به‌زراعی و به‌نژادی
برزو یوسفی؛ رویا کرمیان
چکیده
سابقه و هدف: مرزه خزنده (Satureja spicigera (C. Koch) Boiss.) گیاهی دارویی و چند ساله است که در شمال و شمال‌غرب ایران رویش دارد. اسانس این گیاه خاصیت آنتی‌بیوتیک دارد و در تهیه داروهای گیاهی، فراورده‌های غذایی و بهداشتی استفاده میشود. تنش شوری اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فتوسنتزی و رشد و عملکرد گیاه دارد. اسید سالیسیلیک از طریق تنظیم بسیاری از ...
بیشتر
سابقه و هدف: مرزه خزنده (Satureja spicigera (C. Koch) Boiss.) گیاهی دارویی و چند ساله است که در شمال و شمال‌غرب ایران رویش دارد. اسانس این گیاه خاصیت آنتی‌بیوتیک دارد و در تهیه داروهای گیاهی، فراورده‌های غذایی و بهداشتی استفاده میشود. تنش شوری اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فتوسنتزی و رشد و عملکرد گیاه دارد. اسید سالیسیلیک از طریق تنظیم بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیکی و آنزیمی از گیاهان در برابر تنش محافظت می‌کند. تاکنون اطلاعات چندانی در مورد تأثیر اسید سالیسیلیک در شرایط تنش شوری بر صفات مورفولوژیکی، عملکردی و فیزیولوژیکی مرزه خزنده منتشر نشده است.مواد و روش‌ها: این آزمایش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با چهار سطح شوری (صفر، 50، 100 و 150 میلی‌مولار) و 2 سطح اسید سالیسیلیک (صفر و 2 میلی‌مولار) در 3 تکرار در سال 1398 در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه اجرا شد. صفات فلورسانس کلروفیل، شـاخص کلروفیـل، محتوای پرولین برگ، پروتئین محلول، ارتفاع گیاه، سطح برگ، وزن تر برگ، وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک برگ، وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، محتوای آب نسبی و هدایت الکتریکی برگ اندازه‌گیری شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها توسط نرم‌افزار IBM SPSS Statistics (Ver. 26) انجام شد. مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح 5% انجام گردید.نتایج: بیشترین ارتفاع گیاه (92.7 سانتی‌متر)، سطح برگ (0.8 سانتی‌متر مربع)، وزن تازه اندام هوایی (26.8 گرم) و وزن خشک اندام هوایی (9.1 گرم) در تیمار نمک طعام صفر میلی‌مولار + اسید سالیسیلیک 2 میلی‌مولار به‌دست آمد. بیشترین وزن تر برگ (13.4 میلی‌گرم)، بیشترین وزن خشک برگ (2.5 میلی‌گرم) و بیشترین عملکرد کوانتومی فتوسیستم II (0.80) در تیمار نمک طعام 50 میلی‌مولار + اسید سالیسیلیک 2 میلی‌مولار مشاهده شد. بیشترین وزن تر ریشه (27.3 گرم)، بیشترین وزن خشک ریشه (4.3 گرم)، بیشترین شاخص فتوسنتزی (36.9) و بیشترین محتوای آب نسبی (91.7%) در تیمار شاهد نمک به‌دست آمد. بیشترین محتوای پرولین (12.7 میکروگرم بر گرم) در تیمار 150 میلی‌مولار نمک طعام مشاهده شد. بیشترین پروتئین محلول (1.1 میلی‌گرم بر گرم) در تیمار 100 میلی‌گرم نمک طعام + اسید سالیسیلیک 2 میلی‌مولار مشاهده شد. کاربرد اسید سالیسیلیک 2 میلی‌مولار در شرایط تنش شوری ارتفاع گیاه (16.3%)، سطح برگ (18.6%)، وزن تازه برگ (17.3%)، وزن تازه اندام هوایی (35.4%)، وزن خشک اندام هوایی (35.7%)، محتوای آب نسبی (8.4%) و پروتئین محلول را 41.4% افزایش داد ولی محتوای پرولین (41.4%) و هدایت الکتریکی (49.4%) را کاهش داد.نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که استفاده از سالسیلیک اسید در شرایط تنش شوری موجب بروز تغییراتی در برخی ویژگی‌های مرفوفیزیولوژیکی، عملکردی، فتوسنتزی و بیوشیمیایی گیاه مرزه خزنده میشود. افزایش شوری صفات رویشی و عملکردی گیاه و نیز برخی صفات فتوسنتزی و فیزیولوژیکی را کاهش داد ولی میزان تنظیم‌کننده‌های اسمزی از قبیل پرولین و پروتئین را افزایش داد. کاربرد سالیسیلیک اسید 2 میلی‌مولار توانست برخی اثرهای مخرب شوری را در گیاه مرزه خزنده بهبود ببخشد، به‌طوری‌که گیاهان تیمار شده با اسید سالیسیلیک نسبت به گیاهانی که تحت تنش شوری بودند ولی اسید سالیسیلیک دریافت نکردند، مقاومت بیشتری به شوری نشان دادند و رشد بهتری داشتند. براساس نتایج این تحقیق، کشت این گیاه در خاک‌های با شوری بیشتر از 100 میلی‌مولار توصیه نمی‌شود. همچنین در صورت کاشت مرزه خزنده در خاک‌های با شوری کمتر از 100 میلی‌مولار، می‌توان از اسید سالیسیلیک 2 میلی‌مولار به صورت محلول‌پاشی برگی برای رشد بهتر گیاه و افزایش درآمد زارعان بیشتر استفاده کرد.
به‌زراعی و به‌نژادی
قباد سلیمی؛ فاطمه جوادی
چکیده
سابقه و هدف: گیاه دارویی ریحان سبز (Ocimum basilicum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که بومی مناطق گرمسیری از آفریقای مرکزی تا جنوب‌شرقی آسیا است و دارای خواص ضد میکروبی، آنتی‌اکسیدانی، ضد درد، ضد التهابی و غیره میباشد. تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل غیرزیستی است که به‌شدت بر رشد و عملکرد گیاهان می‌تواند تأثیر منفی بگذارد. هدف از این ...
بیشتر
سابقه و هدف: گیاه دارویی ریحان سبز (Ocimum basilicum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که بومی مناطق گرمسیری از آفریقای مرکزی تا جنوب‌شرقی آسیا است و دارای خواص ضد میکروبی، آنتی‌اکسیدانی، ضد درد، ضد التهابی و غیره میباشد. تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل غیرزیستی است که به‌شدت بر رشد و عملکرد گیاهان می‌تواند تأثیر منفی بگذارد. هدف از این مطالعه، بررسی اثر قارچ میکوریزا بر برخی خصوصیـات فیـزیولـوژیک و بیوشیمیایی گیاه دارویی ریحان سبز (O. basilicum L.) تحت تنش خشکی است.مواد و روش‌ها: این آزمایش در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه در سال 1401 انجام شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور قارچ میکوریزا در سه سطح شامل شاهد (بدون تلقیح با قارچ)، قارچ گونه گلوموس اتونیکاتوم (Glomus etunicatum) و قارچ گونه گلوموس موسه (G. mosseae)، تنش خشکی در سه سطح (بدون تنش، 75 و 50% ظرفیت زراعی) در چهار تکرار انجام شد. صفات مورد بررسی در آزمایش شامل تعداد برگ، محتوی نسبی آب، نشت یونی، رنگیزه‌های فتوسنتزی، پرولین، کربوهیدرات، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، محتوی فنل و درصـد کلونیزاسیون بودند.نتایج: نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که تأثیر قارچ میکوریزا بر کل صفات مورد اندازه‌گیری در آزمایش معنی‌دار شد، همچنین اثر تنش خشکی بر روی همه صفات مورد بررسی به‌غیر از میزان فنل و کلروفیل کل معنی‌دار بود. اثر متقابل دو عامل، قارچ میکوریزا و سطوح مختلف تنش خشکی بر روی صفات محتوی نشت یونی و میزان کاروتنوئید معنی‌دار شد. مقایسات میانگین داده‌ها نشان داد که بالاترین تعداد برگ مربوط به تیمار قارچ گلوموس موسه (70.5) بود و کمترین تعداد برگ مربوط به تیمار بدون قارچ (58) میباشد. بیشترین محتوی نسبی آب برگ در شرایط بدون تنش بود (79.059%) که تفاوت معنی‌داری با شرایط تنش 75% و 50% ظرفیت زراعی داشت. بیشترین محتوی نشت الکترولیتی در شرایط تنش 50% ظرفیت زراعی در تیمار شاهد بود (33.02%) که تفاوت معنی‌داری در همین شرایط با تیمار قارچ گلوموس اتونیکاتوم نداشت. تلقیح با قارچ میکوریزا سبب افزایش محتوی کلروفیل کل شد، به‌طوری که بیشترین مقدار کلروفیل کل (0.96 میلی‌گرم در گرم وزن تر) در تیمار قارچ گلوموس موسه بدست آمد که اختلاف معنی‌داری با قارچ گلوموس اتونیکاتوم نداشت. تلقیح با قارچ میکوریزا سبب افزایش 8.91 درصدی محتوی کلروفیل a و b شد. تلقیح با قارچ میکوریزا سبب افزایش 25.33 درصدی محتوی پرولین شد. بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی در تیمار قارچ گلوموس موسه (21.13%) بدست آمده است. کمترین میزان اسانس در شرایط تنش خشکی 50% ظرفیت زراعی مشاهده شد که 25.96% کمتر از تیمار شاهد بود. تنش خشکی در قارچ گلوموس موسه درصد کلونیزاسیون ریشه را حدود 55.71% و در قارچ گلوموس اتونیکاتوم حدود 57.93% کاهش داد.نتیجه‌گیری کلی: قارچ میکوریزا باعث بهبود صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک در گیاه ریحان سبز شد. همزیستی با قارچ گلوموس موسه و گلوموس اتونیکاتوم در شرایط تنش خشکی با افزایش پرولین و تحریک فعالیت آنتی‌اکسیدانی باعث بهبود صفات فیزیولوژیک در گیاه ریحان سبز و افزایش مقاومت به تنش خشکی میشود.
