیقی) و شاهد در سه تکرار اجرا گردید. اسانس دانه با استفاده از روش تقطیر با آب استخراج و اندازه‌گیری شد. عملکرد دانه، درصد اسانس و عمکلرد اسانس مود تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که با افزایش مقادیر نیتروژن و فسفر به ترتیب تا 90 و 60 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه افزایش یافت. کودهای شیمیایی تأثیری بر میزان اسانس دانه نداشت. در روش تغذیه ارگانیک با افزایش مقدار کود دامی عملکرد دانه و میزان اسانس افزایش یافت که بیشترین آن مربوط به تیمار 30 تن کود دامی در هکتار بود. تیمارهای تلفیق کودهای شیمیایی و کود دامی در مقایسه با بکارگیری جداگانه هر یک از آنها عملکرد دانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس بیشتری داشت. تیمارهای 60 کیلوگرم نیتروژن و 40 کیلوگرم فسفر به همراه 25 تن کود دامی و 90 کیلوگرم نیتروژن و 60 کیلوگرم به همراه 15 تن کود دامی در هکتار بیشترین عملکرد دانه و عمکلرد اسانس را تولید نمود.
محمدباقر رضایی؛ کامکار جایمند؛ محمود معلمی
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، ، صفحه 123-135
چکیده
اهمیت گونه‌های دارویی و خاصیت آرام کنندگی بعضی از آنها بر هیچکس پوشیده نیست، با توجه به گونه‌های سنبل الطیب که به‌صورت خودرو و دست کاشت در مناطق مختلف کشور مشاهده می‌شود، اقدام به جمع‌آوری ریشه گونه سنبل الطیب کوهستانی با نام علمی Valerina sisymbriifolia Vahl از سه استان مختلف کشور (اصفهان، آذربایجان و همدان) نمودیم. پس از استخراج اسانس ریشه ...
بیشتر
اهمیت گونه‌های دارویی و خاصیت آرام کنندگی بعضی از آنها بر هیچکس پوشیده نیست، با توجه به گونه‌های سنبل الطیب که به‌صورت خودرو و دست کاشت در مناطق مختلف کشور مشاهده می‌شود، اقدام به جمع‌آوری ریشه گونه سنبل الطیب کوهستانی با نام علمی Valerina sisymbriifolia Vahl از سه استان مختلف کشور (اصفهان، آذربایجان و همدان) نمودیم. پس از استخراج اسانس ریشه گیاه که به روش تقطیر با آب، ترکیبهای آن توسط دستگاههای کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد شناسایی قرار گرفت. طبق بررسی نتایج مشاهده شد که میان ترکیبهای عمده موجود در اسانس مناطق مختلف کشور، اختلاف وجود دارد. ترکیب a- pinene با 16.6 درصد از استان آذربایجان، بیشترین درصد را نسبت به دیگر استانها نشان داده است. ترکیبهای عمده در ریشه گونه سنبل الطیب همدان: a-pinene (14 درصد)، borneol (11.5 درصد) و bornyl acetate (6.4 درصد)، در گونه آذربایجان، a-pinene (16.6 درصد)، borneol (9.7 درصد)، b - himachalene(7.3 درصد) و spathulenol(5 درصد) و در گونه اصفهان، borneol (13.53 درصد)، g - muurolene(5.19 درصد) و humulene epoxide II(3.45 درصد) می‌باشد که مورد شناسایی قرار گرفته است. بنابراین، کشت و توسعه این گونه با انجام تحقیقات بیشتر در زمینههای مختلف زراعی و اصلاحی پیشنهاد می‌شود.
محمدباقر رضایی؛ فرانسواز برنار؛ سید احمد شفیعی دارابی
دوره 17، شماره 1 ، بهمن 1381، ، صفحه 1-73
چکیده
با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در عصر حاضر و لزوم شناخت همه جانبه آنها درجهت بهره برداری هرچه بیشتر و به روز رسانی اطلاعات گذشته، جنبه‌های گوناگون گیاه باریجه به‌عنوان یکی از گیاهان دارویی ارزشمند و مؤثر در طب سنتی، شامل خصوصیات گیاه شناختی، مشخصات رویشی و اکولوژیکی، نحوه بهره برداری، کشت زراعی، ترکیبهای شیمیایی، و مصارف پزشکی ...
بیشتر
با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در عصر حاضر و لزوم شناخت همه جانبه آنها درجهت بهره برداری هرچه بیشتر و به روز رسانی اطلاعات گذشته، جنبه‌های گوناگون گیاه باریجه به‌عنوان یکی از گیاهان دارویی ارزشمند و مؤثر در طب سنتی، شامل خصوصیات گیاه شناختی، مشخصات رویشی و اکولوژیکی، نحوه بهره برداری، کشت زراعی، ترکیبهای شیمیایی، و مصارف پزشکی و درمانی آن مورد بررسی قرار گرفته و در هر مورد نیز بررسیهای مؤلف به‌طور اختصار ذکر شده است. در جهت توسعه مطالعات بیوتکنولوژیکی با هدف تولید متابولیتهای ثانویه در شرایط آزمایشگاهی و بررسی و اصلاح آن در شرایط طبیعی، کشت بافت گیاه باریجه با استفاده از ریشه‌چه و ساقه‌چه‌های حاصل از بذرهای تازه جوانه زده، در محیط پایه MS همراه با ویتامینهای و هیدرولیز کازیین (mgL-1 200)، در تیمارهای هورمونی IBA (1) ,NAA (1) و یا1)) BAP، و در دمای Cْ25 انجام شده و القای ریشه از کالوسهای بدست آمده در محیط پایه فوق همراه با تیمار هورمونیNAA ) 0.1 ،1 ( و دمای 4 درجه انجام شد. بررسیهای انجام شده نشان می‌دهد که کالوس باریجه در تیمارهای هورمونی متفاوت به‌خوبی رشد می‌کند ولی از ترکیبهای اسانس و یا رزینی (ترکیبهای ضد باکتریایی) مناسبی برخوردار نیست. کشت ریشه این گیاه از ریشه‌چه حاصل از دانه رستهای آن انجام شده که رشد آن با رشد ریشه در گیاهان طبیعی قابل مقایسه می‌باشد.
