فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
فاطمه عسکری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمدامین سلطانی پور؛ مهدی میرزا؛ سمیه فکری قمی
چکیده
جنس Pycnocycla متعلق به خانواده Apiaceae است و در ایران 8 گونه چندساله دارد. در این مطالعه بازده اسانس و ترکیبهای شیمیایی دو گونه P. nodiflora و P. flabellifolia بررسی شد. به این منظور اندام هوایی گیاهان در مرحله بذردهی به‌ترتیب از دو رویشگاه در استان هرمزگان در دو سال متوالی و استان کرمانشاه در یک‌سال جمع‌آوری شدند. اندامهای ساقه، برگ و بذر جدا و در ...
بیشتر
جنس Pycnocycla متعلق به خانواده Apiaceae است و در ایران 8 گونه چندساله دارد. در این مطالعه بازده اسانس و ترکیبهای شیمیایی دو گونه P. nodiflora و P. flabellifolia بررسی شد. به این منظور اندام هوایی گیاهان در مرحله بذردهی به‌ترتیب از دو رویشگاه در استان هرمزگان در دو سال متوالی و استان کرمانشاه در یک‌سال جمع‌آوری شدند. اندامهای ساقه، برگ و بذر جدا و در سایه خشک شدند. اسانس به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر به مدت 3 ساعت استخراج گردید. تعیین درصد و نوع ترکیبهای شیمیایی با استفاده از دستگاههای GC و GC/MS انجام شد. بازده اسانس ساقه و برگ گونه P. nodiflora در دو سال متوالی در رویشگاه تنگ‌زاغ هرمزگان 0.23% و 1.21% و بازده اسانس بذر 0.23% بود. در رویشگاه آب‌ماه بازده اسانس ساقه و برگ در دو سال متوالی 0.02% و 0.06% و بازده اسانس بذر 0.01% بود. کاریوفیلن اکسید (7.8% تا 28.1%) و بتا-اودسمول (15.5% تا 57.2%) ترکیبهای عمده در اسانس ساقه، برگ و بذر در تمام نمونه‌های مورد بررسی P. nodiflora بودند. در گونه P. flabellifolia بازده اسانس ساقه و برگ (0.66%) و بذر (0.76%) بود. ترکیبهای غالب در اسانس ساقه و برگ P. flabellifolia شامل سیس-بتا-اوسیمن (33.8%)، ترانس-بتا-اوسیمن (39.6%) و ترپینولن (12.9%) بودند. در اسانس بذر P. flabellifolia ترانس-بتا-اوسیمن (28%)، سیس-بتا-اوسیمن (31%) و ترپینولن (12.6%) ترکیبهای عمده بودند.
فاطمه عسکری؛ مهدی میرزا؛ مصطفی گلی پور؛ سمیه فکری قمی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1.93.1.1576.32 جنس بومادران (Achillea) در ایران 19 گونه گیاه علفی، چندساله و بیشتر معطر دارد. این جنس از خانواده کاسنی دارای خصوصیات گیاهی پیچیده‌ای است. کامازولن ترکیب عمده موجود در اسانس گل و برگ Achilleamillefolium L. subsp. elbursensis گزارش شده که در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. با توجه به اینکه این زیرگونه ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1.93.1.1576.32 جنس بومادران (Achillea) در ایران 19 گونه گیاه علفی، چندساله و بیشتر معطر دارد. این جنس از خانواده کاسنی دارای خصوصیات گیاهی پیچیده‌ای است. کامازولن ترکیب عمده موجود در اسانس گل و برگ Achilleamillefolium L. subsp. elbursensis گزارش شده که در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. با توجه به اینکه این زیرگونه انحصاری ایران است و در مورد کشت این گونه هیچ تحقیقی انجام نشده است، مطالعه مقدماتی در مورد نحوه کشت و تأثیر آن بر روی مواد مؤثره انجام شد. بدین‌منظور، بذر گیاه بومادران البرزی در مهرماه 1395 از تنها رویشگاه آن در دیزین جمع‌آوری شد. در ابتدای اسفندماه در گلخانه کشت گردید و اواسط فروردین 1396 گیاهچه‌ها به مزرعه منتقل شدند. در مردادماه بوته‌ها گل داده و اندام هوایی برای استخراج اسانس در دو سال متوالی جمع‌آوری شدند. برای مقایسه با نمونه‌های طبیعی، اندام هوایی بومادران در مردادماه 1396 در مرحله گلدهی از دیزین جمع‌آوری شد. اندامهای گیاه شامل برگ و گل‌آذین در آزمایشگاه خشک و به‌وسیله آسیاب پودر شدند. روغن‌های اسانسی به روش تقطیر با آب بدست آمد و توسط GC-FID و GC/MS مورد تجزیه قرارگرفتند. بازده (وزنی/وزنی) اسانس آبی‌رنگ برگ و گل‌آذین بومادران رویشگاه به‌ترتیب 0.11% و 0.53% و بومادران کشت شده به همان ترتیب در سال 1396 برابر 0.28% و 0.50% و در سال 1397 برابر 0.26% و 1.30% بود. کامازولن به‌عنوان بیشترین درصد ترکیب اسانس برگ و گل‌آذین بومادران رویشگاه به‌ترتیب 5.7% و 52.5% بود. مقدار آن به همان ترتیب در نمونه‌های بومادران کشت شده سال اول 50.6% و 67.1% و در سال دوم 59.6% و 71.3% بود. کاریوفیلن الکل، کاریوفیلن اکساید، کامفور، بورنئول و بتا-اودسمول دیگر ترکیبهای شاخص بودند. کامازولن یک ترکیب مهم و اساسی در این گونه است که در تمام اندام هوایی نمونه کشت شده وجود داشت، در حالی که فقط در گل‌آذین نمونه رویشگاه یافت شد.