زراعت و باغبانی
فائزه بهشتی قله زو؛ محمد مقدم؛ لیلا سمیعی
چکیده
سابقه و هدف: در تولید گیاهان دارویی، حفظ کیفیت و ترکیب‌های مؤثر آنها چالشی اساسی است. جنس مریم‌گلی (Salvia spp.)، منبع سرشاری از ترکیب‌های بیولوژیک هستند که باعث انهدام رادیکال‌های آزاد و اثرهای آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و ضد میکروبی این گیاهان می‌شوند. مریم‌گلی ترکه‌ای (Salvia virgata) دارای چندین فعالیت بیولوژیکی است و از آن برای درمان ...
بیشتر
سابقه و هدف: در تولید گیاهان دارویی، حفظ کیفیت و ترکیب‌های مؤثر آنها چالشی اساسی است. جنس مریم‌گلی (Salvia spp.)، منبع سرشاری از ترکیب‌های بیولوژیک هستند که باعث انهدام رادیکال‌های آزاد و اثرهای آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و ضد میکروبی این گیاهان می‌شوند. مریم‌گلی ترکه‌ای (Salvia virgata) دارای چندین فعالیت بیولوژیکی است و از آن برای درمان زخم‌ها و بیماری‌های مختلف پوستی و برای جلوگیری از سرطان خون استفاده میشود. کادمیوم به‌دلیل نیمه‌عمر زیستی طولانی، تحرک قابل توجه در خاک و ظرفیت جذب توسط گیاهان، یکی از سمّی‌ترین فلزات سنگین است. اثرهای منفی کادمیوم بر رشد، فعالیت‌های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان، باعث کاهش کیفیت و عملکرد گیاهان میشود. سدیم نیتروپروساید با آزاد کردن نیتریک اکسید (NO)، در فرایندهای زیستی و پاسخ به تنش‌های مختلف دخالت دارد.
مواد و روش‌ها: با هدف بررسی تأثیر سطوح مختلف سدیم نیتروپروساید در بهبود پاسخ گیاه مریم‌گلی ترکه‌ای (Salvia virgata) به تنش کادمیوم تحت شرایط درون شیشه‌ای، آزمایشی با طراحی فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل سطوح مختلف کادمیوم (0 (شاهد)، 25، 50 و 100 میکرومولار) و سدیم نیتروپروساید (0 (شاهد)، 15 و 30 میکرومولار) بودند. از محیط کشت موراشیگ و اسکوگ برای کشت بذرها استفاده شد. در این آزمایش مقادیر مختلف نیترات کادمیوم قبل از تنظیم pH به محیط کشت اضافه گردید. سدیم نیتروپروساید به‌دلیل حساسیت به دمای بالا بعد از اتوکلاو و با فیلتر زیر لامینار به محیط اضافه گردید. در ابتدا، بذرها با استفاده از الکل 70% و هیپوکلریت سدیم 2% استریل شدند؛ سپس در محیط کشت کاشته شدند. پس از سه ماه رشد، گیاهچه‌ها از محیط کشت برداشته شدند. صفات رشدی شامل وزن تر و خشک بخش هوایی، ریشه و کل گیاهچه و صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی شامل رنگیزه‌های فتوسنتزی (اندازه‌گیری کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، کلروفیل کل و رنگیزه فتوسنتزی کل)، فلاونوئید، فنول کل، کربوهیدرات، پرولین، پروتئین و فعالیت آنتی‌اکسیدانی اندازه‌گیری شدند. تجزیه‌وتحلیل داده‌های بدست‌آمده از این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار Minitab انجام شد. مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون Bonferroni در سطح احتمال 5% انجام شد.
نتایج: طبق نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده‌ها، اثر متقابل کادمیوم و نیتروپروساید بر وزن تر گیاهچه، طول اندام هوایی، کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، رنگیزه‌های فتوسنتزی کل، فنل کل، کربوهیدرات و پرولین در سطح احتمال 1% و وزن خشک گیاهچه، کلروفیل کل، فلاونوئید و پروتئین در سطح احتمال 5% معنی‌دار شد. اثر متقابل تیمارها بر فعالیت آنتی‌اکسیدانی معنی‌دار نشد؛ ولی اثرهای ساده آنها معنی‌دار شد. نتایج مقایسه میانگین داده‌ها نشان داد که تنش کادمیوم باعث کاهش وزن تر و خشک گیاهچه، طول اندام هوایی، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کاروتنوئید و رنگیزه‌های فتوسنتزی کل در گیاه مریم‌گلی ترکه‌ای شد و استفاده از سدیم نیتروپروساید منجر به بهبود این صفات گردید؛ به‌طوری که استفاده از 30 میکرومولار سدیم نیتروپروساید تحت تنش کادمیوم با غلظت 50 میکرومولار، بیشترین وزن تر و خشک گیاهچه و میزان پرولین را نشان داد و استفاده از 15 میکرومولار سدیم نیتروپروساید تحت تنش کادمیوم با غلظت 25 میکرومولار، بیشترین میزان طول اندام هوایی، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کاروتنوئید و رنگیزه‌های فتوسنتزی کل را نشان داد. همچنین، نتایج دیگر این پژوهش بیانگر آن بود که تنش کادمیوم منجر به افزایش فعالیت آنتی‌اکسیدانی، میزان فلاونوئید کل، فنل کل، کربوهیدرات محلول، پرولین و پروتئین در گیاه مریم‌گلی ترکه‌ای شد؛ اما استفاده از سدیم نیتروپروساید باعث بهبود تأثیرات منفی تنش کادمیوم می‌گردید؛ به‌طوری که استفاده از 30 میکرومولار سدیم نیتروپروساید منجر به افزایش فلاونوئید کل، فنل کل، کربوهیدرات محلول و پروتئین در شرایط تنش کادمیوم با غلظت 25 میکرومولار شد.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان دادند که تنش کادمیوم باعث کاهش رشد و عملکردهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان میشود، اما استفاده از سدیم نیتروپروساید توانست تأثیرات منفی کادمیوم را بهبود بدهد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که سدیم نیتروپروساید می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مؤثر در مدیریت تنش‌های کادمیومی در گیاهان دارویی مورد استفاده قرار گیرد و به بهبود رشد و کیفیت این گیاهان کمک کند. این تحقیق علاوه بر افزایش اطلاعات ما درباره سازوکارهای پاسخ گیاهان به تنش کادمیومی، به تحلیل تأثیر سدیم نیتروپروساید در مواجهه با آلاینده‌های زیست‌محیطی کمک می‌کند.
به‌زراعی و به‌نژادی
بهروز اسماعیل پور؛ معصومه مرادی؛ موسی ترابی گیگلو؛ مهسا احدزاده
چکیده
سابقه و هدف: ریحان (Ocimum basilicum L.) گیاهی از تیره نعنا و جنس Ocimum میباشد که گونه‌های زیادی دارد. در این بین گونه O. basilicum مهمترین گونه اقتصادی بوده و همانند سایر گیاهان خانواده نعنا منبع ترکیبات حلقوی و اسانس و نیز منبع غنی از ترکیبات فنلی (به‌ویژه رزمارینیک اسید و کافئیک اسید) و فلاونوئیدها شناخته شده است. پیکره رویشی ریحان حاوی اسانس است. ...
