شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
خدیجه طالبی قادیکلائی؛ حسین مرادی؛ راضیه عظیمی اترگله
چکیده
سابقه و هدف: گیاه دارویی اسپند (.Peganum hamala L) متعلق به تیره قره‌داغیان (Nitrariaceae) و یکی از گونه‌های بومی جنس Peganum در ایران است. اسپند به دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه ارزشمند مانند فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، آنتراکینون‌ها و ترکیب‌های روغنی فرّار، دارای طیف وسیعی از خواص بیولوژیکی و دارویی منحصربه‌فرد می‌باشد. با وجود پراکنش وسیع گیاه ...
بیشتر
سابقه و هدف: گیاه دارویی اسپند (.Peganum hamala L) متعلق به تیره قره‌داغیان (Nitrariaceae) و یکی از گونه‌های بومی جنس Peganum در ایران است. اسپند به دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه ارزشمند مانند فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، آنتراکینون‌ها و ترکیب‌های روغنی فرّار، دارای طیف وسیعی از خواص بیولوژیکی و دارویی منحصربه‌فرد می‌باشد. با وجود پراکنش وسیع گیاه اسپند در مناطق مرتفع شمال ایران، مطالعات محدودی روی این گونه گیاه سازگار با شرایط اکولوژیکی خشک و نیمه‌خشک کشور انجام شد. بنابراین در این راستا، ارزیابی تأثیر اکولوژیکی و اثر عرض ثابت و طول متفاوت جغرافیایی محل رویش به همراه ریزوسفر بر برخی از خصوصیات ساختاری و عملکردی گیاه اسپند در نه گرادیان ارتفاعی مختلف واقع در مازندران از اهداف این تحقیق است.مواد و روشها: به منظور بررسی تأثیر عوامل اکولوژیکی بر صفات ساختاری (وزن تر و خشک اندام رویشی، وزن تر و خشک ریشه، 5% ماده خشک اندام رویشی، 5% ماده خشک ریشه، قوس، ارتفاع گیاه، مساحت کانوپی گیاه، قطر و طول ریشه، طول حداکثری ساقه و طوقه) و صفات عملکردی (قطر میوه، عملکرد میوه، وزن میوه، وزن دانه، تعداد متوسط دانه‌ها، تعداد میوه و 5% دانه‌ها در میوه) گیاه اسپند، نمونه هایی از گیاه کامل در مرحله بذردهی از نه گرادیان ارتفاعی مختلف در مناطق خطیرکوه (700 و 1000 متر)، چهاردانگه (1300، 1500، 1700 و 1900 متر) و گدوک (2100، 2300 و 2500) ) با 3 تکرار به همراه خاک بستر در طرح کاملاً تصادفی جمعآوری شدند.نتایج: براساس نتایج آنالیزها، صفات عملکردی همبستگی مثبت با عوامل جوی نشان دادند. همچنین از میان صفات ساختاری، صفات رویشی ساقه با بارش، تبخیر و تابش همبستگی مثبت در سطح احتمال 5% و با رطوبت نسبی همبستگی منفی در سطح احتمال 1% نشان می‌دهد. افزایش ارتفاع از سطح دریا در مناطق گدوک و خطیرکوه موجب افزایش رطوبت و کاهش دما و در منطقه چهاردانگه منجر به کاهش رطوبت و دما می‌شود. همچنین، با افزایش ارتفاع از سطح دریا در هر سه منطقه، عملکرد محصول کاهش می‌یابد و حداکثر عملکرد محصول در ارتفاعات 1500 و 2100 متر با افزایش مواد سیلتی، رطوبت، EC و pH مشاهده می‌شود. گرادیان ارتفاعی، همبستگی مثبت در سطح احتمال 1% با عملکرد بذر نشان می‌دهد. با افزایش ارتفاع از سطح دریا در هر منطقه، طول و قطر ریشه به‌ترتیب افزایش و کاهش پیدا می‌کند. صفات رویشی ساقه و ریشه همبستگی منفی با صفات بذر نشان می‌دهد. همچنین، سطح کانوپی با ارتفاع گیاه و حداکثر قوس ساقه گیاه با عملکرد گیاه همبستگی مثبت در سطح احتمال 1% نشان می‌دهد. به‌طور کلی براساس یافته‌ها، با افزایش گرادیان ارتفاعی از سطح