فاطمه عسکری؛ مهدی میرزا؛ مهردخت نجف پور نوایی؛ شهلا احمدی
چکیده
هر دو گونه Centaurea pterocaula Trautv. و C. urvillei DC. subsp. deinacantha نوعی گل‌گندم هستند. هدف از این مطالعه تعیین ترکیبهای شیمیایی در روغن‌های اسانسی گونه‌های مذکور برای استفاده در مواد غذایی، لوازم آرایشی- بهداشتی و دارویی بود. گیاهان C. urvillei و C. pterocaula در مرحله گلدهی از ارومیه (دره قاسملو) و زنجان در سالهای 1389 و 1390 جمع‌آوری شدند. اندامهای گیاه شامل ...
بیشتر
هر دو گونه Centaurea pterocaula Trautv. و C. urvillei DC. subsp. deinacantha نوعی گل‌گندم هستند. هدف از این مطالعه تعیین ترکیبهای شیمیایی در روغن‌های اسانسی گونه‌های مذکور برای استفاده در مواد غذایی، لوازم آرایشی- بهداشتی و دارویی بود. گیاهان C. urvillei و C. pterocaula در مرحله گلدهی از ارومیه (دره قاسملو) و زنجان در سالهای 1389 و 1390 جمع‌آوری شدند. اندامهای گیاه شامل ساقه و برگ و گل‌آذین در آزمایشگاه خشک شدند و به ذرات ریزی تبدیل شدند. روغن‌های اسانس به روش تقطیر با آب بدست آمد و توسط GC-FID و GC/MS مورد تجزیه قرارگرفتند. بازده اسانس ساقه همراه برگ و گل‌آذین گونه C. pterocaula (براساس وزن خشک گیاه) به‌ترتیب 0.06% و 0.09% بود. بیشترین درصد ترکیبهای اسانس ساقه همراه برگ و گل‌آذین به‌ترتیب جرماکرن‌دی (20.4% و 5.4%)، تیمول (10.6% و 8/3%)، سیپرن (3.5% و 11.5%)، اسپاتولنول (7.7% و 4.9%)، کاریوفیلن اکسید (6.8% و 13.4%) و ترانس-کاریوفیلن (4.9% و 8.1%) بودند. بازده اسانس ساقه همراه برگ و گل‌آذین C. urvillei (براساس وزن خشک گیاه)، به‌ترتیب 023/0%، 065/0% بود. بیشترین درصد ترکیبهای اسانس ساقه همراه برگ، بنزیل بنزوات (38.7%)، کاریوفیلن اکسید (17.9%) و بتا-اودسمول (19.8%) بوده و بیشترین درصد ترکیبهای اسانس گل‌آذین، کاریوفیلن اکسید (25.7%)، اسپاتولنول (14.8%) و اودسما-4(15)-7-دی ان-1-بتا-اُل (0/21%) بوده‌است.
فاطمه عسکری؛ شهلا احمدی
چکیده
جنس Pimpinella با حدود 180-170 گونه در جهان، یکی از بزرگترین جنس‌های خانواده چتریان می‌باشد. براساس مطالعات فلور ایران، این جنس در فلات ایران، 25 گونه دارد که 22 گونه آن در ایران است و 6 گونه از آنها بومی هستند. گونه Pimpinella olivierioides Boiss. & Hausskn. در منطقه غرب و مرکز پراکنش دارد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین ترکیبهای شیمیایی موجود در اسانس گونه P. ...
بیشتر
جنس Pimpinella با حدود 180-170 گونه در جهان، یکی از بزرگترین جنس‌های خانواده چتریان می‌باشد. براساس مطالعات فلور ایران، این جنس در فلات ایران، 25 گونه دارد که 22 گونه آن در ایران است و 6 گونه از آنها بومی هستند. گونه Pimpinella olivierioides Boiss. & Hausskn. در منطقه غرب و مرکز پراکنش دارد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین ترکیبهای شیمیایی موجود در اسانس گونه P. olivierioides می‌باشد. اندامهای گیاه P. olivieroides در مرحله گلدهی در اواخر تیر 1391 از منطقه نهاوند جمع‌آوری و پس از تفکیک در دمای محیط خشک و بعد به ذرات کوچک آسیاب شدند. نمونه ساقه و برگ، ریشه و گل‌آذین به تفکیک با روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند. برای جداسازی و شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاههای گاز کروماتوگرافی GC و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. بازده اسانس ساقه و برگ گیاه P. olivieroides (بر پایه وزنی-وزنی خشک شده) 0.09%، ریشه 0.52% و گل‌آذین 0.57% بود. بیشترین درصد ترکیبهای اسانس ساقه و برگ، ریشه و گل‌آذین به‌ترتیب جرماکرن D (36.5%، 21.9% و 11.1%) و بی‌سیکلوجرماکرن (7.5%، 15.9% و 4.4%) بودند. بتا-بیزابولن (24.9%) فقط در اسانس ریشه و ترانس-پینوکامفن (14.7%) و سیس-پینوکامفن (13.4%) دیگر ترکیبهای شاخص اسانس ساقه و برگ بودند. نکته جالب توجه در مورد این اسانسها، رنگ آنها بود که به‌ترتیب آبی روشن، آبی کاربنی و سبز چمنی بود. با مقایسه ترکیبهای اصلی اسانس مشخص می‌شود که تنوع ترکیبها در اسانس اندامهای مختلف وجود دارد.