بیشتر
سابقه و هدف: ریحان (Ocimum basilicum L.) گیاهی از تیره نعنا و جنس Ocimum میباشد که گونه‌های زیادی دارد. در این بین گونه O. basilicum مهمترین گونه اقتصادی بوده و همانند سایر گیاهان خانواده نعنا منبع ترکیبات حلقوی و اسانس و نیز منبع غنی از ترکیبات فنلی (به‌ویژه رزمارینیک اسید و کافئیک اسید) و فلاونوئیدها شناخته شده است. پیکره رویشی ریحان حاوی اسانس است. به‌طور کلی لینالول، متیل چاویکول، سیترال، اوژینول، سینئول، ژرانیول، کامفور و متیل سینامات از اجزاء مهم اسانس ریحان میباشد. تنش خشکی به‌عنوان مهمترین تنش غیرزیستی نقش مهمی در کاهش عملکرد گیاهان دارویی دارد و موجب بروز تغییرات مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی متعددی در گیاه میشود. عملکرد ماده مؤثره تحت تأثیر عملکرد اقتصادی گیاه و شرایط محیطی ازجمله تنش خشکی میباشد. البته، اثرهای تنش در مراحل مختلف رشدونمو متفاوت است.مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تأثیر اسید آسکوربیک بر گیاه ریحان بومی شهر ری تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشگاه محقق اردبیلی، استان اردبیل (طول جغرافیایی 48 درجه و 3 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 38 درجه و 25 دقیقه شمالی با ارتفاع 1311 متری از سطح دریا) انجام شد. تیمارهای مورد آزمایش شامل سطوح خشکی در سه سطح (قطع آبیاری در مرحله شروع رشد زایشی، قطع آبیاری در 50% گلدهی و آبیاری کامل) و محلول‌پاشی با اسید آسکوربیک در چهار غلظت (0، 0.5، 1 و 2 میلی‌مولار) بر روی گیاه ریحان در نظر گرفته شد. عملیات مزرعه‌ای این آزمایش در اردیبهشت‌ماه سال 1396 اجرا گردید. عملیات آماده‌سازی بستر شامل شخم، دیسک و صاف کردن زمین قبل از اجرای آزمایش انجام شد و بعد اقدام به ایجاد کرت‌هایی به طول و عرض یک متر گردید. بذرها در سه خط با فواصل بوته‌ای 15 سانتی‌متر کشت شد. برای پوشاندن بذرها، از کود دامی پوسیده در حدود 4-3 سانتی‌متر استفاده گردید. پس از تعیین بافت خاک به روش هیدرومتری، تیمارهای ذکر شده برای تنش اعمال گردید. روز ابتدایی آبیاری بهصورت غرقابی انجام و پس از جوانه‌زنی حجم آبیاری کمتر شد. اندازه‌گیری کلیه صفات در آزمایشگاه فیزیولوژی پس از برداشت گروه علوم باغبانی دانشکده علوم کشاورزی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SAS و مقایسه میانگین تیمارها با آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد.نتایج: نتایج نشان داد با افزایش شدت تنش خشکی صفات ارتفاع کل بوته، طول ساقه، تعداد برگ و وزن خشک بوته به‌ترتیب 36.08%، 39.75%، 51.26% و 53.80% نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت. در صورتی که محلول‌پاشی با اسید آسکوربیک توانست این مقادیر را به صورت معنی‌داری بهبود ببخشد. بیشترین میزان طول ریشه در شرایط تنش شدید (ابتدای گلدهی) و تیمار با اسید آسکوربیک 1 میلی‌مولار (15.83 سانتی‌متر) بدست آمد که در مقایسه با تیمار شاهد حدود 31.91% افزایش نشان داد. شرایط تنش خشکی توانست میزان پرولین و اجزای اسانس را افزایش دهد. بیشترین میزان پرولین مربوط به شرایط تنش شدید و تیمار با اسید آسکوربیک 2 میلی‌مولار(µmol.g-1 FW 130.825) بود که 6 برابر نسبت به شاهد افزایش نشان داد. میزان کلروفیل نیز در شرایط تنش شدید کاهش یافت. همچنین با اعمال تنش خشکی، در تمامی صفات مورد بررسی شاهد بیشترین مقدار، تیمار اسید آسکوربیک (غلظت‌های 0.5 و 1 میلی‌مولار) باعث افزایش و غلظت‌های بالاتر باعث کاهش مقدار صفات مورد بررسی شدند. با تجزیه اسانس نمونه‌های گیاهی، عمده‌ترین ترکیبات بدست آمده از اسانس ریحان شامل ژرانیول، متیل کاویکول، آلفا-پینن، کاریوفیلن، سیترال، کوپن، کارواکرول، نرال، لینالول و لیمونن بود. در بیشتر ترکیبات با افزایش میزان تنش خشکی و محلول‌پاشی بر میزان ترکیبات و اجزای اسانس افزوده شد. بیشترین میزان اسانس در شرایط تنش تا مرحله 50% گلدهی و محلول‌پاشی با غلظت 2 میلی‌مولار اسید آسکوربیک برای ترکیب متیل کاویکول (33.8%) بدست آمد.نتیجه‌گیری: محلول‌پاشی با اسید آسکوربیک باعث بهبود رشد گیاه ریحان در شرایط تنش خشکی شد و یک نوع مقاومت را در گیاه ایجاد کرد. بنابراین در زمان کنونی با توجه به کمبود منابع آبی و نیاز فراوان گیاهان به آب، می‌توان با محلول‌پاشی عناصر غیرسمّی و ضروری برای آنها موجب ایجاد مقاومت به تنش در گیاهان گردید.
زراعت و باغبانی
هاوری کیانی؛ شیوا خالص رو؛ علی مختصی بیدگلی؛ زاهد شریفی
چکیده
سیاهدانه (Nigella sativa L.) از گیاهان دارویی ارزشمند است که در صنایع مختلف کاربرد وسیعی دارد. تجمع اسمولیت‌های سازگار از پاسخ‌های رایج گیاهان در رویارویی با تنش خشکی است. به‌منظور بررسی اثر رژیم‌های آبیاری و کاربرد بیوچار (حاصل از گرمادهی کود گاوی) بر گیاه دارویی سیاهدانه، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار ...
بیشتر
سیاهدانه (Nigella sativa L.) از گیاهان دارویی ارزشمند است که در صنایع مختلف کاربرد وسیعی دارد. تجمع اسمولیت‌های سازگار از پاسخ‌های رایج گیاهان در رویارویی با تنش خشکی است. به‌منظور بررسی اثر رژیم‌های آبیاری و کاربرد بیوچار (حاصل از گرمادهی کود گاوی) بر گیاه دارویی سیاهدانه، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سال 1397 به اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح 100، 70 و 40 درصد ظرفیت زراعی و مصرف بیوچار در دو سطح 0 و 15 تن در هکتار بودند. نتـایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که اثرات متقابل سطوح تنش خشکی و کاربرد بیوچار روی پراکسید هیدروژن، مالون دی آلدئید، پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز، پرولین، کربوهیدرات‌های محلول (محلول در آب و اتانول) و پتانسیل اسمزی معنی‌دار بود. افـزایش شدت تنش خشکی منجر به افزایش پراکسید هیدروژن، مالون دی آلدئید، پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز، پرولین و کربوهیدرات‌های محلول (محلول در آب و اتانول) و منفی‌تر شدن پتانسیل اسمزی شد. کاربرد بیوچار سبب کاهش اثرات منفی تنش خشکی گردید، به‌طوری که میزان تولید پراکسید هیدروژن، مالون دی آلدئید، پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز، پرولین و کربوهیدرات‌های محلول (در آب و الکل) نسبت به تیمارهای فاقد بیوچار کمتر بود. به‌طور کلی نتایج تحقیق حاضر بیان‌کننده نقش مفید و مؤثر بیوچار در بهبود خصوصیات فیزیولوژیک و اسمولیت‌های محافظتی سیاهدانه در شرایط تنش خشکی بود.
زراعت و باغبانی
محمدهادی راد؛ رستم یزدانی بیوکی؛ ولی سلطانی گردفرامرزی؛ نادیا بشارت
چکیده
با هدف بررسی تأثیر شوری آب آبیاری بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک اندام هوایی زرشک بی‌دانه (Berberis vulgaris L.) آزمایشی با استفاده از گلدان‌های بزرگ زهکش‌دار در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 سطح شوری: 3، 6، 9، 12 و 15 دسی‌زیمنس بر متر آب آبیاری در سه تکرار در ایستگاه مرکزی مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد طی سال‌های 1397 تا 1400 انجام شد. تأثیر شوری آب بر ...
بیشتر
با هدف بررسی تأثیر شوری آب آبیاری بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک اندام هوایی زرشک بی‌دانه (Berberis vulgaris L.) آزمایشی با استفاده از گلدان‌های بزرگ زهکش‌دار در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 سطح شوری: 3، 6، 9، 12 و 15 دسی‌زیمنس بر متر آب آبیاری در سه تکرار در ایستگاه مرکزی مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد طی سال‌های 1397 تا 1400 انجام شد. تأثیر شوری آب بر برخی شاخص‌های مورفولوژیک و فیزیولوژیک اندام هوایی بررسی شد. تأثیر سطوح مختلف شوری روی ارتفاع، قطر، سطح و حجم تاج‌پوشش، تعداد جست و انشعاب جدید، تعداد برگ در هر درختچه، سطح کل برگ، شاخص سطح برگ، وزن خشک برگ، درصد آسیب‌دیدگی برگ‌ها در دمای بالا، میزان کلروفیل کل، کلروفیل‌های a و b، کاروتنوئید، پرولین، قند کل، آنتوسیانین برگ، فنول برگ و فعالیت آنتی‌اکسیدانی معنی‌دار (0.01>P) بدست آمد. براساس نتایج، زرشک بی‌دانه از تاب‌آوری بالایی نسبت به تنش شوری برخوردار است. علی‌رغم کاهش رشد در شوری بالای 9 دسی‌زیمنس بر متر، مقاومت فیزیولوژیکی گیاه از طریق تولید اسمولیت‌های ثانویه و بقا در شرایط شور تا شوری 12 دسی‌زیمنس بر متر مشاهده شد. بر این اساس در رویشگاه‌‌های مناسب برای پرورش زرشک، می‌توان با مدیریت مناسب محیط ریشه و کنترل شوری عصاره اشباع خاک تا 12 دسی‌زیمنس بر متر، از منابع آب و خاک شور برای پرورش زرشک بی‌دانه به‌ویژه برای افزایش ترکیب‌های فنلی، بهره جست.