حسین شاکر؛ محمدمهدی برازنده؛ محمدباقر رضایی
دوره 15، شماره 1 ، دی 1381، ، صفحه 33-48
چکیده
به منظور مقایسه ترکیبهای شیمایی اسانس اوکالیپتوس کامالدولنسیس از سه منطقه مختلف آب هوایی، این گونه گیاهی در بهمن ماه 1378 از سه منطقه نورآبادممسنی (استان فارس)، بهشهر (استان مازندران) و تهران (استان تهران) جمع‌آوری و پس از انتقال به آزمایشگاه شیمی گیاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، از برگ تازه آنها به طور مجزا و به روش تقطیر با آب اسانسگیری ...
بیشتر
به منظور مقایسه ترکیبهای شیمایی اسانس اوکالیپتوس کامالدولنسیس از سه منطقه مختلف آب هوایی، این گونه گیاهی در بهمن ماه 1378 از سه منطقه نورآبادممسنی (استان فارس)، بهشهر (استان مازندران) و تهران (استان تهران) جمع‌آوری و پس از انتقال به آزمایشگاه شیمی گیاهی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، از برگ تازه آنها به طور مجزا و به روش تقطیر با آب اسانسگیری شد.
از هر یک از این نمونهها روغن اسانسی به رنگ زرد روشن و به ترتیب با بازده 60/0، 14/0 و 51/0 درصد (براساس وزن برگ خشک) بدست آمد. ترکیبهای شیمیایی این اسانسها به روشهای کاپیلاری گاز کروماتوگرافی متصل به آشکار ساز یونیزاسیون توسط شعله هیدروژن (CGC-FID) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) به طور کمی و کیفی شناسایی شدند. در هر یک از این اسانسها تعداد سیوچهار ترکیب شناسایی شدند که در میان آنها به ترتیب سه ترکیب 1 و 8- سینئول (48.8%، 1.0% و 2.5%)، پاراسیمن (16.3%، 35.5% و23.9%) و اسپاتولنول (3.7%، 20.7 و 15.4%) بالاترین میزان را به خود اختصاص میدهند.
کامکار جایمند؛ محمدباقر رضایی
دوره 15، شماره 1 ، دی 1381، ، صفحه 49-58
چکیده
از اسانس اکثر گونه‌های بومادران در صنایع مختلف دارویی و بهداشتی استفاده می‌شود. به علت شرایط اقلیمی مناسب و سایر عوامل خاص جغرافیایی گیاهان متنوع و زیادی در بیشتر مناطق ایران می‌رویند که اکثرآنها خواص متفاوتی را دارا می‌باشند. استفاده صحیح از گیاهان دارویی مستلزم شناخت و بررسی دقیق ترکیبهای شیمیایی موجود در آنها است. تجزیه و شناخت ...
بیشتر
از اسانس اکثر گونه‌های بومادران در صنایع مختلف دارویی و بهداشتی استفاده می‌شود. به علت شرایط اقلیمی مناسب و سایر عوامل خاص جغرافیایی گیاهان متنوع و زیادی در بیشتر مناطق ایران می‌رویند که اکثرآنها خواص متفاوتی را دارا می‌باشند. استفاده صحیح از گیاهان دارویی مستلزم شناخت و بررسی دقیق ترکیبهای شیمیایی موجود در آنها است. تجزیه و شناخت کامل چنین گیاهانی از نظر بحث داروشناسی اهمیت زیادی دارد. در این تحقیق پس از جمع‌آوری گیاه از شهرستانک به روش تقطیر با آب (نوع کلونجر طبق دارونامه بریتانیا) نمونه مورد آزمایش مورد اسانسگیری قرار گفت که بازده اسانس در گل 0.44 درصد و در برگ 0.71 درصد بدست آمد. نمونه‌های اسانس گل و برگ توسط دستگاههای کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد شناسایی قرار گرفتند. ترکیبهای عمده در گل عبارتند از: Camphor (31.2 درصد)، 1.8-cineole(25.7درصد)، camphor (21.4درصد)، trans- p- menth- 2- en- 1- ol (5.3 درصد) و همچنین در برگ 1.8- cineole (25.4درصد)، camphor (21.4درصد)، trans- p- menth- 2- en- 1—ol (18 درصد) و sabinene (4 درصد) بدست آمد. با توجه به میزان مواد مؤثره موجود در گیاه که عمده‌ترین آنها ترکیب camphor در گل است به عنوان ترکیبی که دارای خواص ضد جوش، ضد احتقان و ورم، گندزدا، خلط‌آور و تسکین دهنده سوزش و خارش شناخته شده و همچنین ترکیب 1 و 8- سینئول که دارای خواص بیهوش کنندگی، کرم‌کش، ضد آلرژی، گندزدا، باکتری‌کش، خلط‌آور، مسکن، پایین آورنده فشار خون، عامل درمان التهاب حنجره سرفه و برونشیت است و همچنین ترکیب ترپینئول که دارای خواص ضد آلرژی، گندزدا، ضد سرفه، باکتری‌کش و عاملی که باعث تحریک انقباضهای کیسه صفرا می‌شود، شناخته شده است.