فاطمه عسکری؛ ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ مهدی میرزا؛ مریم تیموری؛ المیرا احسانی
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر محل جمع‌آوری گیاه آویشن (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) و غلظت اسانس حاصل از آن بر اثرات ضدمیکروبی بر علیه تعدادی از میکروارگانیسم‌ها، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش، محل جمع‌آوری گیاه در 6 سطح، رقت اسانس در 3 سطح و مقایسه آنها با آنتی‌بیوتیک‌های سفتی‌زوکسیم ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر محل جمع‌آوری گیاه آویشن (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) و غلظت اسانس حاصل از آن بر اثرات ضدمیکروبی بر علیه تعدادی از میکروارگانیسم‌ها، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش، محل جمع‌آوری گیاه در 6 سطح، رقت اسانس در 3 سطح و مقایسه آنها با آنتی‌بیوتیک‌های سفتی‌زوکسیم و سیپروفلوکسازین و میکروارگانیسم‌های مورد بررسی نیز در 5 سطح شامل Bacillus subtilis، Staphylococcus aureus، Escherichia coli، Pseudomonas aeroginosa و Candida albicans بود. ابتدا بذرهای این گونه از رویشگاههای مختلف جمع‌آوری و در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور کشت گردید. سرشاخه‌های گلدار نمونه‌ها با روش تقطیر با آب مقطر اسانس‌گیری شدند. به‌منظور شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاههای GC و GC/MS استفاده شد. بازده اسانس نمونه‌های مختلف بین 39/0% تا 83/0% (وزنی-وزنی) بود. بیشترین ترکیبهای شیمیایی اسانس آذربایجان‌غربی شامل ترانس-کاریوفیلن (26%) و کامفور (2/24%)، اسانس تهران شامل ژرانیال (9/30%) و ژرانیل‌استات (9/23%)، اسانس زنجان شامل لینالول (5/23%) و 1،8-سینئول (2/22%)، اسانس قزوین شامل تیمول (3/30%) و کارواکرول (2/30%)، اسانس کردستان شامل لینالول (2/17%) و ژرانیل‌استات (7/12%) و اسانس گیلان شامل آلفا-ترپینئول (3/31%) و ژرانیول (2/11%) بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس قطر هاله عدم رشد نشان داد که اثر محل جمع‌آوری، نوع میکروارگانیسم، رقت اسانس و اثر متقابل آنها در سطح 5% معنی‌دار بود. مقایسه میانگین اثر متقابل محل جمع‌آوری، نوع میکروارگانیسم و رقت اسانس نشان داد که بیشترین قطر هاله عدم رشد، معادل 5/35 میلی‌متر مربوط به اسانس با منشأ بذر آذربایجان‌غربی، آنتی‌بیوتیک سیپروفلوکسازین بر روی باکتری باسیلوس‌سوبتیلیس و کمترین قطر هاله عدم رشد نیز معادل 8 میلی‌متر مربوط به اسانس آذربایجان‌غربی با رقت یک پنجاهم بر روی باکتری سودوموناس آئروژینوزا بود. نتایج حاصل از بررسی MIC و MBC نشان داد که اسانس با منشأ بذر تهران و با منشأ بذر کردستان به‌ترتیب بیشترین و کمترین اثر ضدمیکروبی را داشت.
طیبه مظفری‌دهشیری؛ فاطمه سفیدکن؛ فاطمه عسکری؛ غلامرضا بخشی‌خانیکی
چکیده
گونه Pimpinella aurea DC. یکی از فراوان‌ترین گونه‌های چند ساله جنس Pimpinella در ایران است و پراکندگی جغرافیایی آن در شمال‌غرب، غرب، مرکز، شمال‌شرق و جنوب‌شرق ایران می‌باشد. این گونه معطر و دارای اسانس بوده که اسانس آن دارای اثر ضدمیکروبی است. در این تحقیق، به‌منظور ارزیابی کمّیت و کیفیت اسانس بذر گیاه P. aurea و همچنین مطالعه اثر احتمالی اندازه ...
بیشتر
گونه Pimpinella aurea DC. یکی از فراوان‌ترین گونه‌های چند ساله جنس Pimpinella در ایران است و پراکندگی جغرافیایی آن در شمال‌غرب، غرب، مرکز، شمال‌شرق و جنوب‌شرق ایران می‌باشد. این گونه معطر و دارای اسانس بوده که اسانس آن دارای اثر ضدمیکروبی است. در این تحقیق، به‌منظور ارزیابی کمّیت و کیفیت اسانس بذر گیاه P. aurea و همچنین مطالعه اثر احتمالی اندازه بذر بر میزان اسانس، بذرهای گیاه در سال 1389 از سه رویشگاه در استان تهران (توچال، وردآورد و لواسانات) جمع‌آوری شد و پس از خشک‌کردن در سایه، ابتدا با استفاده از الک‌هایی با مش 20، 25 و 30 از هم جدا شدند. از هر کدام از نمونه‌ها به‌صورت جداگانه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری بعمل آمد. میانگین بازده اسانس بذر منطقه توچال با مش‌های 20، 25 و 30 به‌ترتیب 01/4%، 20/3% و 12/1% بدست آمد. در نمونه منطقه وردآورد بازده اسانس با همان اندازهها به‌ترتیب 69/5%، 20/3% و 94/1% بود و در نمونه منطقه لواسانات به همان ترتیب، بازده اسانس به‌ترتیب 21/3%، 70/2% و 85/1% بود. نتایج بیانگر این بود که با ریزتر شدن اندازه بذرها بازده اسانس کاهش چشمگیری یافت. برای شناسایی ترکیبهای موجود در اسانسها و تعیین درصد کمّی آنها از دستگاههای گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. در اسانس بذرهای این گونه با اندازههای متفاوت، که از رویشگاههای مختلف جمع‌آوری شده بودند، ترکیب اصلی اسانس بتا-بیزابولن بود که مقدار آن بین 2/57% تا 6/83% متفاوت بود. ترکیب شاخص دیگر اپوکسی آلو-آرومادندرن بود که بین 9/3% تا 6/30% متغیر بود. نتایج نشان داد که اندازه بذرها تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر کیفیت اسانس ندارد. همچنین اسانس بذرهای جمع‌آوری شده از منطقه وردآورد که دارای اقلیم گرم و خشک‌تری نسبت به دو منطقه دیگر بود، از کمّیت و کیفیت بهتری برخوردار بود.