زراعت و باغبانی
رویا رستمی؛ بهروز اسماعیل پور؛ سید احمد حسینی؛ قباد سلیمی؛ علیرضا اطمینان
چکیده
به‌منظور بررسی اثرات قارچ‌های میکوریز بر خصوصیات رشد، فیزیولوژی و عملکرد اسانس گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) در شرایط تنش سرب، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1397 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف فلز سنگین سرب (0، 200 و ppm400) و تلقیح با قارچ میکوریزا (بدون تلقیح، ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثرات قارچ‌های میکوریز بر خصوصیات رشد، فیزیولوژی و عملکرد اسانس گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) در شرایط تنش سرب، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1397 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف فلز سنگین سرب (0، 200 و ppm400) و تلقیح با قارچ میکوریزا (بدون تلقیح، تلقیح با Funneliformis mosseae و Claroideoglomus etunicatum) بودند. نتایج نشان داد که در مقایسه با شاهد، با افزایش غلظت سرب در خاک ارتفاع گیاه (40.56%)، تعداد برگ (36.09)، درصد وزن خشک ساقه (43.50%)، درصد اسانس (40%) و ثبات غشای سلولی (16.14%) در گیاه به‌طور معنی‌داری کاهش یافتند در حالی‌که میزان پرولین (51.72%) و فعالیت کاتالاز (45%) برگ افزایش یافتند. تلقیح گیاه آویشن با قارچ میکوریزا در افزایش شاخص‌های رویشی در حضور عنصر سنگین سرب مؤثر بود به‌طوری که هر دو گونه قارچ F. mosseae و C. etunicatum تعداد برگ را به‌ترتیب 66.20 و 9.55% نسبت به شاهد افزایش دادند. همچنین، تلقیح با قارچ F. mosseae در شرایط تنش شدید سرب (ppm400)، میزان پرولین برگ (11.49%)، فعالیت آنزیم پراکسیداز (8.8%)، کلروفیل b (21%)، کلروفیل کل (70.43%)، کاروتنوئید (19.6%) و درصد اسانس (55%) را نسبت به شاهد افزایش داد. به‌طور کلی، هر دو گونه قارچ میکوریزا در رفع اثرات سمّیت سرب مؤثر بودند و F. mosseae از عملکرد بهتری به‌ویژه در مورد صفات مورفولوژیک و عملکرد اسانس برخوردار بود. با توجه به اثرات منفی عناصر سنگین در سلامت انسان، توصیه استفاده از قارچ‌های میکوریزی برای کاهش جذب فلزات سنگین در گیاهان باید با رعایت بیشتر همه جوانب ازجمله نوع گونه قارچ و گیاه و حجم و نوع آلودگی صورت گیرد.
زراعت و باغبانی
امیر عباسی خمر؛ محمد مقدم؛ احمد اصغرزاده؛ محمد محمودی سورستانی
چکیده
با هدف بررسی اثر سطوح مختلف نیتروژن (صفر، 70، 140 و 210 میلی‌گرم بر لیتر) بر برخی ویژگی‌های رشدی، بیوشیمیایی، جذب عناصر غذایی (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) و بازده اسانس در گیاه دارویی مریم‌گلی (Salvia officinalis L.) در شرایط کشت هیدروپونیک، آزمایشی گلدانی بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 4 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 انجام ...
بیشتر
با هدف بررسی اثر سطوح مختلف نیتروژن (صفر، 70، 140 و 210 میلی‌گرم بر لیتر) بر برخی ویژگی‌های رشدی، بیوشیمیایی، جذب عناصر غذایی (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) و بازده اسانس در گیاه دارویی مریم‌گلی (Salvia officinalis L.) در شرایط کشت هیدروپونیک، آزمایشی گلدانی بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 4 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 انجام شد. نتایج مقایسه میانگین داده‌ها نشان داد که با افزایش سطح نیتروژن ویژگی‌های رشدی گیاه افزایش یافت، به‌طوری که سطح 210 میلی‌گرم بر لیتر نیتروژن نسبت به عدم کاربرد آن به‌ترتیب سبب کاهش 54.19، 72.59، 39.49، 82.52، 42/51، 272.20، 71.46، 95.17، 90.31، 82/95، 92.30 و 83.46 درصدی قطر ساقه، تعداد شاخه فرعی، گره و برگ، طول میانگره، طول و عرض برگ، وزن تر و خشک ساقه، وزن تر و خشک اندام هوایی و نسبت وزن خشک اندام هوایی به وزن خشک ریشه شد. کاربرد 210 میلی‌گرم بر لیتر نیتروژن به‌ترتیب سبب افزایش 57/9، 6/266 و 87/14 درصدی محتوای نسبی آب برگ، پرولین و بازده اسانس و کاهش 30.45 و 51.51 درصدی نشت الکترولیت و مالون دی‌آلدئید نسبت به عدم کاربرد نیتروژن شد. همچنین پایین‌ترین سطح نیتروژن به‌ترتیب سبب کاهش 32.65، 85.13 و 56.89 درصدی پتاسیم، فسفر و نیتروژن نسبت به بالاترین سطح نیتروژن شد. نتایج این آزمایش نشان داد که سطوح مختلف نیتروژن می‌تواند بر رشد و میزان اسانس مریم گلی تأثیرات متفاوتی داشته باشد. براساس یافته‌های پژوهش حاضر، کاربرد 210 میلی‌گرم بر لیتر نیتروژن به‌واسطه بهبود صفات مورد مطالعه برای کشت و کار مریم‌گلی پیشنهاد میشود.
زراعت و باغبانی
عزیز حیاتی؛ محمد مهدی رحیمی؛ عبدالصمد کلیدری؛ سید ماشااله حسینی
چکیده
دانه گیاه سیاهدانه (Nigella sativa L.) در طب سنتی بسیاری از کشورها جهت پیشگیری و درمان بسیاری از اختلالات و بیماری‌ها از جمله سرفه، آسم، احتناق بینی، سردرد، دندان درد، کرم‌های روده‌ای، اختلالات قاعدگی، بیماری‌های گوارشی و ناتوانی جنسی مصرف میشود. به‌منظور بررسی تأثیر اسید هیومیک و نانوکلات آهن در شرایط تنش خشکی بر محتوای اسمولیت‌های ...
بیشتر
دانه گیاه سیاهدانه (Nigella sativa L.) در طب سنتی بسیاری از کشورها جهت پیشگیری و درمان بسیاری از اختلالات و بیماری‌ها از جمله سرفه، آسم، احتناق بینی، سردرد، دندان درد، کرم‌های روده‌ای، اختلالات قاعدگی، بیماری‌های گوارشی و ناتوانی جنسی مصرف میشود. به‌منظور بررسی تأثیر اسید هیومیک و نانوکلات آهن در شرایط تنش خشکی بر محتوای اسمولیت‌های محافظت‌کننده اسمزی از جمله گلوکز، فروکتوز، ساکاروز، پرولین، سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز و پراکسیداز گیاه دارویی سیاهدانه، آزمایشی طی دو سال زراعی 97-98 و 98-99 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان اقلید انجام شد. این آزمایش بهصورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تیمار در سه تکرار صورت گرفت. کرت اصلی شامل سه سطح آبیاری (50، 75 و 100 درصد آب قابل دسترس) و فاکتورهای فرعی شامل اسید هیومیک (صفر، 250 و500 میلی‌گرم در لیتر) و نانو کلات آهن (صفر، 1 و 2 گرم در لیتر) بود. نتایج نشان داد که اثر تیمارهای آبیاری، اسید هیومیک و کلات آهن بر محتوای کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، گلوکز و پراکسیداز، اثر تیمارهای آبیاری بر محتوای پرولین و اثر تیمارهای آبیاری و اسید هیومیک بر محتوای ساکاروز و فروکتوز معنی‌دار بود. در تیمار 50 درصد تنش خشکی، محتوای تمام اسمولیت‌های محافظت‌کننده بالا رفت. در تیمار تنش خشکی 50 درصد، 500 میلی‌گرم در لیتر اسید هیومیک و 2 گرم در لیتر نانو کلات آهن، بیشترین میزان گلوکز، فروکتوز و ساکاروز به‌دست آمد. به‌طور کلی بر اساس نتایج این آزمایش، استفاده از کود اسید هیومیک (500 میلی‌گرم در لیتر) و نانوکلات آهن (2 گرم در لیتر) به‌منظور کاهش اثرات تنش خشکی بر گیاه سیاهدانه پیشنهاد می‌گردد.
زراعت و باغبانی
پویا آروین؛ رعنا فیروزه
چکیده
شوری یکی از مهمترین و متداول‌ترین تنش‌های محیطی محسوب میشود که عملکرد کمی و کیفی بسیاری از گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) یکی از شناخته شده‌ترین گیاهان دارویی است که به‌دلیل داشتن ترکیب‌های مؤثره متنوع ازجمله تریگونلین در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. در این پژوهش اثر تنش شوری بر اجزای عملکردی ...
بیشتر
شوری یکی از مهمترین و متداول‌ترین تنش‌های محیطی محسوب میشود که عملکرد کمی و کیفی بسیاری از گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) یکی از شناخته شده‌ترین گیاهان دارویی است که به‌دلیل داشتن ترکیب‌های مؤثره متنوع ازجمله تریگونلین در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. در این پژوهش اثر تنش شوری بر اجزای عملکردی و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی چهار توده شنبلیله تحت شرایط گلخانه‌ای بررسی شد. آزمایش گلدانی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل چهار توده (نیشابور، شیروان، شیراز و اردکان) و چهار سطح شوری (0، 30، 60 و 90 میلی‌مولار) بودند. در مراحل انتهایی رشد در گیاهان بالغ صفاتی شامل محتوای نسبی آب برگ (RWC)، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، محتوای قند محلول، پرولین و تریگونلین اندازه‌گیری شدند. تنش شوری منجر به کاهش صفات عملکردی ازجمله تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه در همه توده‌های مورد بررسی شد. نتایج نشان داد تنش شوری همچنین موجب کاهش غلظت قند محلول و RWC و از طرفی باعث افزایش میزان محتوای پرولین و تریگونلین بذر شد. توده شیراز از لحاظ صفات مورد بررسی نسبت به سایر توده‌ها برتری داشت و سازوکارهای کارآمدتری را برای تحمل شرایط تنش از خود نشان داد.
