وریا ویسانی؛ سعیده رحیم‌زاده؛ یوسف سهرابی
چکیده
مدیریت کود یک عامل مهم در موفقیت کشت گیاهان دارویی می‌باشد. کاربرد کودهای زیستی در تولید این گیاهان با هدف حذف یا کاهش قابل‌ملاحظه مصرف نهاده‌های شیمیایی و همچنین افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود رشد و کیفیت گیاه، از اهمیت زیادی برخوردار است. به همین منظور آزمایشی به‌صورت گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار و 5 تیمار در ...
بیشتر
مدیریت کود یک عامل مهم در موفقیت کشت گیاهان دارویی می‌باشد. کاربرد کودهای زیستی در تولید این گیاهان با هدف حذف یا کاهش قابل‌ملاحظه مصرف نهاده‌های شیمیایی و همچنین افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود رشد و کیفیت گیاه، از اهمیت زیادی برخوردار است. به همین منظور آزمایشی به‌صورت گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار و 5 تیمار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان بر روی گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum L.) به اجرا درآمد. تیمارهای این آزمایش شامل کود بیولوژیک نیتروکسین، فسفاته بارور-2، مخلوط نیتروکسین با فسفاته بارور-2، کود شیمیایی (NP) و تیمار شاهد (عدم مصرف کود) بود. نتایج بدست آمده نشان داد که تیمارهای کودی اثر معنی‌داری بر صفات وزن خشک کل اندام هوایی، ارتفاع بوته، تعداد برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ریشه، تعداد سرشاخه گلدار فتوسنتز، تعرق و میزان و عملکرد اسانس در سطح احتمال 1% و صفت میزان کلروفیل در سطح احتمال 5% داشت، اما صفات طول ریشه، وزن خشک ساقه و CO2 زیر روزنه‌ای اختلاف معنی‌داری را نشان ندادند. کود شیمیایی و تیمار مخلوط نیتروکسین با فسفاته بارور-2 بیشترین تأثیر را در افزایش صفات یاد شده داشتند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که کودهای بیولوژیک می‌توانند به‌عنوان جایگزینی مناسب برای بخشی از کودهای شیمیایی در سیستم‌های کشاورزی پایدار مورد استفاده قرار گیرند.
نرگس حیدری؛ مجید پوریوسف؛ افشین توکلی؛ جلال صبا
چکیده
به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و زمان برداشت بر عملکرد و اجزای عملکرد انیسون (Pimpinella anisum L.)، آزمایشی در بهار 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تأثیر تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد (آبیاری کامل)، تنش خشکی در مراحل ...
بیشتر
به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و زمان برداشت بر عملکرد و اجزای عملکرد انیسون (Pimpinella anisum L.)، آزمایشی در بهار 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تأثیر تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد (آبیاری کامل)، تنش خشکی در مراحل گلدهی و پُرشدن دانه و زمان برداشت در دو سطح شامل مرحله خمیری سفت و رسیدگی کامل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه، زیست‌توده، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک، شاخص برداشت، درصد اسانس و عملکرد اسانس معنی‌دار (05/0p≤) بود. به‌استثنای درصد اسانس، تمامی صفات مذکور در شرایط تنش خشکی به‌طور معنی‌داری (05/0p≤) کاهش یافتند، اما درصد اسانس افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه (622 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (95/20 کیلوگرم در هکتار) از تیمار شاهد (آبیاری کامل) حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد که تأثیر زمان برداشت بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه و زیست‌توده، شاخص برداشت و درصد اسانس دانه معنی‌دار (05/0p≤) می‌باشد. به‌طوری که بیشترین عملکرد دانه (83/16 کیلوگرم در هکتار) و درصد اسانس (85/3%) به‌ترتیب از برداشت در مراحل خمیری سفت و رسیدگی کامل بدست آمد.
حسین بتولی؛ جواد صفائی قمی
چکیده
جنس پونه‌سا (Nepeta L.) متعلق به خانواده نعناعیان، دارای گونه‌های دارویی و اسانس‌دار بسیار ارزشمندی است که تاکنون بالغ بر250 گونه از این جنس در جهان و 67 گونه از ایران گزارش شده‌است. در این تحقیق ترکیبهای شیمیایی اسانس سه گونه از جنس پونه‌سای منطقه کاشان به نامهای پونه‌سای یزدی (Nepeta gloeocephala Rech. F.)، پونه‌سای قهرودی (N. sessilifolia ...
