شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
زهرا اصلانی؛ احد هدایتی؛ بهروز اسماعیل پور
چکیده
سابقه و هدف: گیاه سنجد تلخ (Hippophae rhamnoides L.) درختچه یا درخت خزانکننده از خانواده سنجد است. این گیاه از گونههای بومی مناطق ایران تورانی با رویشگاههای محدود و پراکنده در گچسر، هراز، ارسباران، خوی و الموت میباشد که یک گیاه معجزهآسای قدیمی، به دلیل غنی بودن از مواد فعال زیستی و تغذیهای بسیار مورد توجه است. سنجد تلخ یکی از گونههای ...
بیشتر
سابقه و هدف: گیاه سنجد تلخ (Hippophae rhamnoides L.) درختچه یا درخت خزانکننده از خانواده سنجد است. این گیاه از گونههای بومی مناطق ایران تورانی با رویشگاههای محدود و پراکنده در گچسر، هراز، ارسباران، خوی و الموت میباشد که یک گیاه معجزهآسای قدیمی، به دلیل غنی بودن از مواد فعال زیستی و تغذیهای بسیار مورد توجه است. سنجد تلخ یکی از گونههای پیشآهنگ ارزشمند از نظر تثبیتکنندگی ازت برای خاک بهشمار میرود و درختچهای خزانکننده، مقاوم به سرما، خشکی و محیطهای کم پوشش است. سنجد تلخ حاوی حدود 200 ترکیب تغذیهای و زیست فعال است و میوههای این گیاه غنی از ترکیباتی مانند لیپیدها، کاروتنوئیدها، آسکوربیک اسید و فلاونوئیدها میباشد. با توجه به اهمیت دارویی و اکولوژیکی بالای گیاه سنجد تلخ و مطالعه ناکافی در ایران، بهویژه در زمینه ترکیبات فیتوشیمیایی این گیاه ارزشمند، هدف از این مطالعه، معرفی گیاه سنجد تلخ، ترکیبات فیتوشیمیایی و برخی کاربردهای آن در صنایع دارویی و غذایی است.مواد و روشها: این مقاله، مقالهای مروری میباشد که مطالب آن از مقالات علمی منتشر شده بین سالهای 2001 تا 2023 از پایگاهای علمی Google Scholar، Web of Science، Scopus و Pub Med گردآوری شده است.نتایج: همه اندامهای سنجد تلخ (میوه، برگ، ساقه، شاخه، ریشه و خار) بهطور سنتی در پزشکی و مکملهای غذایی استفاده شده است. برگها و میوههای سنجد تلخ و روغن بدست آمده از آن سرشار از عناصر ماکرو، میکرو، ویتامین A، C، E، لیپیدها، کاروتنوئیدها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب غیراشباع و فنلها هستند. در سالهای اخیر، گزارشهای متعددی در مورد فعالیتهای دارویی سنجد تلخ ازجمله فعالیتهای ضد سرطانی، ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد ویروسی و توانایی آن در محافظت از قلب و عروق گزارش شده است. روغن بدست آمده از بذر و میوه سنجد تلخ شامل ترکیبات زیست فعالی مانند پالمیتولئیک اسید (امگا 7) است که جزئی از لیپیدهای پوستی بوده و باعث تحریک فرایندهای ترمیم کننده در اپیدرم و بهبود زخم میشود. گلیکوزیدهای فلاونول از فراوانترین ترکیبات فنلی موجود در سنجد تلخ هستند. فلاونوئیدها از آنتیاکسیدانهای موجود در سنجد تلخ، از تجمع پلاکتهای خون جلوگیری میکنند، گردش خون را بهبود میبخشند، التهاب را کاهش داده و از رشد و گسترش سلولهای سرطانی جلوگیری میکنند. سنجد تلخ در حال حاضر بدلیل فعالیت بالای آنتیاکسیدانی و ضد میکروبی بهعنوان یک افزودنی طبیعی در انواع محصولات غذایی استفاده میشود. سنجد تلخ به شکلهای مختلفی مانند روغن، پودر خشک شده، آب میوه، قرص، نوشیدنیها، میوه و چای استفاده میشود.نتیجهگیری: گونه Hippophae rhamnoides علاوه بر ارزش تغذیهای بالا بهعنوان یک غذا، دارای مزایای اقتصادی متعددی بهعنوان ماده اولیه برای مواد آرایشی، مواد غذایی، صنایع داروسازی و حفاظت از محیطزیست است. به دلیل تحمل زیاد آن در برابر سرما، خشکی، شوری، قلیایی و توانایی تثبیت نیتروژن در خاک، بهعنوان محصولی ایدهآل برای حفاظت از خاک و آب و بادشکن از مزرعه در زمینهای حاشیهای و مستعد فرسایش در خاک شناخته شده است.