دریا، با کاهش دما و افزایش رطوبت و مواد مغذی خاک، کاهش رشد اندام رویشی و افزایش عملکرد محصول وجود دارد. همچنین، طبق مدل رگرسیونی صفت عملکرد؛ با افزایش گرادیان ارتفاعی، میزان شن و رس، مواد آلی و تبخیر افزایش می‌یابد که به‌دنبال آن افزایش عملکرد با ضریب تعیین 60% مشاهده می‌شود. با توجه به مدل رگرسیونی بکار برده شده، اثرگذاری عوامل خاک بیشتر از آب و هوا می‌باشد. بنابراین، برای این گیاه در یک عرض جغرافیایی ثابت، عوامل آب و هوایی دارای تغییرات جزئی هستند.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از بررسی صفات ساختاری و عملکردی اکوتیپ‌های جمعآوری شده گیاه اسپند، صفات عملکردی؛ با افزایش گرادیان ارتفاعی، میزان شن و رس، مواد آلی و تبخیر و کاهش دما، افزایش یافته و در مقابل، صفات رویشی کاهش می‌یابد. بنابراین، جمعیت منطقه گدوک با دارا بودن حداکثر صفات عملکردی به عنوان اکوتیپ برتر از میان مناطق مورد بررسی در استان مازندران معرفی می‌گردد.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
سید حمزه حسینی؛ نرجس یوسفی؛ فرنوش فتاحی
چکیده
سابقه و هدف: بررسی و ثبت دانش اتنوبوتانی گیاهان دارویی، باعث حفظ میراث علمی نحوه استفاده از گیاهان دارویی و معطر می‌شود. این دانش منحصر به فرد و ارزشمند به‌صورت سنتی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است، اما با مدرن شدن جوامع در حال فراموشی است. در همین راستا، این تحقیق با هدف شناسایی و معرفی گیاهان دارویی مورد استفاده ساکنان محلی، فرهنگ‌ها ...
بیشتر
سابقه و هدف: بررسی و ثبت دانش اتنوبوتانی گیاهان دارویی، باعث حفظ میراث علمی نحوه استفاده از گیاهان دارویی و معطر می‌شود. این دانش منحصر به فرد و ارزشمند به‌صورت سنتی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است، اما با مدرن شدن جوامع در حال فراموشی است. در همین راستا، این تحقیق با هدف شناسایی و معرفی گیاهان دارویی مورد استفاده ساکنان محلی، فرهنگ‌ها و روش های کاربرد و زمینه درمانی گیاهان مذکور در شهرستان پاسارگاد استان فارس انجام شد. در این شهرستان، استفاده از داروهای گیاهی به‌ویژه با وجود عشایر ایل باصری سنتی رایج است.مواد و روشها: برای شناخت از عوامل مؤثر بر تمایز و تفکیک منطقه از قبیل شرایط اکولوژیکی، فرهنگی، تاریخی و کاربری اراضی، ابتدا بازدید میدانی از منطقه پاسارگاد انجام شد. اطلاعات اتنوبوتانی با استفاده از پرسش‌نامه نیمه‌ساختاریافته و مصاحبه با افراد مطلع انجام شده است. در مجموع 101 مطلع در مطالعه مشارکت داده شدند. پس از تقسیم‌بندی منطقه به دو بخش مرکزی (سعادشهر) و مادرسلیمان و استفاده از اطلاعات راهنماهای محلی، مناطق هدف برای نمونه‌برداری نیز مشخص شدند. اطلاعات جمعیت‌شناختی افراد شامل سطح تحصیلات، جنسیت، گروه سنی و ثبت شده در نظر گرفته شد. هدف اصلی از این تحقیق، دستیابی به دانش بومی و کاربردهای سنتی برای شناسایی نمونه‌های دارویی است. در این راستا، اطلاعات از افراد بومی منطقه، عطارها و افراد آگاه در زمینه طب سنتی و گیاهان دارویی جمعآوری و مصاحبه‌های لازم انجام شد. برای بررسی کمّی اطلاعات اتنوبوتانیکی، دانش بومی گیاهان دارویی با استفاده از نرم‌افزار (Excel 2021) طبقه‌بندی شد. شاخص‌های کمّی که در مطالعات اتنوبوتانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، امکان انتخاب مهمترین گونه‌های گیاهان دارویی را برای انجام پژوهش‌های دارویی فراهم می‌نماید. در همین راستا، تجزیه‌وتحلیل کمّی اطلاعات اتنوبوتانی دانش بومی گیاهان دارویی با استفاده از شاخص‌هایی شامل فراوانی نسبی نقل قول‌ها (RFC)، ارزش استفاده (UV)، اهمیت فرهنگی (CI) و شاخص اجماع مطلعان (ICF) انجام شد.