بیشتر
جنس پونه‌سا (Nepeta L.) متعلق به خانواده نعناعیان، دارای گونه‌های دارویی و اسانس‌دار بسیار ارزشمندی است که تاکنون بالغ بر250 گونه از این جنس در جهان و 67 گونه از ایران گزارش شده‌است. در این تحقیق ترکیبهای شیمیایی اسانس سه گونه از جنس پونه‌سای منطقه کاشان به نامهای پونه‌سای یزدی (Nepeta gloeocephala Rech. F.)، پونه‌سای قهرودی (N. sessilifolia Bunge) و پونه‌سای تنک (N. laxiflora Benth.) مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این گونه‌ها انحصاری ایران بوده و به‌ترتیب در ارتفاعات درین، قهرود و مشهد اردهال کاشان دارای رویشگاههای طبیعی می‌باشند. سرشاخه‌های گلدار گونه‌های یاد‌شده در بهار و تابستان سال 1384 جمع‌آوری و در شرایط آزمایشگاه خشک شدند و به روش تقطیر با آب (Hydrodistillation) اسانس‌گیری شدند. برای شناسایی ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس، از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل‌شده به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. 29 ترکیب در اسانس گیاه پونه‌سای یزدی شناسایی شد که اجزای اصلی آن 1،8-سینئول (2/35%)، بتا-پینن (7/21%)، سابینن (7/7%)، ترانس-بتا-اوسیمن (1/7%)، آلفا-پینن (1/7%) و سیس-اوسیمن (9/6%) بودند. 33 ترکیب در اسانس گیاه پونه‌سای قهرودی شناسایی شد که اجزای اصلی آن اسپاتولنول (7/25%)، لاواندولیل استات (7/16%)، لیمونن (4/6%) و ژرانیل‌استات (2/4%) بودند. همچنین تعداد 30 ترکیب در اسانس پونه‌سای تنک شناسایی شد که بیشترین ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس این گیاه به‌ترتیب شامل: آلفا-پینن (7/19%)، 8،1-سینئول (8/11%)، آلفا-بیسابولول (9/6%) و دلتا-کادینن (82/6%) می‌باشند.
شیوا خالص‌رو؛ امیر قلاوند؛ فاطمه سفیدکن؛ احمد اصغرزاده
چکیده
انیسون (Pimpinella anisum L.) گیاهی معطر و دارویی است که مهمترین ماده تشکیل‌دهنده اسانس آن آنتول می‌باشد و در صنایع داروسازی و غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش برای بررسی تأثیر سطوح ورمی‌کمپوست (0، 5 و 10 تن در هکتار)، ترکیب سه باکتری Azotobacter، Azospirillum و Pseudomonas در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح) و زئولیت (0 و 5/4 تن در هکتار) بر کمّیت و کیفیت ...
بیشتر
انیسون (Pimpinella anisum L.) گیاهی معطر و دارویی است که مهمترین ماده تشکیل‌دهنده اسانس آن آنتول می‌باشد و در صنایع داروسازی و غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش برای بررسی تأثیر سطوح ورمی‌کمپوست (0، 5 و 10 تن در هکتار)، ترکیب سه باکتری Azotobacter، Azospirillum و Pseudomonas در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح) و زئولیت (0 و 5/4 تن در هکتار) بر کمّیت و کیفیت اسانس و میزان جذب عناصر پر مصرف در گیاه دارویی انیسون به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در سال زراعی 88-1387 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سنندج به اجرا درآمد. نتایج نشان داد که افزایش سطوح ورمی‌کمپوست سبب بهبود درصد اسانس، عملکرد اسانس، درصد آنتول، درصد متیل کاویکول، میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم دانه گردید. اثر تلقیح باکتری بر صفات مذکور بجز بر درصد متیل کاویکول و پتاسیم معنی‌دار بود. کاربرد زئولیت نیز باعث افزایش معنی‌دار درصد اسانس، عملکرد اسانس و درصد آنتول گردید. اما در مورد سایر صفات اختلاف آماری معنی‌داری مشاهده نشد. اثر متقابل ورمی‌کمپوست و باکتری بر عملکرد اسانس و میزان فسفر در سطح 5% معنی‌دار بود و بیشترین مقادیر آنها از برهمکنش تیمارهای تلقیح با باکتری و کاربرد 10 تن ورمی‌کمپوست در هکتار حاصل گردید.