زراعت و باغبانی
فاطمه سالارپور غربا؛ حسن فرحبخش
چکیده
به‌منظور بررسی اثر محلول‌پاشی کیتوزان بر ویژگی‌های مختلف فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی (پرولین، پروتئین، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و درصد و عملکرد اسانس) و عملکرد ماده خشک آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) در شرایط تنش خشکی، آزمایشی بهصورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه لاله‌زار، بردسیر، استان کرمان در ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر محلول‌پاشی کیتوزان بر ویژگی‌های مختلف فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی (پرولین، پروتئین، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و درصد و عملکرد اسانس) و عملکرد ماده خشک آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) در شرایط تنش خشکی، آزمایشی بهصورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه لاله‌زار، بردسیر، استان کرمان در سال 1398 به مرحله اجرا درآمد. تنش خشکی در چهار سطح (35، 50، 65 و 80 درصد تخلیه رطوبت قابل دسترس) و غلظت کیتوزان در پنج سطح (0، 0.2، 0.5، 1 و 1.5 گرم کیتوزان بر لیتر استیک اسید) به‌ترتیب به‌عنوان فاکتورهای اصلی و فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث افزایش معنی‌دار پرولین، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و درصد و عملکرد اسانس و کاهش معنی‌دار عملکرد ماده خشک شد. با افزایش غلظت کیتوزان پرولین، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان، عملکرد ماده خشک و درصد اسانس افزایش معنی‌داری نشان دادند که منتج به افزایش معنی‌دار عملکرد اسانس به عنوان مهمترین شاخص کیفیت در گیاه آویشن باغی شد. پروتئین و آنزیم گایاکول پراکسیداز تحت تأثیر محلول‌پاشی کیتوزان قرار نگرفتند. به‌طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که غلظت‌های بالاتر کیتوزان (1.5 گرم کیتوزان بر لیتر استیک اسید) در رفع آسیب‌های ناشی از تنش خشکی و حصول عملکرد بالاتر نقش مؤثرتری داشتند.
به‌زراعی و به‌نژادی
علی برقی؛ عبدالقیوم قلی پوری
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.837.103.5.1578.1610شوری از شایع‌ترین تنش‌های غیر زنده میباشد که منجر به کاهش زیادی در تولید محصولات کشاورزی میشود.تنظیم‌کننده‌های رشد گیاه نقش مهمی در رشد و توسعه گیاه در شرایط عادی و تنش ایفاء می‌کنند. به‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی جاسمونیک اسید و 24-اپی براسینولید بر عملکرد واجزای عملکرد، درصد روغن ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.837.103.5.1578.1610شوری از شایع‌ترین تنش‌های غیر زنده میباشد که منجر به کاهش زیادی در تولید محصولات کشاورزی میشود.تنظیم‌کننده‌های رشد گیاه نقش مهمی در رشد و توسعه گیاه در شرایط عادی و تنش ایفاء می‌کنند. به‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی جاسمونیک اسید و 24-اپی براسینولید بر عملکرد واجزای عملکرد، درصد روغن و اسانس و برخی ویژگی‌های فیزیولوژیک سیاهدانه (Nigella sativa L.) در شرایط تنش شوری آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل 4 سطح شوری (0، 5، 10 و 15 دسی‌زیمنس بر متر NaCl) و سه سطح تنظیم‌کننده‌های رشد (شاهد بدون تنظیم‌کننده رشد، 0.1 میکرومول 24-اپی براسینولید و 0.5 میلی‌مول جاسمونیک اسید) بودند. نتایج مقایسات میانگین نشان داد که شوری موجب کاهش محصول بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد کپسول در بوته و درصد روغن دانه گردید. در حالی‌که وزن هزاردانه و مقدار پرولین را به‌طور معنی‌داری افزایش داد. تنظیم‌کننده‌های رشد نیز وزن هزاردانه و درصد روغن دانه را افزایش و مقدار پرولین را کاهش دادند. مقدار کلروفیل‌های a و b برگ با افزایش سطوح شوری کاهش یافت و در تمام سطوح شوری کاربرد جاسمونیک اسید و 24-اپی براسینولید مقادیر کلروفیل‌های a و b را افزایش دادند. مقدار مالون دی‌آلدئید با افزایش سطح شوری افزایش یافت و در تمام سطوح تنش، محلول‌پاشی تنظیم‌کننده‌های رشد مقدار مالون دی‌آلدئید را کاهش دادند. به‌علاوه درصد اسانس دانه با افزایش سطح شوری و همچنین در تمام سطوح شوری با تیمار تنظیم‌کننده‌های رشدی افزایش یافت. بنابراین توصیه میشود در شرایط شوری برای اجتناب از خسارتهای ناشی از تنش به‌منظور افزایش اسانس سیاهدانه که یک ترکیب بسیار مهم در صنایع دارویی میباشد و همچنین افزایش درصد روغن، وزن هزاردانه و رنگدانه‌های فتوسنتزی، تنظیم‌کننده‌های رشدی براسینواستروئید و جاسمونیک اسید با هزینه اندک و بهصورت محلول‌پاشی استفاده شود.
به‌زراعی و به‌نژادی
بهروز اسماعیل پور؛ مرتضی شیخعلی پور؛ موسی ترابی گیکلو
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.867.103.5.1578.1610شوری خاک در مناطق خشک و نیمه‌خشک یکی از مهمترین تنش‌های غیرزیستی محسوب میشود که بر رشد و عملکرد گیاهان دارویی اثر منفی دارد. به‌منظور مطالعه اثر محلول‌پاشی سطوح مختلف نانوذرات روی بر خصوصیات رشد، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و عملکرد اسانس بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) در شرایط تنش شوری، یک آزمایش ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.867.103.5.1578.1610شوری خاک در مناطق خشک و نیمه‌خشک یکی از مهمترین تنش‌های غیرزیستی محسوب میشود که بر رشد و عملکرد گیاهان دارویی اثر منفی دارد. به‌منظور مطالعه اثر محلول‌پاشی سطوح مختلف نانوذرات روی بر خصوصیات رشد، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و عملکرد اسانس بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) در شرایط تنش شوری، یک آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1397 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش شوری با غلظت‌های 0، 50، 100 و 150 میلی‌مولار کلریدسدیم و محلول‌پاشی با نانوذرات روی (0، 100 و 500 میلی‌گرم در لیتر) بودند. شاخص‌هایی مانند ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک بخش هوایی، کلروفیل، نشت غشاء، محتوای آب نسبی، پرولین، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی، درصد و عملکرد اسانس در این آزمایش اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که شوری شاخص‌های ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک اندام هوایی، کلروفیل و محتوای آب نسبی و عملکرد اسانس را به‌طور معنی‌داری کاهش داد و باعث افزایش میزان نشت غشاء و مقدار پرولین گردید. در حالی‌که محلول‌پاشی نانو روی از طریق افزایش رشد و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی از قبیل آسکوربات پراکسیداز و سوپراکسید دسموتاز موجب کاهش آثار منفی تنش شوری گردید. بهترین اثر بهبوددهندگی نانو روی در شاخص‌های ارتفاع، وزن خشک ساقه، کلروفیل، نشت یونی، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و عملکرد اسانس متعلق به تیمار 500 میلی‌گرم در لیتر نانو روی بود. بنابراین استفاده از غلظت 500 میلی‌گرم در لیتر نانو روی به‌عنوان کاهش‌دهنده آثار منفی تنش شوری در بادرشبو پیشنهاد می‌گردد.
اکرم رهبری؛ حمیده فاطمی؛ بهروز اسماعیل پور
چکیده
اخیراً روش‌های مختلفی برای کاهش اثرهای مخرب آلاینده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که کاربرد کودهای زیستی با اثرهای مثبت آنها بر خصوصیات خاک و محیط‌زیست می‌توانند جایگزینی مناسب برای بسیاری از این روش‌ها باشند. به‌منظور بررسی اثر دو سویه باکتری سودوموناس فلورسنس بر شاخص‌های رشد، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه شوید (Anethum graveolens ...
بیشتر
اخیراً روش‌های مختلفی برای کاهش اثرهای مخرب آلاینده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که کاربرد کودهای زیستی با اثرهای مثبت آنها بر خصوصیات خاک و محیط‌زیست می‌توانند جایگزینی مناسب برای بسیاری از این روش‌ها باشند. به‌منظور بررسی اثر دو سویه باکتری سودوموناس فلورسنس بر شاخص‌های رشد، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه شوید (Anethum graveolens L.) در شرایط تنش سرب، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1394 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش سرب در دو سطح (صفر و ppm600) و تیمار تلقیح با باکتری در سه سطح (تلقیح با سویه‌های 150 و 159 سودوموناس فلورسنس بهصورت جداگانه و بدون تلقیح یا شاهد) بود. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که صفات رشدی تعداد برگ، تعداد ساقه، ارتفاع بوته، وزن تر و خشک اندام هوایی و وزن تر و خشک ریشه به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر آلودگی سرب قرار گرفت و صفت وزن تر و خشک بوته، تعداد برگ و ارتفاع گیاه به‌ترتیب 22، 31، 19 و 9 درصد کاهش یافتند. محتوی پرولین و کربوهیدرات گیاه شوید تحت تأثیر حضور سرب افزایش معنی‌داری نشان داد، همچنین تلقیح با باکتری نیز محتوی پرولین و کربوهیدرات گیاه را افزایش داد که میزان این افزایش در تلقیح با سویه 150 چشمگیرتر بود. فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی بهصورت معنی‌دار تحت تأثیر سرب و باکتری قرار گرفت و حضور سرب به‌ترتیب موجب افزایش و کاهش فعالیت آنزیم پراکسیداز و کاتالاز شد، اما تلقیح با باکتری سودوموناس به‌ویژه سویه 150 سبب افزایش معنی‌دار فعالیت هر دو آنزیم شد. علاوه‌براین باکتری‌ها توانستند میزان سرب گیاه شوید را کاهش دهند. به‌طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که تلقیح با باکتری سودوموناس با افزایش رشد و بهبود فعالیت‌های آنزیمی در کاهش اثرهای تنش سرب بر گیاه شوید کارآمد بودند.