نتایج: گیاهان جمعآوری شده متعلق به 18 خانواده بودند که بیشترین فراوانی به‌ترتیب مربوط به خانواده‌های Lamiaceae، Apiaceae، Asteraceae، Amaryllidaceae، Rosaseae، Fabaceae و Malvaceae بود. رایج‌ترین شکل مصرف داروهای گیاهی به‌صورت جوشانده (30%) و پس از آن دم کرده (30%) و پختن (15%) بود. بیشترین اندام دارویی مورد استفاده گیاهان در این منطقه، به‌ترتیب مربوط به برگ و گل با 44% و 21% بود. براساس یافته‌های این مطالعه، بیشترین فراوانی نسبی نقل قول (RFC) را آویشن شیرازی، Stachys inflate و Prangos ferulacea به خود اختصاص دادند. گیاهان با بیشترین شاخص اهمیت فرهنگی در منطقه شامل گونه‌هایی بودند که نشان‌دهنده اهمیت بالای آنها در فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی در منطقه هستند. مردم محلی منطقه از دو گونه Zataria multiflora و Matricaria chamomilla استفاده می‌کردند. بیماریهای ثبت شده و کاربردهای سنتی از گیاهان دارویی براساس طبقه‌بندی بین‌المللی مراقبت‌های اولیه (ICPC-2) کلاس‌بندی شدند. شاخص ICF در 9 طبقه بیماری با استفاده از گزارش استفاده و تعداد گونه مورد استفاده برای هر طبقه بیماری محاسبه گردید. بدین صورت که 9 دسته بیماری شامل گوارشی (GAS-D)، تنفسی (RES-R)، عصبی (NER-N)، پوست و مو (DER-S)، عمومی و نامشخص (OTH-A)، اورولوژی و کلیه (URO-U)، غدد درون ریز/ متابولیک و تغذیه ((MET-T، بیماریهای زنان (GYN-X) و قلبی عروقی (CAR-K) تعیین شد. بیشترین میزان ICF مربوط به سه گروه بیماریهای گوارشی، تنفسی و عصبی با مقدار ICF (92/0) بود.نتیجه‌گیری: سطح بالای ICF بیماریهای گوارشی، به دلیل گزارش استفاده بالای گیاهان Zataria multiflora،Carum copticum، Stachys inflate، Prangos ferulaceae، Pistacia atlantica و Glycyrrhiza glabra برای اختلالات گوارشی است. رتبه دوم ICF بیماریهای تنفسی تحت تأثیر گزارش استفاده بالای گونه‌های گیاهی Zataria multiflora، Achillea eriophora، Althaea officinalis، Malva sylvestris، Salvia officinalis و Stachys lavandulifolia می‌باشد. همچنین گزارش استفاده بالای گونه‌های گیاهی Matricaria chamomilla، Salvia officinalis، Rosa damaescena و Ballota oucheri دلیل رتبه بالای بیماریهای عصبی در این منطقه است. این موضوع دلیلی بر استفاده گسترده از گیاهان دارویی این منطقه برای درمان این بیماری‌هاست که می‌تواند دلایل اکولوژیکی و جامعه‌شناختی داشته باشد.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
زهرا اصلانی؛ احد هدایتی؛ بهروز اسماعیل پور
چکیده
سابقه و هدف: گیاه سنجد تلخ (Hippophae rhamnoides L.) درختچه یا درخت خزان‌کننده از خانواده سنجد است. این گیاه از گونه‌های بومی مناطق ایران تورانی با رویشگاه‌های محدود و پراکنده در گچسر، هراز، ارسباران، خوی و الموت می‌باشد که یک گیاه معجزه‌آسای قدیمی، به دلیل غنی بودن از مواد فعال زیستی و تغذیه‌ای بسیار مورد توجه است. سنجد تلخ یکی از گونه‌های ...
