اثرات بیولوژیک اسانس‌ها و عصاره‌ها
سیما محمدی؛ بهمن بهرام نژاد؛ محمد مجدی؛ جلال سلطانی
چکیده
سابقه و اهداف: گیاهان جنس Papaver از تیره خشخاش، ازجمله گیاهان دارویی مشهور به‌شمار می‌آیند که به‌دلیل تولید آلکالوییدهای مورفینان و آلکالوییدهای ایزوکینولینی با اثرهای ضدمیکروبی همواره مورد توجه صنایع داروسازی و پزشکی قرار گرفته است. در استان کردستان به‌عنوان یکی از مناطق کوهستانی غرب کشور تنوع زیادی از گیاهان جنس Papaver مشاهده می‌شود. ...
بیشتر
سابقه و اهداف: گیاهان جنس Papaver از تیره خشخاش، ازجمله گیاهان دارویی مشهور به‌شمار می‌آیند که به‌دلیل تولید آلکالوییدهای مورفینان و آلکالوییدهای ایزوکینولینی با اثرهای ضدمیکروبی همواره مورد توجه صنایع داروسازی و پزشکی قرار گرفته است. در استان کردستان به‌عنوان یکی از مناطق کوهستانی غرب کشور تنوع زیادی از گیاهان جنس Papaver مشاهده می‌شود. در این پژوهش عصارههای متانولی تهیه شده از چهار گونه Papaver از لحاظ میزان تولید آلکالوییدهای مورفینان و اثرهای ضدمیکروبی بر رشد میکروارگانیسم‌ها در شرایط آزمایشگاهی بررسی شدند.مواد و روش‌ها: گونههای Papaver glaucum،P. fugax ،P. argemone و P. bracteatum با دو بار تکرار از رویشگاه‌های طبیعی آنها در استان کردستان در فصل بهار جمع‌آوری شده و زیر نظر گیاه‌شناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان براساس خصوصیات مورفولوژیکی شناسایی گردیدند. برای استخراج آلکالوییدها، اندام‌های هوایی و ریشه‌ها در سایه خشک و پودر شدند. با استفاده از پودرهای حاصل و حلال‌های متانول و کلروفرم به نسبت 1 به 4، عصاره‌ها تهیه گردیدند. میزان آلکالوییدهای مورفین، کدئین، تبائین و پاپاورین موجود در هر یک از نمونه‌ها به‌صورت مجزا با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) سنجش شد. همچنین اثرهای ضدمیکروبی عصاره‌ها علیه باکتری‌های گرم مثبت Bacillus subtilis، Staphylococcus aureus و Streptococcus pyogenes و باکتری‌های گرم منفی Pseudomonas aeruginosa، Salmonella typhi, و Escherichia coli بیماری‌زا به روش سنجش هاله عدم رشد، تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC)، با استفاده از روش رقّت لوله‌ای ارزیابی گردید.نتایج: تولید آلکالوییدهای مورفینان در گونههای مورد بررسی توسط HPLC تأیید شد. میزان مورفین به‌عنوان آلکالویید غالب در بین چهار گونه مورد بررسی از 4.21 تا 21.33 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک متغیر بود. بیشترین میزان مورفین (21.33 میلی‌گرم بر گرم) در عصاره P. bracteatum و بیشترین میزان تبائین و کدئین (8.67 و 1.8 میلی‌گرم بر گرم) در عصاره P. fugax مشاهده گردید. مشاهده هاله عدم رشد بر علیه باکتری‌های Pseudomonas aeruginosa و Staphylococcus aureus تأییدکننده اثرهای ضدمیکروبی عصارههای گیاهی مورد بررسی بود. دامنه حداقل غلظت مهارکنندگی عصاره‌ها بر علیه باکتری‌های مورد بررسی بین 25 تا 100 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر متغیر بود و حداقل غلظت کشندگی فقط بر علیه باکتری Escherichia coli مشاهده شد. عصاره گیاه P. bracteatum با حداقل غلظت مهارکنندگی 25 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر و حداقل غلظت کشندگی 50 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بر علیه باکتری E. coli بیشترین اثر مهارکنندگی را نشان داد.نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که گونههای Papaver مورد بررسی مقادیر و دامنه قابل‌توجهی از آلکالوییدهای مورفینان را تولید می‌کنند که ارزش ژنتیکی و دارویی این گونههای طبیعی را برای مطالعات بعدی مشخص می‌کند. به‌علاوه اثرهای ضدمیکروبی عصارههای این گیاهان بر علیه سویه‌های مرجع باکتری بیماری‌زای گرم مثبت و گرم منفی استفاده شده در این پژوهش بیانگر جنبه دیگری از اهمیت متابولیتهای ثانویه این گیاهان می‌باشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود که مطالعات بیشتری در زمینه تفکیک، جداسازی و شناسایی متابولیتهای با ارزش گیاهان تیره خشخاش انجام شود و بررسی اثرهای ضدمیکروبی این ترکیبات می‌تواند گزینه مناسبی برای تولید داروهای ضدمیکروبی مؤثر باشد.
فضه محمدی؛ رضا حیدری؛ سیاوش حسینی؛ رشید جامعی
چکیده
گیاهان دارویی منابعی غنی از متابولیتهای ثانویه هستند. در میان این متابولیت‌ها، آلکالوئیدها گروه مهمی را تشکیل می‌دهند.Papaver bracteatum Lindl.، Papaver orientale L. و Papaver fugax Poir. گیاهان دارویی از خانواده خشخاش هستند. خصوصیات دارویی این گیاهان مربوط به قابلیت تولید و بیوسنتز گروهی از آلکالوئیدهای بنزوفنانتریدین (از زیرگروه آلکالوئیدهای بنزوایزوکوئینولین) ...
بیشتر
گیاهان دارویی منابعی غنی از متابولیتهای ثانویه هستند. در میان این متابولیت‌ها، آلکالوئیدها گروه مهمی را تشکیل می‌دهند.Papaver bracteatum Lindl.، Papaver orientale L. و Papaver fugax Poir. گیاهان دارویی از خانواده خشخاش هستند. خصوصیات دارویی این گیاهان مربوط به قابلیت تولید و بیوسنتز گروهی از آلکالوئیدهای بنزوفنانتریدین (از زیرگروه آلکالوئیدهای بنزوایزوکوئینولین) است. مورفینانها (مورفین، کدئین و تبائین) ردهای از آلکالوئیدهای ایزوکوئینولین با عملکرد متنوع دارویی هستند. در تحقیق حاضر، گیاهان در مراحل آغازین گلدهی جمع‌آوری شدند. سونیکاتور و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا بهترتیب برای عصارهگیری و اندازه‌گیری مورفینانها استفاده شدند. همچنین برای سنجش آلکالوئید تام از اسپکتروفتومتر استفاده شد. نتایج نشان داد مقادیر نسبتاً بالایی از آلکالوئید تبائین در سه گونه فوق وجود دارد. میزان کدئین نسبت به تبائین کمتر بوده اما توزیع این آلکالوئیدها در قسمتهای مختلف هر کدام از گیاهان متفاوت بود. طبق نتایج بالاترین میزان آلکالوئید تام در کپسول و ریشه P. Bracteatum و P.orientale وجود داشت، در حالیکه بیشترین آلکالوئید P. fugax در ساقه مشاهده شد.