یارمحمد محرابی؛ محسن موحدی دهنوی؛ امین صالحی؛ رهام محتشمی؛ محمد حمیدیان
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1044.98.6.1576.1605 به‌منظور بررسی اثر سطوح مختلف آبیاری تکمیلی و کودهای زیستی بر برخی صفات فیزیولوژیک عملکرد و درصد اسانس گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum L.) آزمایشی در سال زراعی ۹7-۹6 در مزرعه تحقیقات و آموزش کشاورزی یاسوج اجرا شد. آزمایش بهصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1044.98.6.1576.1605 به‌منظور بررسی اثر سطوح مختلف آبیاری تکمیلی و کودهای زیستی بر برخی صفات فیزیولوژیک عملکرد و درصد اسانس گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum L.) آزمایشی در سال زراعی ۹7-۹6 در مزرعه تحقیقات و آموزش کشاورزی یاسوج اجرا شد. آزمایش بهصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی شامل آبیاری تکمیلی (دیم کامل، آبیاری تکمیلی در زمان 50% گلدهی و آبیاری تکمیلی در زمان شروع دانه‌بندی) و فاکتور فرعی شامل کود زیستی (بدون کود زیستی فسفره، میکوریزا گونه Glomus mosseae، کود زیستی فسفره و تلفیق میکوریزا و کود زیستی فسفره) بود. کاربرد آبیاری تکمیلی همراه با کود زیستی باعث افزایش کلروفیل کل، کاروتنوئید و کاهش مقدار پرولین شد. همچنین استفاده از کود زیستی فسفره باعث افزایش کاتالاز در گیاه گردید. اثر آبیاری تکمیلی و فسفر زیستی بر تعداد چتر در بوته، ارتفاع بوته، وزن هزاردانه و تعداد دانه در چتر معنی‌دار بود؛ بیشترین وزن هزاردانه (2.55 گرم)، عملکرد دانه (622.4 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد زیستی (1252 کیلوگرم در هکتار) و درصد اسانس (54.86%) مربوط به تیمار مایکوریزا همراه با کود زیستی فسفره بود. در مجموع نتایج حاصل نشان داد که استفاده از کود زیستی فسفره، مایکوریزا و آبیاری تکمیلی می‌تواند باعث بهبود صفات فیزیولوژیک، عملکرد و اسانس زیره سبز در شرایط دیم شود.
مارال سلملیان؛ عظیم قاسم نژاد؛ کامبیز مشایخی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.731.97.5.1575.1593 استفاده از محرک‌ها روشی کارآمد برای افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه گیاهان دارویی در شرایط برون و درون شیشه‌ای به‌شمار می‌رود. این تحقیق به‌منظور بررسی اثر شوری صفر و 50 میلی‌مولار، سالیسیلیک اسید و متیل‌جاسمونات با غلظت‌های صفر و 100 میکرومولار در دو محیط کشت جامد و مایع بر صفات بیوشیمیایی ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.731.97.5.1575.1593 استفاده از محرک‌ها روشی کارآمد برای افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه گیاهان دارویی در شرایط برون و درون شیشه‌ای به‌شمار می‌رود. این تحقیق به‌منظور بررسی اثر شوری صفر و 50 میلی‌مولار، سالیسیلیک اسید و متیل‌جاسمونات با غلظت‌های صفر و 100 میکرومولار در دو محیط کشت جامد و مایع بر صفات بیوشیمیایی و فعالیت آنزیم فنیل‌آلانین آمونیالیاز (PAL) کالوس گیاه استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) در شرایط درون شیشه‌ای انجام شد. این تحقیق با آرایش فاکتوریل دو عاملی بر پایه کاملاً تصادفی در 4 تکرار انجام گردید. محرک‌های مورد استفاده، محیط کشت و اثر متقابل آنها تأثیر معنی‌داری بر صفات اندازه‌گیری شده داشتند. بیشترین میزان تولید فنل و فلاونوئید، در تیمار اسید سالیسیلیک 100 + شوری 50 و تیمار شوری 50 میلی‌مولار در محیط کشت جامد دیده شد. تیمارهای شوری 50 میلی‌مولار، اسید سالیسیلیک 100+ شوری 50 و متیل‌جاسمونات 100+ شوری 50 در محیط کشت جامد سبب افزایش فعالیت آنزیم PAL نسبت به سایر تیمارها شدند. بین آنزیم فنیل‌آلانین آمونیالیاز، فنل و فلاونوئید همبستگی مثبت دیده شد. تیمار شوری 50 میلی‌مولار همچنین سبب افزایش اسید آمینه پرولین شد. بنابراین برای بهبود تولید ترکیب‌های ثانویه‌ای مانند فنل، فلاونوئید و همچنین فعالیت آنزیم فنیل‌آلانین آمونیالیاز در استویا، استفاده از تیمار ترکیبی سالیسیلیک‌اسید (100 میکرومولار) و شوری (50 میکرومولار) در شرایط کشت جامد توصیه میشود.
بهروز اسماعیل پور؛ حمیده فاطمی؛ معصومه مرادی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.601.96.4.1575.1610 تنش خشکی به‌عنوان یکی از مهمترین تنش غیرزیستی نقش زیادی در کاهش عملکرد گیاهان دارویی دارد. به‌منظور بررسی تأثیر نیتریک اکسید بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) توده بومی شهرری در شرایط تنش خشکی آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.601.96.4.1575.1610 تنش خشکی به‌عنوان یکی از مهمترین تنش غیرزیستی نقش زیادی در کاهش عملکرد گیاهان دارویی دارد. به‌منظور بررسی تأثیر نیتریک اکسید بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) توده بومی شهرری در شرایط تنش خشکی آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد آزمایش شامل تنش خشکی (شاهد (آبیاری کامل) و قطع آبیاری در مرحله ابتدای گلدهی و 50% گلدهی) و محلول‌پاشی نیتریک اکسید بهصورت سدیم نیتروپروساید در غلظت‌های 0.5، 1 و 2 میلی‌مولار بودند. در تیمار شاهد نیز گیاهان با آب مقطر اسپری برگی شدند. نتایج نشان داد با افزایش شدت تنش خشکی ارتفاع بوته، وزن خشک گیاه، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید و محتوای آب نسبی کاهش معنی‌داری یافت و میزان نشت الکترولیت، محتوای پرولین برگ و درصد اسانس افزایش یافت. محلول‌پاشی با نیتریک اکسید، باعث افزایش رشد گیاه ریحان در شرایط تنش خشکی شد و بیشترین بهبود رشد در اثر محلول‌پاشی غلظت 2 میلی‌مولار از نیتریک اکسید حاصل گردید. با افزایش تنش خشکی و غلظت نیتریک اکسید مقدار ترکیب‌های اسانس افزایش یافت. عمده‌ترین ترکیب‌های اسانس ریحان در این آزمایش شامل متیل کاویکول، لینالول، ژرانیال، ژرانیول، آلفا-پینن، بتا-پینن و میرسن بودند. به‌طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد که محلول‌پاشی نیتریک اکسید در شرایط تنش خشکی با ایجاد تنظیم اسمزی، جلوگیری از تجزیه کلروفیل و حفظ محتوای آب برگ در بهبود رشد گیاه ریحان مؤثر میباشد.
ایوب مزارعی؛ سید محسن موسوی‌نیک؛ احمد قنبری؛ لیلا فهمیده
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.80.93.1.1575.1610 کمبود آب یکی از مهمترین عوامل محیطی محدودکننده رشد گیاهان و محصولات آنهاست. در این مطالعه، به‌منظور بررسی اثر اسید جاسمونیک بر کاهش صدمات ناشی از تنش خشکی روی شاخص‌های رشدی و برخی از پاسخ‌های فیزیولوژیکی و آنتی‌اکسیدانی گیاه دارویی مریم‌گلی (Salvia officinalis L.)، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.80.93.1.1575.1610 کمبود آب یکی از مهمترین عوامل محیطی محدودکننده رشد گیاهان و محصولات آنهاست. در این مطالعه، به‌منظور بررسی اثر اسید جاسمونیک بر کاهش صدمات ناشی از تنش خشکی روی شاخص‌های رشدی و برخی از پاسخ‌های فیزیولوژیکی و آنتی‌اکسیدانی گیاه دارویی مریم‌گلی (Salvia officinalis L.)، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با ۳ تکرار در دانشگاه زابل اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی (آبیاری در حد ظرفیت زراعی، تخلیه 5۰% و ۷5% رطوبت ظرفیت زراعی) و محلول‌پاشی اسید جاسمونیک (صفر (شاهد)، 75 و 150 میلی‌گرم در لیتر) بودند. نتایج نشان داد که محلول‌پاشی با غلظت ۱5۰ مولار اسید جاسمونیک در شرایط تنش خشکی ارتفاع (10.02%)، وزن تر (27.88%) و خشک گیاه (12.81%)، محتوای نسبی آب برگ (21.04%)، کلروفیل a و b (12.15% و 10.34%) را افزایش داد. بیشترین مقدار فنول کل (34.13 میلی‌گرم بر وزن تر)، عملکرد اسانس (2.12 میلی‌گرم بر وزن تر)، غلظت پرولین (2.52 میلی‌گرم بر وزن تر) و فعالیت آنزیم‌های پراکسیداز (3.15 میلی‌گرم بر وزن تر) و گایاکول پراکسیداز (0.76 میلی‌گرم بر وزن تر) در گیاهان محلول‌پاشی شده با غلظت 150 میلی‌گرم در لیتر اسید جاسمونیک و تخلیه 75% رطوبت ظرفیت زراعی حاصل شد و از سویی بیشترین مقدار کاتالاز (5.12 میلی‌گرم بر وزن تر)، آسکوربات پراکسیداز (0.76 میلی‌گرم بر وزن تر) و سوپراکسید دیسموتاز (5.64 میلی‌گرم بر وزن تر) در گیاهان محلول‌پاشی شده با غلظت ۱۵۰ میلی‌گرم در لیتر اسید جاسمونیک در تنش خشکی (تخلیه 50% و 75% رطوبت ظرفیت زراعی) بدست آمد. بنابراین براساس نتایج بدست آمده به نظر می‌رسد که اسید جاسمونیک با افزایش توان دفاع آنتی‌اکسیدانی و تجمع تنظیم‌کننده‌های اسمزی (نظیر پرولین) سبب کاهش تنش اکسیداتیو در گیاهچه‌های تحت تنش خشکی شده، همچنین با حفظ محتوای نسبی آب برگ و رنگیزه‌های فتوسنتزی موجب بهبود شرایط رشدی بوته‌های مریم‌گلی در شرایط تنش شده است.