یعقوب ایران منش؛ حسن جهانبازی گوجانی
چکیده
بلوط ایرانی، پسته وحشی و بادام کوهی سه گونه از مهمترین گونههای جنگلی غرب کشور بوده که بهعنوان گونههای اصلی در جنگلهای زاگرس پراکنش دارند. میوه این گونهها دارای روغن قابل توجه با خواص تغذیهای مناسب بوده که آشنایی با آن میتواند نقش مهمی در اقتصادی کردن جنگل ایفاء کند. این تحقیق با هدف بررسی و مقایسه ساختار روغن استخراج شده ...
بیشتر
بلوط ایرانی، پسته وحشی و بادام کوهی سه گونه از مهمترین گونههای جنگلی غرب کشور بوده که بهعنوان گونههای اصلی در جنگلهای زاگرس پراکنش دارند. میوه این گونهها دارای روغن قابل توجه با خواص تغذیهای مناسب بوده که آشنایی با آن میتواند نقش مهمی در اقتصادی کردن جنگل ایفاء کند. این تحقیق با هدف بررسی و مقایسه ساختار روغن استخراج شده از میوه این سه گونه انجام شد.این تحقیق بر روی میوه بلوط ایرانی، پسته وحشی و چهار گونه بادام وحشی (بادام طاووسی، بادام کوهی، بادام برگ سنجدی و بادام زاگرسی) انجام شد. گونههای مورد مطالعه از قسمتهای مختلف مناطق جنگلی در استان چهارمحال و بختیاری جمعآوری شدند. در مناطق مورد مطالعه از هر گونه پنج درخت بهطور تصادفی انتخاب و از هر درخت بهطور متوسط یک کیلوگرم میوه از قسمتهای مختلف تاج تهیه شد. نمونهها بهصورت جداگانه بهمنظور استخراج روغن به آزمایشگاه انتقال داده شد. استخراج روغن با استفاده از روش سوکسله انجام شد. ساختار اسید چرب روغن در گونههای مورد مطالعه عمدتاً حاوی اسیدهای چرب معمول در روغنهای گیاهیست. اسیدهای چرب تک غیراشباع گونههای مختلف بادام بهطور متوسط 80.41%، پسته وحشی 51.7% و بلوط ایرانی 45.8% بدست آمد. متوسط اسیدهای چرب چند غیراشباع در بادامها، پسته وحشی و بلوط ایرانی بهترتیب 13.3%، 22.8% و 25.4% میباشد. از نظر اسیدهای چرب اشباع گونههای بادام با متوسط 5.96% کمترین مقدار و پسته وحشی با 23.3% بیشترین مقدار را دارند.میوه انواع بادام وحشی بهویژه گونههای بادام کوهی و بادام طاووسی از نظر ترکیبهای اسید چرب روغن حائز اهمیت بوده و روغن آن دارای مقدار قابل توجهی از اسیدهای چرب غیراشباع است، بنابراین از نظر ساختار اسیدهای چرب در شرایط ممتازتری قرار دارند.
محمود قربانزاده نقاب؛ قربانعلی رسام؛ علیرضا دادخواه
چکیده
این تحقیق بهمنظور بررسی اثر تاریخ کاشت پاییزه و بهاره بر روی عملکرد دانه، میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب ارقام گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در منطقه شیروان انجام شد. تحقیق در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و بهصورت کرتهای خرد شده با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی شیروان (دانشگاه فردوسی مشهد) در سال 1390-1389 به اجرا در آمد. کرتهای اصلی ...