سودابه مفاخری؛ رضا امیدبیگی؛ فاطمه سفیدکن؛ فرهاد رجالی
چکیده
بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی علفی و یکساله از خانواده نعناییان است که از اهمیت زیادی در ایران و جهان برخوردار می‌باشد و از اسانس حاصل از پیکر رویشی آن در صنایع مختلف داروسازی، غذایی و آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. به منظور بررسی اثر کودهای بیولوژیک بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی بادرشبی شامل مقدار اسانس و میزان ژرانیول، ...
بیشتر
بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی علفی و یکساله از خانواده نعناییان است که از اهمیت زیادی در ایران و جهان برخوردار می‌باشد و از اسانس حاصل از پیکر رویشی آن در صنایع مختلف داروسازی، غذایی و آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. به منظور بررسی اثر کودهای بیولوژیک بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی بادرشبی شامل مقدار اسانس و میزان ژرانیول، ژرانیال و ژرانیل استات در اسانس، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل سه عاملی با استفاده از عامل‌های ورمی‌کمپوست (صفر، 15 و 30 % حجم گلدان)، ازتوباکتر (کاربرد و عدم کاربرد) و بیوفسفات (کاربرد و عدم کاربرد) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با دوازده تیمار و سه تکرار در سال زراعی 1388 به‌صورت گلدانی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به اجرا درآمد. مقایسه میانگین‌ها توسط آزمون مقایسه دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشترین مقدار اسانس در پیکر رویشی (74/0%) و بیشترین میزان ژرانیل استات در اسانس (1/61%) در تیمار سطح سوم ورمی‌کمپوست حاصل شد. همچنین بیشترین مقدار ژرانیول در اسانس (2/24%) در تیمار سطح دوم ورمی‌کمپوست × عدم کاربرد بیوفسفات و بیشترین مقدار ژرانیال در اسانس (2/18%) در تیمار سطح دوم ورمی‌کمپوست × عدم کاربرد ازتوباکتر، حاصل شد.
بابک ترابی‌سگوند؛ محمود نادری حاجی‌باقر کندی؛ لیلا صادق‌زاده
چکیده
اسانس‌های موجود در گیاهان معطر یک دسته ارزشمند از ترکیبهای طبیعی با خواص دارویی مختلف، ازجمله خواص ضدمیکروبی هستند. همچنین گونه‌های مختلفی از اکالیپتوس دارای اسانس هستند. در این تحقیق ضمن استخراج اسانس و شناسایی ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس ده گونه اکالیپتوس شامل: Eucalyptus gilli، E. microcarpa، E. kingesmillii، E. loxophleba، E. gongylocarpa، E. salubris، E. erythrocorys، ...
بیشتر
اسانس‌های موجود در گیاهان معطر یک دسته ارزشمند از ترکیبهای طبیعی با خواص دارویی مختلف، ازجمله خواص ضدمیکروبی هستند. همچنین گونه‌های مختلفی از اکالیپتوس دارای اسانس هستند. در این تحقیق ضمن استخراج اسانس و شناسایی ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس ده گونه اکالیپتوس شامل: Eucalyptus gilli، E. microcarpa، E. kingesmillii، E. loxophleba، E. gongylocarpa، E. salubris، E. erythrocorys، E. salmonophloia، E. spathulata و E. flocktoniae، اثر ضد میکروبی این اسانس‌ها بر علیه دو سویه میکروبی Escherichia coli (1330) و Micrococcus loteus (1110) مورد مطالعه قرار گرفت. اسانس‌ها به روش تقطیر با آب از برگهای گونه‌های مختلف اکالیپتوس تهیه و ترکیبهای تشکیل‌دهنده آنها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف کوپل شده با طیف‌سنج (GC/MS)، با محاسبه اندیس بازداری شناسایی شدند. اثر ضدمیکروبی اسانس‌ها پس از رقیق کردن با دی متیل سولفوکساید با روش انتشار در آگار بررسی شد. نتایج نشان داد ترکیب اصلی و عمده همه اسانس‌ها 8،1-سینئول و آلفا-پینن بود. به‌طوری که بیشترین میزان 8،1-سینئول (1/82%) در اسانس E. kingesmillii یافت شد و کمترین میزان این ترکیب (6/59) در اسانس E. salubris وجود داشت. همچنین اسانس کلیه گونه‌های مورد بررسی اثر بازدارندگی قوی بر روی باکتریهای مورد استفاده داشتند. درحالی‌که هاله‌های عدم رشد تشکیل‌شده بر روی باکتری Micrococus loteus بین 10 تا 49 میلی‌متر و بر روی Esherichia coli قطری بین 10 تا 22 میلی‌متر داشتند.