بیشتر
سابقه و هدف: گیاه سنجد تلخ (Hippophae rhamnoides L.) درختچه یا درخت خزان‌کننده از خانواده سنجد است. این گیاه از گونه‌های بومی مناطق ایران تورانی با رویشگاه‌های محدود و پراکنده در گچسر، هراز، ارسباران، خوی و الموت می‌باشد که یک گیاه معجزه‌آسای قدیمی، به دلیل غنی بودن از مواد فعال زیستی و تغذیه‌ای بسیار مورد توجه است. سنجد تلخ یکی از گونه‌های پیش‌آهنگ ارزشمند از نظر تثبیت‌کنندگی ازت برای خاک به‌شمار می‌رود و درختچه‌ای خزان‌کننده، مقاوم به سرما، خشکی و محیط‌های کم پوشش است. سنجد تلخ حاوی حدود 200 ترکیب تغذیه‌ای و زیست فعال است و میوه‌های این گیاه غنی از ترکیباتی مانند لیپیدها، کاروتنوئیدها، آسکوربیک اسید و فلاونوئیدها می‌باشد. با توجه به اهمیت دارویی و اکولوژیکی بالای گیاه سنجد تلخ و مطالعه ناکافی در ایران، به‌ویژه در زمینه ترکیبات فیتوشیمیایی این گیاه ارزشمند، هدف از این مطالعه، معرفی گیاه سنجد تلخ، ترکیبات فیتوشیمیایی و برخی کاربردهای آن در صنایع دارویی و غذایی است.مواد و روشها: این مقاله، مقاله‌ای مروری می‌باشد که مطالب آن از مقالات علمی منتشر شده بین سال‌های 2001 تا 2023 از پایگاهای علمی Google Scholar، Web of Science، Scopus و Pub Med گردآوری شده است.نتایج: همه اندام‌های سنجد تلخ (میوه، برگ، ساقه، شاخه، ریشه و خار) به‌طور سنتی در پزشکی و مکمل‌های غذایی استفاده شده است. برگ‌ها و میوه‌های سنجد تلخ و روغن بدست آمده از آن سرشار از عناصر ماکرو، میکرو، ویتامین A، C، E، لیپیدها، کاروتنوئیدها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب غیراشباع و فنل‌ها هستند. در سال‌های اخیر، گزارش‌های متعددی در مورد فعالیت‌های دارویی سنجد تلخ ازجمله فعالیت‌های ضد سرطانی، ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد ویروسی و توانایی آن در محافظت از قلب و عروق گزارش شده است. روغن بدست آمده از بذر و میوه سنجد تلخ شامل ترکیبات زیست فعالی مانند پالمیتولئیک اسید (امگا 7) است که جزئی از لیپیدهای پوستی بوده و باعث تحریک فرایندهای ترمیم کننده در اپیدرم و بهبود زخم می‌شود. گلیکوزیدهای فلاونول از فراوان‌ترین ترکیبات فنلی موجود در سنجد تلخ هستند. فلاونوئیدها از آنتی‌اکسیدان‌های موجود در سنجد تلخ، از تجمع پلاکت‌های خون جلوگیری می‌کنند، گردش خون را بهبود می‌بخشند، التهاب را کاهش داده و از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند. سنجد تلخ در حال حاضر بدلیل فعالیت بالای آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی به‌عنوان یک افزودنی طبیعی در انواع محصولات غذایی استفاده می‌شود. سنجد تلخ به شکل‌های مختلفی مانند روغن، پودر خشک شده، آب میوه، قرص، نوشیدنی‌ها، میوه و چای استفاده می‌شود.نتیجه‌گیری: گونه Hippophae rhamnoides علاوه بر ارزش تغذیه‌ای بالا به‌عنوان یک غذا، دارای مزایای اقتصادی متعددی به‌عنوان ماده اولیه برای مواد آرایشی، مواد غذایی، صنایع داروسازی و حفاظت از محیط‌زیست است. به دلیل تحمل زیاد آن در برابر سرما، خشکی، شوری، قلیایی و توانایی تثبیت نیتروژن در خاک، به‌عنوان محصولی ایده‌آل برای حفاظت از خاک و آب و بادشکن از مزرعه در زمین‌های حاشیه‌ای و مستعد فرسایش در خاک شناخته شده است.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
راضیه سعادتی؛ علی ستاریان؛ ابوالفضل دانشور؛ الهام امینی
چکیده
گیاه‌قوم‌شناسی (Ethenobotany) مردمی با استفاده از دانش عمومی مردم در خصوص استفاده از گیاهان برای مصارف مختلف از جمله درمان خانگی بیماری‌ها توسط گیاهان در فرهنگ‌ها و اقوام مختلف مبادرت می‌نماید. گلستان به‌عنوان یکی از استان‌های با اهمیت ایران برای استخراج دانش گیاهشناسی بومیان مطرح است. ترکمن یکی از اقوام این استان است که توانسته ...