فاطمه عسکری؛ ولی‌الله مظفریان؛ اسلام پارسا
چکیده
گونه Centaurea zuvandica (Sosn.) Sosn. نوعی گل‌گندم چندساله است که در مناطق شمال و شمال‌غربی کشور پراکنش دارد. اندام هوایی گیاه در مرحله گلدهی در پایان خرداد 1390 از مناطق فیروزکوه، قائم‌شهر و جاده چالوس جمع‌آوری گردید. اندامهای گیاهان تفکیک شده و در دمای محیط خشک شده و بعد به ذرات کوچک آسیاب شدند. نمونه ساقه همراه برگ و گل‌آذین به تفکیک با روش ...
بیشتر
گونه Centaurea zuvandica (Sosn.) Sosn. نوعی گل‌گندم چندساله است که در مناطق شمال و شمال‌غربی کشور پراکنش دارد. اندام هوایی گیاه در مرحله گلدهی در پایان خرداد 1390 از مناطق فیروزکوه، قائم‌شهر و جاده چالوس جمع‌آوری گردید. اندامهای گیاهان تفکیک شده و در دمای محیط خشک شده و بعد به ذرات کوچک آسیاب شدند. نمونه ساقه همراه برگ و گل‌آذین به تفکیک با روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. برای جداسازی و شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاههای گاز کروماتوگرافی GC و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده گردید. بازده اسانس اندامهای مختلف (بر پایه وزنی- وزنی خشک شده) بین 02/0% تا 07/0% بود. بیشترین درصد ترکیبها عبارت از اسپاتولنول (حداکثر 8/28%)، تیمول (حداکثر 7/21%)، کاریوفیلن‌اکساید (حداکثر 9/20%)، لینالول (حداکثر 5/19%)، جرماکرن‌دی (حداکثر 3/16%) و کارواکرول (حداکثر 8/6%) بودند. با توجه به نتایج درمی‌یابیم که تنوع بسیاری در ترکیبهای اصلی اسانس سه رویشگاه و حتی اندامهای مختلف یک رویشگاه وجود دارد. وجود تیمول در اسانس ساقه و برگ (8/17% و 7/21%) و لینالول در اسانس گل‌آذین (5/19% و 7/9%) رویشگاههای جاده چالوس و فیروزکوه و عمده بودن کاریوفیلن‌اکساید (9/20%) در اسانس ساقه و برگ رویشگاه قائم‌شهر از ویژگی‌های گیاهان این رویشگاه‌ها است.
فاطمه عسکری؛ مهدی میرزا
چکیده
گیاه Centaurea depressa M. Bieb. به‌نام گل‌گندم، یک گیاه داروییست که از عصاره آن برای شستشوی چشم استفاده می‌شود و ناراحتی‌های دستگاه گوارش را تا حدودی کاهش می‌دهد. در این تحقیق به‌منظور بررسی کمّی و کیفی اسانس اندامهای مختلف گونه C. depressa، گیاه از مناطق دماوند و تهران در مرحله گلدهی جمع‌آوری گردید. اندامهای گیاهان به‌صورت ...
بیشتر
گیاه Centaurea depressa M. Bieb. به‌نام گل‌گندم، یک گیاه داروییست که از عصاره آن برای شستشوی چشم استفاده می‌شود و ناراحتی‌های دستگاه گوارش را تا حدودی کاهش می‌دهد. در این تحقیق به‌منظور بررسی کمّی و کیفی اسانس اندامهای مختلف گونه C. depressa، گیاه از مناطق دماوند و تهران در مرحله گلدهی جمع‌آوری گردید. اندامهای گیاهان به‌صورت سه نمونه ساقه همراه برگ، ریشه و گل‌آذین تفکیک شده، در دمای محیط خشک شده و بعد به ذرات کوچک آسیاب شدند. نمونه‌های فوق با روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. برای جداسازی و شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاههای گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. بازده اسانس ساقه و برگ، ریشه و گل‌آذین منطقه دماوند (بر پایه وزنی- وزنی خشک شده) به‌ترتیب 18/0%، 13/0% و 07/0% و منطقه باغ گیاه‌شناسی به همان ترتیب 10/0%، 13/0% و 08/0% بود. در منطقه دماوند بیشترین ترکیبهای اسانس ساقه و برگ تیمول (5/56%)، اسپاتولنول (7/12%) و جرماکرن D (9/9%) بود. ترکیبهای اصلی اسانس ریشه پنتادکادین-1-ال (2/32%) و سیس-7-هگزادسن (5/29%) بودند. جرماکرن دی، جرماکرن B و تیمول (4/32%، 4/9% و 7/8%) بیشترین ترکیبهای اسانس گل‌آذین بودند. در منطقه باغ گیاه‌شناسی بیشترین ترکیبهای اسانس ساقه و برگ اسپاتولنول (4/25%)، Eudesma-4(15)-7-diene-1-b-ol (5/14%) و جرماکرن D (7/13%) بود. ترکیبهای اصلی اسانس ریشه تترادکانال (7/30%)، کاریوفیلن‌اکساید (7/23%) و سیس-7- هگزادسن (3/22%) بود. تترادکانال (3/82%) و سیس-7-هگزادسن (5/15%) بیشترین ترکیبهای اسانس گل‌آذین بودند. با توجه به نتایج درمی‌یابیم که در ترکیبهای اصلی اسانس دو رویشگاه و حتی اندامهای مختلف یک رویشگاه تنوع وجود دارد.
فاطمه عسکری؛ ابراهیم شریفی عاشورآبادی
چکیده
به منظور بررسی تأثیر مناطق جمع‌آوری بذر و تاریخ کشت بر عملکرد کمّی بذر گیاه دارویی Pimpinella affinis Ledeb.، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل بذرهای جمع‌آوری شده از مناطق خجیر، نوشهر و جاده چالوس و تاریخ‌های کشت شامل 15 آبان، 15 آذر و 20 فروردین‌ماه بود که در سالهای 1385 و ...