قباد سلیمی؛ محمد فیضیان؛ ناصر علی اصغرزاد
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.158.93.1.1576.1610 تنش خشکی منجر به کاهش رشد و تغییر شاخص‌های بیوشیمیایی گیاهان میشود. به‌منظور بررسی تأثیر تلقیح با قارچ میکوریز و سلنیم بر کاهش اثرهای مخرب تنش خشکی، این آزمایش بهصورت اسپلیت پلات-فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در شرایط گلخانه‌ای بر روی گیاه بادرشبو (Dracocephalum ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.158.93.1.1576.1610 تنش خشکی منجر به کاهش رشد و تغییر شاخص‌های بیوشیمیایی گیاهان میشود. به‌منظور بررسی تأثیر تلقیح با قارچ میکوریز و سلنیم بر کاهش اثرهای مخرب تنش خشکی، این آزمایش بهصورت اسپلیت پلات-فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در شرایط گلخانه‌ای بر روی گیاه بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه سطح خشکی براساس حداکثر تخلیه مجاز (Maximum Allowable Depletion) (بدون تنش، 0.75 حداکثر تخلیه مجاز و 5/0حداکثر تخلیه مجاز) و فاکتورهای فرعی شامل سلنیم در سه سطح (صفر، 100 میکروگرم به ازای هر بوته و 200 میکروگرم به ازای هر بوته) و تلقیح با قارچ میکوریزای (Glumus verciforme) در دو سطح (بدون قارچ، دارای قارچ) بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش ارتفاع بوته، وزن خشک گیاه و سطح برگ شد؛ به‌طوری که کمترین و بیشترین میزان این صفات، به‌ترتیب در تلقیح با قارچ در 0.75 حداکثر تخلیه مجاز و در شرایط بدون تنش خشکی حاصل شد. در شرایط بدون تنش، ارتفاع بوته، وزن خشک گیاه و سطح برگ حاصل از تلقیح با قارچ و سلنیم به‌طور معنی‌داری بیشتر از شاهد بود. در تمام سطوح تنش خشکی، میانگین فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز در گیاهان تلقیح شده با قارچ همراه با سلنیم به‌طور معنی‌داری بیشتر از شاهد بود. کمترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز (25.06) و کمترین میزان پراکسیداز (14.81) در تیمار شاهد بدون قارچ و سلینیم در شرایط تنش 0.75 حداکثر تخلیه مجاز بدست آمد و بیشترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز (53.62) در تیمار 200 میکروگرم سلنیم و تلقیح با قارچ در شرایط بدون تنش و بیشترین میزان فعالیت پراکسیداز (31.59) در شرایط تنش 0.5 حداکثر تخلیه مجاز و تلقیح با قارچ و استفاده از 200 میکروگرم سلنیم بود. همچنین تلقیح با قارچ همراه با کاربرد سلنیم موجب افزایش میزان پرولین در حدود 1 تا 1.5 برابر و مالون دی‌آلدئید در حدود 1.3 تا 1.5 برابر نسبت به شاهد در شرایط تنش خشکی شده است. نتایج نشان داد که حضور میکوریزا و عنصر سلنیم در شرایط تنش خشکی تأثیر مثبتی بر رشد و خصوصیات بیوشیمیایی موردمطالعه داشت.
خدیجه احمدی؛ حشمت امیدی
چکیده
خشکی خصوصیات مورفولوژی، فیزیولوژی و بیوشیمیایی گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اثرات عمده‌ای بر تولیدات کشاورزی می‌گذارد. به همین منظور مطالعه‌ای با عنوان ارزیابی اثر خشکی بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی و عملکرد دانه جمعیت‌های گیاه دارویی بالنگو (Lallemantia royleana Benth.)، در مزرعه پژوهشی گیاهان دارویی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد ...
بیشتر
خشکی خصوصیات مورفولوژی، فیزیولوژی و بیوشیمیایی گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اثرات عمده‌ای بر تولیدات کشاورزی می‌گذارد. به همین منظور مطالعه‌ای با عنوان ارزیابی اثر خشکی بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی و عملکرد دانه جمعیت‌های گیاه دارویی بالنگو (Lallemantia royleana Benth.)، در مزرعه پژوهشی گیاهان دارویی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد انجام شد. آزمایش بهصورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 94-1393 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل سه سطح خشکی از مرحله گلدهی به‌عنوان فاکتور اصلی (قابلیت رطوبت خاک 0.5-، 6.5- و 9.5- اتمسفر) و جمعیت‌های بالنگو شامل یک جمعیت از استان کردستان و چهار جمعیت از استان اصفهان (اصفهان3، اصفهان5، اصفهان6، اصفهان7) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد دانه، وزن هزاردانه، رنگریزه‌های فتوسنتزی، محتوای پرولین، محتوای فنل برگ، محتوای مالون‌دی‌آلدئید، شاخص پایداری غشاء و فعالیت آنزیم پراکسیداز بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی بر صفات مورد مطالعه بجز محتوای کلروفیل b و نسبت کلروفیل a/b معنی‌دار بود. جمعیت و اثر متقابل آن بر تمامی صفات مورد ارزیابی بجز محتوای آنتوسیانین تأثیر معنی‌داری داشت. خشکی باعث کاهش محتوای رنگریزه‌های فتوسنتزی، شاخص پایداری غشاء، وزن هزاردانه و عملکرد دانه شد. با افزایش تنش خشکی فعالیت آنزیم پراکسیداز و محتوای پاداکسایش‌های غیرآنزیمی مانند ترکیب‌های فنلی، کاروتنوئید، آنتوسیانین و محتوای پرولین برای القاء تحمل به خشکی افزایش یافت. جمعیت اصفهان3 در تنش نسبتاً شدید بیشترین عملکرد دانه را با میانگین 312.77 کیلوگرم در هکتار و محتوای پرولین را با میانگین 14.02 میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ داشت.
ایوب مزارعی؛ علیرضا سیروس مهر؛ زهرا بابایی
چکیده
تنش کمبود آب به‌طور دائم یا موقت، در رشد و توزیع پوشش طبیعی گیاهان بیشتر از سایر عوامل محیطی محدودکننده است. به‌منظور بررسی تأثیر قارچ‌های آربوسکولار مایکوریزا و تنش خشکی بر رشد و عملکرد گیاه خارمریم (Silybum marianum (L.) Gaertn.)، آزمایشی گلدانی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل در چاه نیمه انجام شد. ...
بیشتر
تنش کمبود آب به‌طور دائم یا موقت، در رشد و توزیع پوشش طبیعی گیاهان بیشتر از سایر عوامل محیطی محدودکننده است. به‌منظور بررسی تأثیر قارچ‌های آربوسکولار مایکوریزا و تنش خشکی بر رشد و عملکرد گیاه خارمریم (Silybum marianum (L.) Gaertn.)، آزمایشی گلدانی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل در چاه نیمه انجام شد. تنش خشکی در سه سطح (آبیاری براساس 100% ظرفیت مزرعه به‌عنوان شاهد، 60% و 30% ظرفیت مزرعه) و سه گونه قارچ مایکوریزا Glomus mosseae، Glomus versiformis و Glomus intraradices و بدون تلقیح به‌عنوان شاهد بود. نتایج نشان داد که پس از آغاز تیمارهای خشکی، خصوصیات رویشی مانند تعداد کاپیتول، تعداد دانه در کاپیتول، وزن هزاردانه، تعداد و مساحت سطح برگ، طول ریشه، تعداد شاخه‌های فرعی، ارتفاع بوته، وزن خشک برگ، ساقه و ریشه با افزایش خشکی به‌طور معنی‌داری کاهش یافتند. محتوای نسبی آب برگ در اثر خشکی به شدت تحت تأثیر قرار گرفت و از 77.3 در شاهد به 57.01 در 30% FC کاهش یافت. همچنین با افزایش تنش خشکی میزان فسفر برگ کاهش و مقدار پتاسیم برگ افزایش یافت. در پاسخ به تنش خشکی، فرایندهای تنظیم اسمزی در گیاهان ماریتیغال فعال شد و میزان پرولین در برگ‌ها افزایش (بیشترین مقدار 0.13 میلی‌گرم بر گرم بافت در آبیاری 30% FC) یافت ولی درصد سیلیمارین در آبیاری کامل از 16.35% به 10.24% در آبیاری 30% FC کاهش یافت. تلقیح با قارچ مایکوریزا شاخص‌های رشد رویشی، درصد سیلیمارین (بیشترین میزان در کاربرد G. mosseae و کمترین در شاهد)، محتوای نسبی آب گیاه و محتوای فسفر و پتاسیم برگ گیاه خارمریم را در شرایط تنش خشکی در مقایسه با گیاهان تلقیح نشده به‌طور معنی‌داری افزایش داد، ولی میزان پرولین برگ کمتر شد. به‌طور کلی، کاربرد قارچ میکوریزا سبب افزایش مقاومت به تنش خشکی در گیاه خارمریم شد.