بیشتر
گیاه‌قوم‌شناسی (Ethenobotany) مردمی با استفاده از دانش عمومی مردم در خصوص استفاده از گیاهان برای مصارف مختلف از جمله درمان خانگی بیماری‌ها توسط گیاهان در فرهنگ‌ها و اقوام مختلف مبادرت می‌نماید. گلستان به‌عنوان یکی از استان‌های با اهمیت ایران برای استخراج دانش گیاهشناسی بومیان مطرح است. ترکمن یکی از اقوام این استان است که توانسته است از ظرفیت طبیعت استفاده مطلوبی نماید. پژوهش حاضر به‌منظور جمعآوری و طبقه‌بندی گیاهان دارویی مورد استفاده توسط بومیان روستاهای ترکمن‌نشین شرق استان گلستان در سال ۱۳۹۷ انجام شد. بدین منظور مراجعه به ۳۰ روستا و مصاحبه با ۹۰ فرد محلی، که از گیاهان دارویی برای درمان بیماریهای مردم استفاده می‌کردند، صورت گرفت. نتایج نشان داد که در دانش اتنوبوتانی بومیان منطقه مورد مطالعه، حدود ۵۴ گونه گیاهی جایگاه ویژه‌ای دارند، که در این بین خارمریم (Silybum marianum L.) با ۷۸، گزنه (Urtica dioica L.) با ۶۵ و همیشه بهار (Calendula persica C.A.Mey.) با ۶۲، به‌ترتیب بالاترین میزان گزارش استفاده (UR) را نشان دادند. خارمریم با 0.86، گزنه با 0.72 و همیشه‌بهار با 0.68 بیشترین میزان شاخص فراوانی نسبی ثبت (RFC) را داشتند. بیشترین تعداد گونه‌ها به‌ترتیب متعلق به تیره‌های کاسنی (Asteraceae) و نعناع (Lamiaceae) بود. بیشترین مصرف گیاهان دارویی به بیماریهای دستگاه گوارش و قلبی عروقی تعلق گرفت. بیماریهای عصبی، تنفسی و قندخون بیشترین میزان فراوانی شاخص اجماع مطلعین (ICF) را نشان دادند.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
محدثه قربانی؛ سارا خراسانی نژاد؛ خدایار همتی؛ خلیل قربانی
چکیده
این پژوهش با هدف مقایسه توده‌های جنس بنفشه (Viola spp.) جمعآوری شده از شمال و شمال‌غرب ایران، به‌منظور بررسی سازگاری و امکان‌سنجی اهلی‌سازی آنها در شرایط آب و هوایی گرگان انجام شد. نمونه‌های گیاه کامل به‌همراه ریزوم آنها از 9 رویشگاه در استان‌هان گلستان، مازندران، گیلان، آذربایجان و کرمانشاه در فصل رویش جمعآوری شدند. پس از تأیید ...
بیشتر
این پژوهش با هدف مقایسه توده‌های جنس بنفشه (Viola spp.) جمعآوری شده از شمال و شمال‌غرب ایران، به‌منظور بررسی سازگاری و امکان‌سنجی اهلی‌سازی آنها در شرایط آب و هوایی گرگان انجام شد. نمونه‌های گیاه کامل به‌همراه ریزوم آنها از 9 رویشگاه در استان‌هان گلستان، مازندران، گیلان، آذربایجان و کرمانشاه در فصل رویش جمعآوری شدند. پس از تأیید گیاهشناسی و دریافت کد هرباریومی، ریزوم‌ها با سه تکرار در ترکیب خاکی و آب و هوای یکسان کشت شدند. اجزای عملکرد و صفات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و فیتوشیمیایی آنها پس از گذشت یک سال زراعی در زمان گلدهی اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد این 9 توده از گونه‌های V. alba Besser، V. odorata L.، V. sieheana W.Becker و V. ignobilis Rups. بودند. همگی توده‌ها پس از گذشت یک سال زراعی تولید گل و بذر نمودند. توده‌ها با هم اختلاف معنی‌دار (در سطح احتمال 1%) داشتند. جمعیت V. ignobilis از منطقه کرمانشاه بیشترین مقدار وزن تر ریشه و اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی و سطح برگ را داشت. بیشترین میزان طول ریشه و اندام هوایی به جمعیت V. sieheana از منطقه النگدره اختصاص یافت. جمعیت V. alba از منطقه زیارت بیشترین مقدار فنل کل (45.74 میلی‌گرم اسیدگالیک بر گرم عصاره خشک) و فلاونوئید کل (20.24 میلی‌گرم کوئرستین بر گرم عصاره خشک) را داشت. بیشترین میزان کلروفیلa، کلروفیلb، کلروفیل کل، کاروتنوئید و آنتوسیانین به جمعیت V. odorata از منطقه بندرگز تعلق گرفت. بیشترین میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی به‌روش‌های DPPH و ABTS در جمعیت V. alba از منطقه افراتخته و بیشترین میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی به‌روش FRAP در جمعیت V. odorata از منطقه قرن‌آباد مشاهده شد. بیشترین میزان آنتی‌اکسیدان کل در جمعیت‌های V. alba و V. oderata از منطقه زیارت اندازه‌گیری شد. به‌طور کلی، نتایج حاکی از وجود تنوع قابل ملاحظه صفات در جمعیت‌های بنفشه است. این تنوع می‌تواند به‌دلیل پتانسیل ژنتیکی بالا در بین جمعیت‌ها، اختلاف شرایط محیطی و یا اثرات متقابل جمعیت و محیط بوجود آمده باشد.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
عبدالحمید حاجبی؛ حمیدرضا میرداوودی؛ محمدامین سلطانی پور
چکیده
در این تحقیق، به مطالعه نیازهای اکولوژیک گونه انحصاری و دارویی کلاجوک (Pulicaria aucheri (Boiss.) Jaub. & Spach) در استان هرمزگان پرداخته شد. بررسی‌ها در سه رویشگاه اصلی گونه شامل بستک، سیرمند و گنو انجام شد. تجزیه‌و تحلیل پارامترهای رویشگاهی در مناطق مذکور نشان داد که تمام پارامترهای اندازه‌گیری بجز فراوانی در سطح احتمال 5% اختلاف معنی‌دار دارند. ...