بیشتر
به منظور بررسی تأثیر مناطق جمع‌آوری بذر و تاریخ کشت بر عملکرد کمّی بذر گیاه دارویی Pimpinella affinis Ledeb.، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل بذرهای جمع‌آوری شده از مناطق خجیر، نوشهر و جاده چالوس و تاریخ‌های کشت شامل 15 آبان، 15 آذر و 20 فروردین‌ماه بود که در سالهای 1385 و 1386 در مزرعه ایستگاه تحقیقات البرز کرج انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس سال 1385 نشان داد که اثر تاریخ کاشت (آبان و آذرماه) بر عملکرد بذر معنی‌دار نبود ولی تأثیر رویشگاه و اثر متقابل آنها بر عملکرد بذر در سطح 1% معنی‌دار بوده است. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که عملکرد بذر در تاریخ کشت آبان و آذرماه اختلاف معنی‌دار ندارند، هرچند کشت آذرماه با مقدار 467/64 کیلوگرم در هکتار مقدار بیشتری داشت. تأثیر رویشگاه بر عملکرد بذر مشخص نمود که بذر جمع‌آوری شده از رویشگاه خجیر با میزان 1/175 کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار را داشت و نسبت به چالوس و نوشهر اختلاف معنی‌دار نشان داد. اثر متقابل تاریخ کشت و رویشگاه بر عملکرد بذر مشخص نمود که تاریخ کشت آذرماه مربوط به بذر رویشگاه خجیر با میزان 4/191 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین مقدار بوده و نسبت به سایر تیمارها اختلاف معنی‌دار بود. نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس سال 1386 مشخص کرد که تأثیر تاریخ کاشت، رویشگاه و اثر متقابل آنها بر عملکرد بذر در سطح 1% معنی‌دار بوده است. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که عملکرد بذر در تاریخ‌های کشت آبان و آذرماه اختلاف معنی‌دار ندارند، هرچند کشت آبان‌ماه با مقدار 9/218 کیلوگرم در هکتار مقدار بیشتری داشت. تأثیر رویشگاه بر عملکرد بذر مشخص نمود که بذر جمع‌آوری شده از رویشگاه خجیر با میزان 9/281 کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار را داشت و نسبت به نوشهر اختلاف معنی‌دار نشان داد. اثر متقابل تاریخ کشت و رویشگاه بر عملکرد بذر مشخص نمود که بذر رویشگاه خجیر در تاریخ کشت آبان و آذرماه با میزان 6/404 و 9/397 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین مقدار بوده و نسبت به سایر تیمارها اختلاف معنی‌دار بود. با توجه به نتایج بدست آمده از کشت انجام شده دو سال، ملاحظه می‌شود که کشت‌های پاییزه به‌دلیل داشتن طول دوره رشد طولانی نسبت به کشت بهاره از عملکرد بیولوژیک و عملکرد بذر بالاتری برخوردار بودند. همچنین بین سه رویشگاه، بذرهای جمع‌آوری شده از خجیر نسبت به نوشهر و چالوس عملکرد بیولوژیک و عملکرد بذر بالاتری داشتند.
فاطمه عسکری؛ شهلا احمدی؛ سعیده مشکی‌زاده؛ محمود نادری حاجی‌باقرکندی؛ عاطفه بهمن‌زادگان جهرمی
چکیده
گونه Pimpinella deveroides (Boiss.) Boiss. یکی از نُه گونه انحصاری جنس Pimpinella در ایران است و پراکندگی جغرافیایی آن در منطقه ایران و تورانی است. اندامهای هوایی گیاه در مراحل گلدهی و بذردهی در دو سال متوالی (1385 و 1386) از استان لرستان جمع‌آوری شده و از ساقه و برگ، گل‌آذین و بذر به صورت جداگانه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری بعمل آمد. در سال 1385 بازده اسانس ...
بیشتر
گونه Pimpinella deveroides (Boiss.) Boiss. یکی از نُه گونه انحصاری جنس Pimpinella در ایران است و پراکندگی جغرافیایی آن در منطقه ایران و تورانی است. اندامهای هوایی گیاه در مراحل گلدهی و بذردهی در دو سال متوالی (1385 و 1386) از استان لرستان جمع‌آوری شده و از ساقه و برگ، گل‌آذین و بذر به صورت جداگانه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری بعمل آمد. در سال 1385 بازده اسانس ساقه و برگ، گل‌آذین و بذر گونه P. deveroides به‌ترتیب 6/0%، 5/2% و 1/7% و در سال 1386 به همان ترتیب 3/1%، 4/2% و 5/7% بود. پس از تزریق اسانس به دستگاههای GC و GC/MS ترکیبهای اسانس شناسایی شدند. در اسانس تمام اندامهای گونه P. deveroides ترکیب اصلی پریگایجرن (pregeijerene) بین 5/35% تا 67% بود. ترکیب شاخص دیگر گایجرن (geijerene) بود که در اسانس اندامهای مختلف، بین 2/8% تا 1/14% متغیر بود. براساس نتایج این تحقیق گونه P. deveroidesبدلیل بالا بودندرصد اسانس بذر (5/7%) قابل توجه است.
شهلا احمدی؛ فاطمه سفیدکن؛ پرویز باباخانلو؛ فاطمه عسگری؛ کریم خادمی؛ ناهید ولیزاده؛ محمدعلی کریمی‌فر
چکیده
جنس مرزه در دنیا حدود 30 گونه دارد که Satureja bachtiarica Bunge یکی از گونه‌های اندمیک این جنس در ایران است. به منظور بررسی تغییرات ترکیبهای اسانس مرزه بختیاری، نمونه‌ها در سال 1382 در خرم‌آباد و به روش اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 36 کرت کشت شدند. سرشاخه‌های گیاه جهت بررسی کمیت و کیفیت اسانس در سال دوم و در دو مرحله ...