مهدی ابراهیمی؛ غلامرضا زمانی؛ زهره علیزاده
چکیده
با توجه به اهمیت گیاه دارویی همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.) در صنایع مختلف ازجمله داروسازی، در این مطالعه تأثیرات تنش خشکی بر برخی صفات فیزیولوژیک و عملکردی این گیاه دارویی بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار طی سال‌های 94-1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل تنش ...
بیشتر
با توجه به اهمیت گیاه دارویی همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.) در صنایع مختلف ازجمله داروسازی، در این مطالعه تأثیرات تنش خشکی بر برخی صفات فیزیولوژیک و عملکردی این گیاه دارویی بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار طی سال‌های 94-1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل تنش خشکی در چهار سطح (به‌ترتیب 80، 60، 40 و 20 درصد آب قابل‌استفاده خاک) و دو تیپ گیاه همیشه‌بهار (تیپ دارویی و تیپ زینتی) بود. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش تنش، از میزان فعالیت آنزیم آسکوربات پروکسیداز کاسته شد و فعالیت دو آنزیم سوپراکسیددسموتاز و کاتالاز نیز در ابتدا افزایش و بعد کاهش یافت. تجمع بیش‌ازحد گونه‌های اکسیژن فعال (ROS) و ناکارآمدی سیستم آنتی‌اکسیدانی گیاه در مواجهه با آن احتمالاً دلیل کاهش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان در بالاترین سطح تنش بوده‌است. میزان پرولین با افزایش تنش افزایش یافت، به‌طوری‌که در بالاترین سطح تنش از 4 برابر شاهد نیز بیشتر بود. با افزایش خشکی، میزان کاروتنوئیدها، کلروفیل a و b نیز به‌دلیل خسارت به غشاهای کلروپلاستی کاهش یافت. تنش خشکی علاوه‌بر خسارت به غشاء سلولی که سبب افزایش میزان MDA شد، کارایی فتوسیستم II را نیز کاهش داد. تنش خشکی همچنین وزن خشک (27%)، ارتفاع (32%)، تعداد شاخه جانبی (33%)، تعداد گل (50%) و عملکرد گل (60%) همیشه‌بهار را نیز کاهش داد. همچنین مشخص شد که پتانسیل تولید گل تیپ دارویی همیشه‌بهار (824.3 کیلوگرم در هکتار) از تیپ زینتی آن (654.9 کیلوگرم در هکتار) بیشتر است. در کل می‌توان نتیجه گرفت که سیستم آنتی‌اکسیدانی آنزیمی همیشه‌بهار از توانایی خوبی برای کاهش اثرات نامطلوب تنش خشکی برخوردار است. از این‌رو چنانچه فعالیت آنتی‌اکسیدانی همیشه‌بهار به نحوی افزایش یابد، احتمالاً توانایی این گیاه برای کاهش اثرات ناشی از تنش خشکی افزایش یافته و ممکن است منجر به بهبود عملکرد آن شود.
فاطمه پیرجلیلی؛ حشمت امیدی
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و خصوصیات کیفی سه جمعیت گیاه دارویی بالنگو (Lallemantia royleana Benth.)، مطالعه‌ای در مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد در 30 کیلومتری جنوب تهران انجام شد. این آزمایش بهصورت کرت‌های خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-93 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و خصوصیات کیفی سه جمعیت گیاه دارویی بالنگو (Lallemantia royleana Benth.)، مطالعه‌ای در مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد در 30 کیلومتری جنوب تهران انجام شد. این آزمایش بهصورت کرت‌های خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-93 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل 4 سطح خشکی از مرحله گلدهی به‌عنوان فاکتور اصلی (1- متوسط پتانسیل رطوبت خاک در حد 0.5- اتمسفر به‌عنوان شاهد (FC)، 2- پتانسیل رطوبت خاک حدود 3.5- اتمسفر به‌عنوان تنش ملایم، 3- پتانسیل رطوبت خاک حدود 6.5- اتمسفر به‌عنوان تنش نسبتاً شدید، 4- پتانسیل رطوبت خاک 9- اتمسفر به‌عنوان تنش شدید) و جمعیت‌های بالنگو (شامل 3 جمعیت از استان‌های مشهد، کرمان و طالقان) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد اندازه‌گیری شامل عملکرد دانه، میزان کلروفیل کل، کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، درصد موسیلاژ، فاکتور تورم و محتوای پرولین بود. نتایج نشان داد که جمعیت، اثر برهم‌کنش خشکی و جمعیت بر کلروفیل a، کلروفیل کل، پرولین و عملکرد دانه در سطح احتمال 1% معنی‌دار شد. خشکی بر عملکرد دانه، رنگریزه‌های فتوسنتزی و محتوای پرولین برگ در سطح احتمال 1% و بر کلروفیل کل در سطح احتمال 5% معنی‌دار و بر میزان کلروفیل b غیرمعنی‌دار شد. در تنش شدید، بیشترین میزان تغییر پرولین در جمعیت مشهد و سطح تنش نسبتاً شدید (26.26) نسبت به شاهد (0.7) بود، همچنین میزان کلروفیل a (0.5 میلی‌گرم بر گرم) و کاروتنوئید در تنش متوسط (0.96 میلی‌گرم بر گرم) نسبت به شاهد کاهش پیدا کردند. در بین جمعیت‌های مورد بررسی در شرایط شاهد (ظرفیت مزرعه‌ای) بیشترین عملکرد دانه مربوط به جمعیت مشهد با تولید 940.78 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه در شرایط تنش شدید (9- اتمسفر) مربوط به جمعیت طالقان 194.43 کیلوگرم در هکتار بود.
اختر زند؛ حسین آرویی؛ محمدرضا چائی چی؛ سید حسین نعمتی
چکیده
خشکی مهمترین عامل محدودکننده تولید محصولات زراعی به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیا میباشد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی، درصد و عملکرد اسانس در نعناع (Mentha spicata L.)، آزمایشی در سال 1393 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج انجام شد. آزمایش بهصورت کرت‌های خرد شده در ...
بیشتر
خشکی مهمترین عامل محدودکننده تولید محصولات زراعی به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیا میباشد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی، درصد و عملکرد اسانس در نعناع (Mentha spicata L.)، آزمایشی در سال 1393 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج انجام شد. آزمایش بهصورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سه تیمار آبیاری (تأمین 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه) به‌عنوان کرت اصلی و چهار رژیم کود شامل شاهد (عدم مصرف کود)، کود شیمیایی (اوره و سوپرفسفات‌تریپل)، کود زیستی (ترکیبی از باکتری‌های ازتوباکتر، سودوموناس و قارچ مایکوریزا) و تلفیق کود زیستی+ 50% کود شیمیایی به‌عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که اثرات اصلی و متقابل کم‌آبیاری و کود بر همه صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار میباشد. با افزایش شدت تنش، میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، کلروفیل کل، درصد اسانس، عملکرد اسانس و عملکرد خشک گیاه کاهش و مقادیر کربوهیدرات، پرولین و درصد نشت الکترولیت افزایش یافت. همچنین نتایج نشان داد که در نظام آبیاری 100% و تأمین 75% نیاز آبی گیاه، کاربرد کود شیمیایی و تلفیقی باعث بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی، عملکرد خشک و درصد و عملکرد اسانس شد و در نظام کم‌آبیاری شدید (تأمین 50% نیاز آبی گیاه)، کاربرد کود زیستی بهتر از سایر کودها عمل کرد.
اعظم سلیمی؛ وحید روشن؛ الهام خان پور
چکیده
این پژوهش به‌منظور بررسی اثر شوری بر میزان و ترکیب اجزاء اسانس و خواص آنتی‌اکسیدانی گیاه بومادران (Achillea millefolium L.) در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تیمار شوری شامل سطوح صفر (شاهد)، 50، 100 و 150 میلی‌مول در لیتر کلرید سدیم و چهار تکرار در شرایط کنترل شده گلخانه‌ای انجام شد. اسانس گیاه با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج و با استفاده از ...
بیشتر
این پژوهش به‌منظور بررسی اثر شوری بر میزان و ترکیب اجزاء اسانس و خواص آنتی‌اکسیدانی گیاه بومادران (Achillea millefolium L.) در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تیمار شوری شامل سطوح صفر (شاهد)، 50، 100 و 150 میلی‌مول در لیتر کلرید سدیم و چهار تکرار در شرایط کنترل شده گلخانه‌ای انجام شد. اسانس گیاه با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج و با استفاده از روش‌های کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی اجزای تشکیل‌دهنده آن تفکیک و شناسایی گردید. سپس میزان پرولین برگ و فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره در غلظت‌های مختلف اندازه‌گیری شد. نتایج بررسی درصد وزنی اسانس افزایش معنی‌داری را در تیمار شوری 150 میلی‌مول در لیتر نشان داد. عمده‌ترین ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس عبارت بودند از: دلتا-کادینول، ترانس بتا-فارنسن، آلفا-بیسابولول، کاریوفیلن اکساید، بورنئول و منتون که با افزایش شوری میزان این ترکیب‌ها افزایش نشان داد. برخی ترکیب‌ها مانند سابینن، سیس-بتا-اوسیمن و سیس-گاما-بیسابولن فقط در تیمار شاهد و ترکیب‌هایی مانند منتون، بتا-بیسابولون، اپی-بتا-سانتالن و 8،1-سینئول فقط در گیاهان تیمار شده با نمک مشاهده شدند. البته محتوای پرولین در تمامی تیمارها در مقایسه با نمونه شاهد افزایش نشان داد. بررسی فعالیت مهار رادیکال DPPH عصاره متانولی گیاه نیز نشان داد که خاصیت آنتی‌اکسیدانی و قدرت احیاءکنندگی عصاره با زیاد شدن غلظت شوری، افزایش یافته است و در واقع شوری تولید ترکیب‌های آنتی‌اکسیدانی بومادران را افزایش داده‌است.