بیشتر
در این تحقیق، به مطالعه نیازهای اکولوژیک گونه انحصاری و دارویی کلاجوک (Pulicaria aucheri (Boiss.) Jaub. & Spach) در استان هرمزگان پرداخته شد. بررسی‌ها در سه رویشگاه اصلی گونه شامل بستک، سیرمند و گنو انجام شد. تجزیه‌و تحلیل پارامترهای رویشگاهی در مناطق مذکور نشان داد که تمام پارامترهای اندازه‌گیری بجز فراوانی در سطح احتمال 5% اختلاف معنی‌دار دارند. متوسط سطح پوشش، تراکم و فراوانی این گونه به‌ترتیب 3/5%، 2611 گیاه در هکتار و 66% بود. بیشترین درصد پوشش‌‌تاجی کل، تولید علوفه در هکتار، تعداد گیاه در هکتار، درصد لاشبرگ، درصد پوشش تاجی و ارتفاع هر گیاه در منطقه سیرمند مشاهده شد. بیشترین درصد خاک بدون پوشش در منطقه بستک و بیشترین درصد سنگ و سنگریزه در منطقه گنو اندازه‌گیری شد. تجزیه‌و تحلیل پارامترهای خاک مناطق نشان داد که تمام پارامترهای اندازه‌گیری بجز اسیدیته خاک در سطح احتمال 5% اختلاف معنی‌دار دارند. بیشترین میزان هدایت الکتریکی، درصد اشباع و سیلت خاک در منطقه بستک بدست آمد. منطقه سیرمند بیشترین مقدار آهک و شن خاک را داشت. همچنین، بیشترین درصد کربن آلی، ازت و رس خاک در منطقه گنو مشاهده شد. بافت خاک در منطقه بستک لومی و شنی‌لومی، در منطقه سیرمند شنی‌لومی و در منطقه گنو شنی‌رسی‌لومی بود. نتایج مطالعات فنولوژی نشان داد که زمان اوج گلدهی (اواسط اسفند تا اواسط فروردین‌ماه) بهترین زمان برداشت سرشاخه‌های گلدار این گونه برای مصارف دارویی است. با توجه به انحصاری بودن، اسانس‌دار بودن و داشتن اثرهای ضدمیکروبی و همچنین تعلیف شدید توسط دام، لازم است توجه بیشتری به این گونه باارزش شود.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
پویا آروین؛ رعنا فیروزه
چکیده
اتنوبوتانی شاخه‌ای از دانش بومی است که به شناخت نقش گیاهان یک منطقه در دانش افراد بومی آن منطقه می‌پردازد و بازیابی سنت‌های غیرمکتوبی است که درخطر نابودی قرارگرفته است. ازاین‌رو مطالعه‌ای جهت شناسایی گیاهان دارویی منطقه راز و جرگلان و استفاده از دانش و تجربه اهالی بومی برای معرفی خواص و موارد ناشناخته گیاهان دارویی موردنظر انجام ...