بیشتر
جنس مرزه در دنیا حدود 30 گونه دارد که Satureja bachtiarica Bunge یکی از گونه‌های اندمیک این جنس در ایران است. به منظور بررسی تغییرات ترکیبهای اسانس مرزه بختیاری، نمونه‌ها در سال 1382 در خرم‌آباد و به روش اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 36 کرت کشت شدند. سرشاخه‌های گیاه جهت بررسی کمیت و کیفیت اسانس در سال دوم و در دو مرحله قبل از گلدهی و گلدهی از رویشگاه گیاه و مزرعه جمع‌آوری شدند و از آنها اسانس تهیه شد. اسانسهای حاصل با استفاده از دستگاههای آنالیز GC و GC/MS مورد شناسایی کیفی و کمی قرار گرفتند. در اسانس مرزه بختیاری جمع‌آوری شده از رویشگاه در مرحله قبل از گلدهی، عمده‌ترین ترکیبهای شناسایی شده پارا-سیمن (5/36٪)، کارواکرول (0/20٪) و تیمول (2/19٪) و در مرحله گلدهی کامل پارا-سیمن (2/23٪)، کارواکرول (8/25٪)، تیمول (3/1٪) و منتون (5/18٪) بودند. در اسانس مرزه بختیاری جمع‌آوری شده از مزرعه در مرحله قبل از گلدهی عمده‌ترین این ترکیبها پارا-سیمن (6/28٪) و کارواکرول (6/48٪) و در مرحله گلدهی کامل پارا-سیمن (2/21٪) و کارواکرول (3/62٪) بودند. بازده اسانس مرزه بختیاری کشت شده و جمع‌آوری شده از رویشگاه در مراحل قبل از گلدهی و گلدهی کامل به‌ترتیب (1/1% و 1/2%) و (8/1% و 1/1%) بود. مقایسه میزان کارواکرول در مرزه بختیاری کشت شده و وحشی در مراحل قبل از گلدهی و گلدهی کامل که به‌ترتیب 6/48%، 3/62% و 20%، 8/25% بودند، نشان‌دهنده این است که تغییرات شرایط اکولوژیک ازجمله: ارتفاع از سطح دریا، دما، خاک، رطوبت، اقلیم و ... بر درصد کارواکرول تأثیر مثبت داشته است.
فاطمه سفیدکن؛ لیلا صادق‌زاده؛ مریم تیموری؛ فاطمه عسکری؛ شهلا احمدی
دوره 23، شماره 2 ، مرداد 1386، ، صفحه 174-182
چکیده
جنس Satureja با نام فارسی مرزه، در ایران 15 گونه گیاه علفی یک ساله و چند ساله دارد که 9 تا از آنها انحصاری هستند. در این تحقیق سرشاخه S. bachtiaricaBunge وJamzad S. khuaistanica در دو مرحله (قبل از گلدهی و گلدهی کامل) از رویشگاههای طبیعی آنها جمع‌آوری گردید و پس از خشک شدن در محیط آزمایشگاه، به روش تقطیر با آب مورد اسانس‌گیری قرار گرفت. سپس ترکیبهای تشکیل دهنده ...
بیشتر
جنس Satureja با نام فارسی مرزه، در ایران 15 گونه گیاه علفی یک ساله و چند ساله دارد که 9 تا از آنها انحصاری هستند. در این تحقیق سرشاخه S. bachtiaricaBunge وJamzad S. khuaistanica در دو مرحله (قبل از گلدهی و گلدهی کامل) از رویشگاههای طبیعی آنها جمع‌آوری گردید و پس از خشک شدن در محیط آزمایشگاه، به روش تقطیر با آب مورد اسانس‌گیری قرار گرفت. سپس ترکیبهای تشکیل دهنده اسانسها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه‌ای (Analytical GC) و گازکروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) و محاسبه اندیس‌های بازداری، مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اسانس S. bachtiarica در زمان قبل از گلدهی حاوی 20% کارواکرول و 19% تیمول و در زمان گلدهی کامل حدود 26% کارواکرول و 5% تیمول است. اسانس S. khuaistanica در مرحله قبل از گلدهی و گلدهی کامل حاوی حدود 90% کارواکرول بود. با توجه به خواص ضد میکروبی ترکیبهای فنلی تیمول و کارواکرول، اثرات ضد میکروبی اسانسها با روشDisk diffusion بر روی پنج نوع باکتری گرم مثبت (Bacillus subtilis،Bacillus cereus،Micrococcus loteus، Staphylococcus sp.وStaphylococcus areous) و سه نوع باکتری گرم منفی (Kellebsiella pneumonia، Kellebsiella oxytoca و Pseudomonas aeroginosa) بررسی شد. نتایج نشان داد که اسانسهای S. khuaistanica در هر دو مرحله برداشت و اسانس S. bachtiarica در مرحله قبل از گلدهی دارای اثرات ضد میکروبی قابل ملاحظه‌ای هستند که می‌توانند به عنوان جایگزینی مناسب برای آنتی‌بیوتیک‌های سنتزی که مقاومت باکتریها به آنها روز به روز در حال افزایش است بکار روند.
فاطمه عسگری؛ فاطمه سفیدکن؛ شهلا احمدی
دوره 22، شماره 2 ، مرداد 1385، ، صفحه 98-104
چکیده
Pimpinella affinis Ledeb.یکی از گونه‌های بومی ایران است که پراکندگی وسیعی در شمال، شمال غرب، مرکز، شرق و شمال شرق ایران دارد. در این تحقیق اندام هوائی و بذر گیاه در سالهای 1382 و 1383 در مرحله گلدهی و بذردهی از ایستگاه تحقیقات جنگل‌ومرتع ساری-نوشهر جمع‌آوری گردید و پس از آماده‌سازی گیاه، با روش تقطیر با آب (به وسیله دستگاه کلونجر) اسانس گیری ...