بیشتر
این تحقیق بهمنظور بررسی اثر تاریخ کاشت پاییزه و بهاره بر روی عملکرد دانه، میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب ارقام گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در منطقه شیروان انجام شد. تحقیق در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و بهصورت کرتهای خرد شده با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی شیروان (دانشگاه فردوسی مشهد) در سال 1390-1389 به اجرا در آمد. کرتهای اصلی به دو تاریخ کاشت پاییزه و بهاره و کرتهای فرعی به پنج رقم گلرنگ شامل سینا، CW-4445، Sahuripa-88، توده محلی قوچان و توده محلی اصفهان اختصاص یافت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاریخ کاشت، عملکرد دانه، میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب را تحت تأثیر قرار میدهد. عملکرد دانه و میزان روغن در کشت پاییزه (بهترتیب kg/ha2230% و 5/29%) بیشتر از کشت بهاره (بهترتیب kg/ha1520% و 5/27%) بود. براساس نتایج این تحقیق رقم سینا در کشت پاییزه (kg/ha2989) و رقم CW-4440 در کشت بهاره (kg/ha1789) بیشترین عملکرد دانه را داشتند. به لحاظ میزان روغن هم در کشت پاییزه و هم کشت بهاره رقم Sahuripa-88 بالاترین درصد روغن (بهترتیب 32% و 7/29%) را داشت. میزان اسیدهای چرب پالمتیک، استئاریک و اولئیک در کشت پاییزه نسبت به بهاره افزایش معنیداری یافت. باوجوداین میزان اسیدهای چرب لینولئیک و لینولنیک در کشت پاییزه کاهش معنیداری را نشان داد و نیز دارای پایداری روغن بالایی بود. براساس نتایج این تحقیق بین ژنوتیپها تفاوت معنیداری در عملکرد دانه، میزان روغن، ترکیب اسیدهای چرب و پایداری روغن وجود داشت. نتایج حاصل از این تحقیق گویای اینست که تاریخ کاشت و رقم از مهمترین عوامل مؤثر بر عملکرد دانه، میزان و کیفیت روغن در دانه گلرنگ محسوب میشوند. ارقام سینا، CW-4445 و توده محلی قوچان دارای قابلیت مناسبی برای توسعه کشت گلرنگ و افزایش سطح زیر کشت در منطقه هستند.
کامکار جایمند؛ محمدباقر رضایی؛ فاطمه سفیدکن؛ محمود نادری؛ هاشم کنشلو؛ محمدیوسف آچاک؛ مهدی فرحپور؛ شاهرخ کریمی
چکیده
گونه Moringa peregrina (Forssk.) Fiori یکی از گونههای قابل رویش در مناطق گرمسیری و بیابانی است که در عرصه وسیعی از مناطق جنوب شرقی کشور در استانهای هرمزگان و سیستان و بلوچستان پراکنش دارد. گز روغنی یک درختچه بیابانی است که در مناطق با بارندگی بسیار ناچیز رویش داشته و ارزش غذایی، دارویی، زیست محیطی، صنعتی و اقتصادی زیادی دارد. هدف از این بررسی تعیین ...
بیشتر
گونه Moringa peregrina (Forssk.) Fiori یکی از گونههای قابل رویش در مناطق گرمسیری و بیابانی است که در عرصه وسیعی از مناطق جنوب شرقی کشور در استانهای هرمزگان و سیستان و بلوچستان پراکنش دارد. گز روغنی یک درختچه بیابانی است که در مناطق با بارندگی بسیار ناچیز رویش داشته و ارزش غذایی، دارویی، زیست محیطی، صنعتی و اقتصادی زیادی دارد. هدف از این بررسی تعیین میزان اسیدهای چرب روغن بذر Moringa peregrina در رویشگاههای مختلف بود. در سال 1389 از استان سیستان و بلوچستان پنج نمونه از ایستگاههای تحقیقاتی منابع طبیعی جمعآوری گردید که درصد روغن با روش سوکسله اندازهگیری گردید. میزان روغن در بذر ایستگاه تنگ فنوج (6/54%)، ایستگاه کنشکی (4/50%)، ایستگاه بنت (4/52%)، ایستگاه بگابند (2/53%) و ایستگاه دوراهی چانف (6/53%) بدست آمد. از نمونههای جمعآوری شده با روش پرس سرد و حلال اقدام به استخراج روغن گردید که پس از تهیه متیلاستر با دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) مورد تجزیه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میزان اسیدهای چرب اسید اولئیک از 12/42% تا 33/72%، اسید پالمیتیک از 73/7% تا 34/15%، ایزو- اسید اولئیک از 08/3% تا 17/42%، اسید پالمیتولئیک از 67/0 تا 48/3%، اسید استئاریک از 03/1% تا 54/11%، اسید بهنئیک از 34/0% تا 22/1%، اسید گادولئیک از 24/0% تا 94/0% و اسید آراشیدئیک از 21/0% تا 44/1% متغیر بودند. با توجه به اینکه بیش از 90% روغن مصرفی در کشور از خارج وارد میگردد، و با توجه به نتایج تحقیق حاضر و میزان اسیدهای چرب موجود در بذر گونه Moringa peregrina، این گیاه می تواند بهعنوان منبعی جدید برای تولید روغن نباتی و مصارف غذایی گسترده مورد استفاده قرار گیرد.