بیشتر
اتنوبوتانی شاخه‌ای از دانش بومی است که به شناخت نقش گیاهان یک منطقه در دانش افراد بومی آن منطقه می‌پردازد و بازیابی سنت‌های غیرمکتوبی است که درخطر نابودی قرارگرفته است. ازاین‌رو مطالعه‌ای جهت شناسایی گیاهان دارویی منطقه راز و جرگلان و استفاده از دانش و تجربه اهالی بومی برای معرفی خواص و موارد ناشناخته گیاهان دارویی موردنظر انجام گرفت. اطلاعات مربوط به جنبه‌های مختلف گیاهان از قبیل مصارف سنتی، نحوه استفاده و زمان جمعآوری نمونه‌های گیاهی از افراد بومی باتجربه گردآوری شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد، از تعداد 85 گونه گیاه دارویی، 14 گونه به تیره کاسنیان (Asteraceae) تعلق داشته و پس از آن تیره‌های نعناعیان (Lamiaceae) با 13 گونه و تیره چتریان (Apiaceae) با 11 گونه در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. گونه شیرین‌بیان (Glycyrrhiza glabra L.) با 201، آویشن (Thymus transcaspicus) با 191 و درمنه (Artemisia siberi Besser) با 178 به‌ترتیب بالاترین میزان گزارش استفاده (UR) را نشان دادند. درمنه با 0.77، شیرین‌بیان با 0.73 و آویشن با 0.69 بیشترین میزان شاخص فراوانی نسبی ثبت (RFC) را نیز به خود اختصاص دادند. پنج فرم زیستی شامل همی‌کریپتوفیت (38 گونه)، تروفیت (16 گونه)، فانروفیت (16 گونه)، کامفیت (11 گونه) و ژئوفیت (4 گونه) بین گونه‌ها مشاهده شد. بیشترین قسمت دارویی مورداستفاده گیاهان در این منطقه، اندام هوایی آنها بود و کاربرد عمده گیاهان دارویی به‌ترتیب به درمان بیماریهای گوارشی، عمومی، تنفسی و پوستی تعلق داشت. در ارتباط با شاخص اجماع مطلعین (ICF) گروه بیماریهای اسکلتی و عضلانی بیشترین میزان این شاخص (0.96) را در بین سایر گروه‌ها کسب کرد.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
معصومه قدیمی جوبنی؛ منصوره قوام
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.127.105.1.1711.1610گیاه مردم‌نگاری ثبت اطلاعات غیرمکتوب سنتی برای بهره‌برداری منطقی از منابع و حفاظت مؤثر از تنوع زیستی و اطلاعات فرهنگی در هر جامعه است. پژوهش پیش‌رو با هدف ثبت دانش بومی مردم محلی روستای جوبن در شهرستان رودبار استان گیلان در زمینه استفاده از گیاهان دارویی و خوراکی انجام شد. اطلاعات پژوهش ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.127.105.1.1711.1610گیاه مردم‌نگاری ثبت اطلاعات غیرمکتوب سنتی برای بهره‌برداری منطقی از منابع و حفاظت مؤثر از تنوع زیستی و اطلاعات فرهنگی در هر جامعه است. پژوهش پیش‌رو با هدف ثبت دانش بومی مردم محلی روستای جوبن در شهرستان رودبار استان گیلان در زمینه استفاده از گیاهان دارویی و خوراکی انجام شد. اطلاعات پژوهش با استفاده از مصاحبه‌های نیمه ساختارمند با 35 خبره محلی به‌دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از الگوهای آمار توصیفی مانند شاخص فراوانی نسبی نقل‌قول، شاخص ارزش استفاده و شاخص اهمیت فرهنگی استفاده شد. نتایج نشان داد که در منطقه مورد مطالعه، 34 گونه گیاهی از 19 خانواده برای مصارف درمانی و خوراکی استفاده می‌شوند. گیاهان خانواده‌های چتریان (Apiaceae)، نعناعیان (Lamiaceae) و کاسنیان (Asteraceae) به‌ترتیب با فراوانی‌های 19، 16 و 9 درصد، بیشترین کاربرد را در منطقه داشتند. مهمترین گیاهان دارویی در منطقه به‌ترتیب پنیرک، گل گاوزبان ایرانی، گزنه، زولنگ (چوچاق) و رازیانه بودند که بیشترین مقدار شاخص‌های اهمیت فرهنگی و فراوانی نسبی نقل‌قول را در بین گیاهان دارویی منطقه داشتند. همچنین یافته‌ها حاکی از آن بود که بیشترین هدف استفاده درمانی مردم از گیاهان، در مورد بیماریهای گوارشی بود که عمدتا به شیوه خوراکی در طبخ غذاها استفاده می‌شدند. به‌طور کل، مردم روستای جوبن دانش غنی در ارتباط با استفاده از گیاهان دارویی و خوراکی دارند و این آگاهی از نسل‌ها پیش در منطقه وجود داشته است.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