بیشتر
Pimpinella affinis Ledeb.یکی از گونه‌های بومی ایران است که پراکندگی وسیعی در شمال، شمال غرب، مرکز، شرق و شمال شرق ایران دارد. در این تحقیق اندام هوائی و بذر گیاه در سالهای 1382 و 1383 در مرحله گلدهی و بذردهی از ایستگاه تحقیقات جنگل‌ومرتع ساری-نوشهر جمع‌آوری گردید و پس از آماده‌سازی گیاه، با روش تقطیر با آب (به وسیله دستگاه کلونجر) اسانس گیری شد. بازده اسانس ساقه و برگ، گل‌آذین و بذر در سال 1382 ، 0.26% ، 1.1% و 4.1% و در سال 1383 به ترتیب 0.26% ، 0.86% و 2.45% بود. در اسانس ساقه وبرگ، گل‌آذین و بذر P. affinisنوشهر در سال 82 به ترتیب 4، 5 و 6 ترکیب و در سال 83 به ترتیب 6، 15 و 6 ترکیب شناسایی شد. تنها ترکیب شاخص اسانس ساقه و برگ، گل‌آذین و بذر، ترانس-آلفا-برگاموتن بود که در سال 82 به ترتیب 91.1%، 96.2% و 90.2% و در سال 83 به ترتیب 94.3%، 84.9 و 95.5% بدست آمد. ترانس- آلفا- برگاموتن ترکیب معطری است که به عنوان ماده اولیه جهت ترکیب بسیاری از ترکیبهای معطر بکار میرود. این ترکیب به فراوانی (بیش از 90%) در اسانس اندامهای مختلف این گونه یافت می‌شود. بنابراین، اسانس این گیاه میتواند به عنوان منبعی برای استخراج ترانس-آلفا-برگاموتن معرفی شود.
فاطمه عسکری؛ فاطمه سفیدکن؛ سعیده مشکی زاده
چکیده
جنس Pimpinella در ایران حدود 23 گونه دارد که بیشتر یکساله می‌باشند. گونه P. eriocarpaدر غرب و جنوب ایران پراکنش دارد. اندام هوایی و بذر گیاه در مرحله گلدهی و بذردهی از منطقه خجیر در شمال شرقی استان تهران جمع‌آوری گردید و پس از آماده‌سازی گیاه با روش تقطیر با آب4 (دستگاه کلونجر) اسانس‌گیری شد. بازده اسانس اندام هوایی 1.3% و بذر 5.7% (نسبت به وزن ...
بیشتر
جنس Pimpinella در ایران حدود 23 گونه دارد که بیشتر یکساله می‌باشند. گونه P. eriocarpaدر غرب و جنوب ایران پراکنش دارد. اندام هوایی و بذر گیاه در مرحله گلدهی و بذردهی از منطقه خجیر در شمال شرقی استان تهران جمع‌آوری گردید و پس از آماده‌سازی گیاه با روش تقطیر با آب4 (دستگاه کلونجر) اسانس‌گیری شد. بازده اسانس اندام هوایی 1.3% و بذر 5.7% (نسبت به وزن خشک) بود. تجزیه و شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانسها به وسیله دستگاههای GC و GC/MS با محاسبه شاخصهای بازداری و مطالعه طیفهای جرمی صورت گرفت. در اسانس اندام هوایی 15 ترکیب و در اسانس بذر 8 ترکیب شناسایی شد. مهمترین ترکیبهای شناسایی شده در اسانس اندام هوایی پریگایجرن5 (59.9%)، لیمونن6 (17.6%) والمیسین7 (12.5%) بود. همچنین ترکیبهای مهم اسانس بذر، لیمونن (49.3%) و المیسین (44.5%) بود.
فاطمه عسگری؛ فاطمه سفیدکن
دوره 20، شماره 2 ، مرداد 1383، ، صفحه 229-237
چکیده
گیاه Melissa officinalis L. بومی نواحی شرق مدیترانه و غرب آسیا است. در نواحی جنوبی و مرکزی اروپا، اسپانیا تا قفقاز و بخشهایی از آسیا از جمله ایران می روید. به دلیل رایحه معطرش در بسیاری از نواحی گرم دنیا کاشته می شود. سرشاخه های گیاه M. officinalisدر مرحله گلدهی از سه محل کشت در استانهای فارس (اطزاف شیراز)، تهران (اطراف کرج) و سمنان جمع آوری گردید و ...
بیشتر
گیاه Melissa officinalis L. بومی نواحی شرق مدیترانه و غرب آسیا است. در نواحی جنوبی و مرکزی اروپا، اسپانیا تا قفقاز و بخشهایی از آسیا از جمله ایران می روید. به دلیل رایحه معطرش در بسیاری از نواحی گرم دنیا کاشته می شود. سرشاخه های گیاه M. officinalisدر مرحله گلدهی از سه محل کشت در استانهای فارس (اطزاف شیراز)، تهران (اطراف کرج) و سمنان جمع آوری گردید و پس از آماده سازی گیاهان به روش تقطیرباآب (با دستگاه کلونجر) اسانس گیری شدند. بازده اسانس نمونه فارس، کرج و سمنان به ترتیب 0.14 ، 0.25 و 0.26 بود. تجزیه و شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس ها به وسیله دستگاههای GC و GC/MS با محاسبه شاخص های بازداری و مطالعه طیف های جرمی صورت گرفت. درمجموع از نمونه فارس، کرج و سمنان به ترتیب 17 ، 17 ، 14 ترکیب شناسایی شدند. مهمترین ترکیبهای شناسایی شده در اسانس نمونه فارس عبارت از: سیترونلال (25.4%)، بتا-کاریوفیلن 11.3%)، تیمول (10.5%)، گلوبولول (6.1%)، کاریوفیلن اکساید (6.5%) و ژرانیول (5.7%) بود. ترکیبهای عمده شناسایی شده در اسانس نمونه کرج عبارت از: سیترونلال (9.3%)، کارواکرول (31.8%)، هومولن اپوکساید (25.4%) و آلفا-هومولن (10.2%) بود. مهمترین ترکیبهای شناسایی شده در اسانس نمونه سمنان عبارت از: سیترونلال (43.8%)، بتا-کاریوفیلن (13.5%)، تیمول (7.9%)، گلوبولول (6.8%)، نرال (5.3%) و ژرانیال (5.0%). چهارده ترکیب در اسانس سه نمونه مشترک بود تنها ترکیب شاخص مشترک سیترونلال بود. چهار ترکیب شاخص در اسانس نمونه های فارس و سمنان مشترک بود و این دو اسانس نسبت به اسانس نمونه کرج شباهت بیشتری به هم داشتند.