رضا امیدبیگی؛ ابوالفضل علیرضالو
دوره 26، شماره 4 ، بهمن 1389، ، صفحه 521-530
چکیده
کرچک (Ricinus communis L.) یکی از گیاهان دارویی مورد استفاده در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی کشورهای توسعهیافته است. روغن بدست آمده از دانههای این گیاه جزو باارزشترین مواد با اثر مسهل و ملین در پزشکی میباشد. هدف از انجام پژوهش حاضر،بررسی اثر هفت ناحیه مختلف کشت بر میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب آن و امکان افزایش کمّیت و کیفیت ...
بیشتر
کرچک (Ricinus communis L.) یکی از گیاهان دارویی مورد استفاده در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی کشورهای توسعهیافته است. روغن بدست آمده از دانههای این گیاه جزو باارزشترین مواد با اثر مسهل و ملین در پزشکی میباشد. هدف از انجام پژوهش حاضر،بررسی اثر هفت ناحیه مختلف کشت بر میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب آن و امکان افزایش کمّیت و کیفیت روغن کرچک بود. نتایج نشان داد که تغییر ناحیه کاشت، اثر معنیداری بر میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب کرچک داشته و بین اقلیمهای مختلف نیز تفاوت معنیداری در سطح احتمال 1% وجود دارد. بیشترین میزان روغن از غرب تهران (52%) و مرند (51%) گزارش شدند. براساس نتایج حاصل از تجزیه اسیدهای چرب در دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC)، هشت اسید چرب عمده در بذر گیاه کرچک مشاهده شد. ریسینولئیک اسید (18:1Δ9c-12OH) عمدهترین اسید چرب (72/85% تا 94/88%) در روغن کرچک بود. بیشترین میزان ریسینولئیک اسید از منطقه ارومیه (94/88%) و کمترین آن از منطقه شبستر (72/85%) گزارش شد. سایر اسیدهای چرب شناسایی شده در مناطق مختلف، شامل لینولئیک اسید (25/2% تا 73/4%)، پالمتیک اسید (9/0% تا 13/2%)، اولئیک اسید (05/3% تا 22/4%)، استئاریک اسید (55/0% تا 54/1%)، لینولنیک اسید (35/1% تا 88/2%)، دیهیدروکسی استئاریک اسید (51/0% تا 85/0%) و ایکوزانوئیک اسید (86/0%) بودند. بنابراین نتایج این مطالعه نشان داد که میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب روغن کرچک تحت تأثیر آب و هوای محل کشت قرار داشت.
کرچک (Ricinus communis L.)
کرامتالله سعیدی؛ رضا امیدبیگی
دوره 25، شماره 1 ، اردیبهشت 1388، ، صفحه 113-119
چکیده
گیاه Kelussia odoratissima Mozaff. از خانواده چتریان میباشد که ارزش دارویی و غذایی بالایی دارد و برای درمان بیماریهای مختلف از آن استفاده میشود. این آزمایش به منظور تعیین میزان و ترکیب اسیدهای چرب، میزان کل مواد فنولیکی و میزان اسانس بذر گیاه دارویی کلوس انجام شد. استخراج ترکیبهای فنولیکی با استفاده از روش Folin-Ciocalteu انجام شد و جذب در طول موج 750 ...
بیشتر
گیاه Kelussia odoratissima Mozaff. از خانواده چتریان میباشد که ارزش دارویی و غذایی بالایی دارد و برای درمان بیماریهای مختلف از آن استفاده میشود. این آزمایش به منظور تعیین میزان و ترکیب اسیدهای چرب، میزان کل مواد فنولیکی و میزان اسانس بذر گیاه دارویی کلوس انجام شد. استخراج ترکیبهای فنولیکی با استفاده از روش Folin-Ciocalteu انجام شد و جذب در طول موج 750 نانومتر بوسیله دستگاه اسپکتروفتومتر قرائت شد. براساس نتایج بدستآمده میزان ترکیبهای فنولیکی در بذر کلوس mg GAE/g DW 15/288 بود. برای اسانسگیری از روش تقطیر با آب و دستگاه کلونجر استفاده شد. میزان اسانس بدست آمده 1/2 درصد بود. به منظور تعیین میزان روغن بذر گیاه، روغنگیری به روش سوکسله انجام شد و ترکیب اسیدهای چرب آن با استفاده از دستگاه GC تعیین شد. بذر حاوی 25 درصد روغن بود و مهمترین اسید چرب بذر، C18:1 شامل: C18:1(n-12) (اسید پتروسلینیک) و C18:1(n-9) (اسید اولئیک) به میزان 35/75 درصد بود. سایر اسیدهای چرب بذر اسید لینولئیک 14/19 درصد، اسید پالمتیک 65/6 درصد، اسید استئاریک 9/1 درصد و اسید لینولنیک 95/ درصد بودند.