عباس پورمیدانی؛ حسین توکلی نکو؛ مهدی قمقامی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.162.105.1.1662.1610از آنجا که سرزمین ایران همواره با نوسان و کاهش نزولات آسمانی روبرو بوده و از سوی دیگر برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب به کاهش شدید منابع آب زیرزمینی منجر شده است، کشت گیاهان دارویی می‌تواند به خروج از وضعیت بحران کم‌آبی کمک نماید. این پژوهش با هدف تعیین تناسب اکولوژیک کشت چهار گونه دارویی ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.162.105.1.1662.1610از آنجا که سرزمین ایران همواره با نوسان و کاهش نزولات آسمانی روبرو بوده و از سوی دیگر برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب به کاهش شدید منابع آب زیرزمینی منجر شده است، کشت گیاهان دارویی می‌تواند به خروج از وضعیت بحران کم‌آبی کمک نماید. این پژوهش با هدف تعیین تناسب اکولوژیک کشت چهار گونه دارویی شامل گل‌محمدی (.Rosa damascena Mill)، زعفران (Crocus sativus L.)، آویشن (Thymus vulgaris L.) و اسطوخودوس (Lavandula angustifolia L.) در 36 دشت واقع در حوضه آبریز دریاچه نمک انجام شد. روش‌شناسی پژوهش شامل جمعآوری، بازسازی و کنترل کیفی اطلاعات و شبیه‌سازی اقلیمی، محاسبه شاخص‌های اگروکلیماتولوژی و برآورد سهم کشاورزی از منابع آبی به تفکیک هر دشت و همچنین برآورد نیاز آبی گیاه، تعیین بیلان رطوبتی، تهیه لایه‌های مطلوبیت و عدم مطلوبیت کشت و در نهایت روی‌هم‌گذاری لایه‌ها و تولید اراضی زراعی مناسب برای کشت این گیاهان بود. شبیه‌سازی اقلیمی با روش بازنمونه‌گیری هدفمند برای تولید سناریوهای مختلف طی دوره 2011- 2035 انجام شد. همه مدل‌ها تحت سناریوهای مختلف، کاهش بارندگی و افزایش دمای بیشینه و کمینه را پیش‌بینی کردند. مدل EC-EARTH تحت سناریوی RCP2.6 بیشترین درصد کاهش بارندگی (حدود 23%) و بیشترین افزایش دما را پیش‌بینی کرد. اراضی کشاورزی دشت شریف‌آباد، بخش‌های شمالی اراضی کشاورزی دشت قم- کهک، اراضی شرقی دشت ساوه، اراضی شمالی دشت کاشان و اراضی جنوبی دشت ورامین به‌دلیل شوری و تنش گرمایی برای کشت هر چهار گونه نامطلوب بودند. کشت زعفران و گل‌محمدی در بیشتر دشت‌های حوضه آبریز دریاچه نمک وضعیت مطلوب یا بسیار مطلوب داشت.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
مسعود اربابی؛ پروانه برادران؛ سیده باهره جوادی؛ داود شیردل
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.763.103.5.1576.1606گیاهان دارویی خودرو و کشت شده با گسترش فعالیت برخی از کنه‌های گیاهی در محیط‌های گلخانه‌ای در کشور مواجه هستند. مطالعه فون کنه‌های گیاهان دارویی در مناطق مختلف کشور نشان داد از 135 گونه گیاهی جمعآوری شده 78 گونه از 35 خانواده میزبان کنه‌های مضر و مفید شکارگر بودند. بیش از 41 گونه کنه گیاهی مضر ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.763.103.5.1576.1606گیاهان دارویی خودرو و کشت شده با گسترش فعالیت برخی از کنه‌های گیاهی در محیط‌های گلخانه‌ای در کشور مواجه هستند. مطالعه فون کنه‌های گیاهان دارویی در مناطق مختلف کشور نشان داد از 135 گونه گیاهی جمعآوری شده 78 گونه از 35 خانواده میزبان کنه‌های مضر و مفید شکارگر بودند. بیش از 41 گونه کنه گیاهی مضر و مفید از 12 خانواده شناسایی گردیدند. خانواده گیاهی Asteraceae با 9 گونه گیاهی بیشترین دامنه فعالیت کنه‌های گیاهی را داشت. بیشترین تنوع میزبان گیاهی برای کنه تارتن (Tetranychus urticae) و کنه‌های Tydeidae به‌ترتیب با 53 و 16 گونه گیاهی به ثبت رسید. بیشترین علائم تغذیه و خسارت کنهها از کاهش تا توقف رشد گیاه توسط کنه تارتن و بر روی پنیرک، ختمی، شیرین‌بیان و تاجریزی در محیط‌های باز و روی خرفه، نعناع و توتفرنگی در شرایط گلخانه ملاحظه شد. علائم خسارت کنه‌های Brevipalpus obovatus (چای)، B. lewisi(گواوا)، Aculus semenovi (تلخبیان)، Trisetacus juniperinus (سرو شیراز) و Aceria sp. (کاهوی وحشی) حائز اهمیت ملاحظه گردید. البته هیچیک از کنه‌های شکارگر جمعآوری شده برای کنترل کنه‌های تارتن مؤثر نیستند.