فاطمه عسگری؛ فاطمه سفیدکن؛ مهدی میرزا؛ سعیده مشکی زاده
دوره 19، شماره 3 ، آبان 1382، ، صفحه 239-254
چکیده
جنس Pimpinella در ایران حدود 20 گونه دارد که اغلب یکساله می باشند. از رایج ترین گونه های چند ساله P. aurea و P. tragium می باشند که تقریبا در سراسر مناطق معتدله سرد ایران پراکنده اند. یکی از گونه های بسیار معطراین جنس P. anisum است که ارزش صادراتی بسیاری دارد.یکی از اهداف این طرح بررسی سایر گونه های این جنس از جهت تولید اسانس است. گیاه P. aureaدر مرحله ...
بیشتر
جنس Pimpinella در ایران حدود 20 گونه دارد که اغلب یکساله می باشند. از رایج ترین گونه های چند ساله P. aurea و P. tragium می باشند که تقریبا در سراسر مناطق معتدله سرد ایران پراکنده اند. یکی از گونه های بسیار معطراین جنس P. anisum است که ارزش صادراتی بسیاری دارد.یکی از اهداف این طرح بررسی سایر گونه های این جنس از جهت تولید اسانس است. گیاه P. aureaدر مرحله گلدهی و بذردهی از دو منطقه ( فشم و توچال ) در استان تهران جمع آوری گردید و پس از آماده سازی گیاه با روش تقطیر با آب (کلونجر) اسانس گیری شد. بازده اسانس نمونه های بذر، گل و ساقه برگدار منطقه فشم، به ترتیب 1.97%، 1.54% و 0.44% و منطقه توچال 1.2%، 0.47% و 0.48% بود. در هر دو رویشگاه بازده اسانس بذر بیشترین و ساقه کمترین مقدار بود. تجزیه و شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانسها به وسیله دستگاههای GC و GC/MS با محاسبه شاخصهای بازداری و مطالعه طیفهای جرمی صورت گرفت. در مجموع از نمونه های بذر، گل و ساقه منطقه فشم به ترتیب 8 ، 18 و 32 ترکیب و منطقه توچال به ترتیب 4، 20 و 34 ترکیب شناسایی شدند. مهمترین ترکیب شناسایی شده در اسانس بذر و گل هر دو رویشگاه بتابیزابولن بود. مهمترین ترکیبهای شناسایی شده در اسانس نمونه های بذر و گل منطقه فشم به ترتیب بتابیزابولن (50.8% و 29.5%) و ویریدیفلورول (37.0% و 32.5%) و اسانس ساقه برگدار لیمونن (18.3%)، ویریدیفلورول (12.8%)، آلفا-پینن (11.5%) و کسان (10.5%) بود. همچنین مهمترین ترکیبهای شناسایی شده در اسانس نمونه های منطقه توچال عبارتند از: اسانس بذر، بتابیزابولن (76.5%) و کاریوفیلن اکساید (21.4%)، اسانس گل بتابیزابولن (55.2%) و آلفازینجیبرن (8.7%) و اسانس ساقه برگدار بتابیزابولن (18.3%)، ژرانیل استات (14.7%)، ژرانیل2-متیل بوتیرات (9.0%) و لیمونن (7.3%).
فاطمه عسگری؛ فاطمه سفیدکن؛ مهدی میرزا
دوره 19، شماره 2 ، مرداد 1382، ، صفحه 125-136
چکیده
جنس آویشن در نقاط مختلف ایران 14 گونه دارد که برخی از آنها انحصاری ایرانند. گیاه Thymus pubescens در دو مرحله قبل از گلدهی و گلدهی کامل از چهار منطقه مختلف در استان تهران: دره لار و دماوند(شرق استان تهران), سیراچال (جاده چالوس) و فشم (شمال استان تهران) جمع‌آوری گردیدند. از اندامهای هوایی گیاه با روش تقطیر با بخار آب اسانس‌گیری به‌‌عمل آمد. ...
بیشتر
جنس آویشن در نقاط مختلف ایران 14 گونه دارد که برخی از آنها انحصاری ایرانند. گیاه Thymus pubescens در دو مرحله قبل از گلدهی و گلدهی کامل از چهار منطقه مختلف در استان تهران: دره لار و دماوند(شرق استان تهران), سیراچال (جاده چالوس) و فشم (شمال استان تهران) جمع‌آوری گردیدند. از اندامهای هوایی گیاه با روش تقطیر با بخار آب اسانس‌گیری به‌‌عمل آمد. بازده اسانس در مرحله قبل ازگلدهی بین 0.34% تا 0.86% و در مرحله گلدهی بین 0.40% تا 2.03% بود. در اکثر مناطق رویشی مقدار اسانس درمرحله قبل از گلدهی کمتر از مرحله گلدهی بود و مقدار اسانس نمونه‌های مناطق دره لار و دماوند بیشتر از سیراچال و فشم بود. بوسیله دستگاههای گازکروماتوگراف GC) ) و گازکروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی) (GC/MS، 25 ترکیب در مرحله قبل از گلدهی و 26 ترکیب در مرحله گلدهی شناسایی شد. ترکیبهای عمده عبارت از: کارواکرول, تیمول, گاما-ترپینن, پارا-سیمن, بورنئول, متیل کارواکرول, بتا-کاریوفیلن, 1،8-سینئول + لیمونن و ژرانیول بودند. 23ترکیب در هر دو مرحله مشترک بودند. ژرانیل استات و تیمیل استات فقط در مرحله قبل از گلدهی و ژرانیول، نرول و تیمودی هیدرو کینون فقط در مرحله گلدهی یافت شدند.