میثم علیجانی؛ مجید امینی‌دهقی؛ محمد‌علی ملبوبی؛ منصور زاهدی؛ سید‌علی‌محمد مدرس‌ثانوی
چکیده
به منظور مطالعه تأثیر کود سوپر فسفات تریپل در سه سطح (0، 40 و 80 کیلوگرم فسفر خالص در هکتار) در تلفیق و عدم تلفیق با کود زیستی فسفره (بارور-2) بر میزان عملکرد و تولید اسانس گیاه دارویی بابونه آلمانی (Matricaria recutita L.) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد واقع در تهران ...
بیشتر
به منظور مطالعه تأثیر کود سوپر فسفات تریپل در سه سطح (0، 40 و 80 کیلوگرم فسفر خالص در هکتار) در تلفیق و عدم تلفیق با کود زیستی فسفره (بارور-2) بر میزان عملکرد و تولید اسانس گیاه دارویی بابونه آلمانی (Matricaria recutita L.) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد واقع در تهران در سال 1387 اجرا گردید. در این آزمایش صفات فنولوژیک (زمان ظهور اولین غنچه و گل، تعداد گل، وزن تر گل) و فیزیولوژیک (مقدار اسانس، درصد کامازولن اسانس) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست‌آمده حکایت از آن داشت که بین تیمارهای کود فسفره از نظر عملکرد (تعداد گل و وزن خشک گل) اختلاف معنی‌داری در سطح 1% وجود دارد و میزان 40 کیلوگرم فسفر در تلفیق با کود زیستی با تولید 93/452 گل و 74/7 گرم گل خشک در بوته بیشترین عملکرد را در مقایسه با سایر تیمارهای کودی داشته‌است. همچنین تیمار 40 کیلوگرم فسفر در تلفیق با کود زیستی با تولید 53/0 میلی‌لیتر اسانس و 81/15 درصد کامازولن (ماده مؤثره) در 52/152 گرم گل خشک در واحد سطح دارای بالاترین عملکرد اسانس و درصد کامازولن می‌باشد. بنابراین در این آزمایش 40 کیلوگرم در هکتار فسفر به همراه 80 کیلوگرم نیتروژن با بذرهای تلقیح‌شده توسط کود بیولوژیک فسفر بارور-2 توصیه می‌شود.
زهرا رفیعی کرهرودی؛ سعید محرمی‌پور؛ حسین فرازمند؛ جواد کریم‌زاده اصفهانی
چکیده
بازدارندگی تخم‌ریزی و اثر تخم‌کشی اسانس 18 گیاه دارویی روی شب‌پره هندی (Plodia interpunctella (Hübner)) بررسی شد. برای بررسی اثر بازدارندگی تخم‌ریزی، تعداد تخم‌های گذاشته شده در مدت چهار روز توسط یک جفت شب‌پره که در معرض اسانس قرار گرفته بودند شمارش شد. همچنین تخم‌های یک روزه تحت تأثیر سه غلظت 3، 12 و 24 میکرولیتر اسانس بر لیتر هوا قرار داده شد ...
بیشتر
بازدارندگی تخم‌ریزی و اثر تخم‌کشی اسانس 18 گیاه دارویی روی شب‌پره هندی (Plodia interpunctella (Hübner)) بررسی شد. برای بررسی اثر بازدارندگی تخم‌ریزی، تعداد تخم‌های گذاشته شده در مدت چهار روز توسط یک جفت شب‌پره که در معرض اسانس قرار گرفته بودند شمارش شد. همچنین تخم‌های یک روزه تحت تأثیر سه غلظت 3، 12 و 24 میکرولیتر اسانس بر لیتر هوا قرار داده شد و 96 ساعت بعد درصد تفریخ آنها محاسبه گردید. نتایج آزمایش‌ها نشان داد که همه اسانس‌ها دارای خاصیت بازدارندگی تخم‌ریزی بودند. از میان اسانس‌های مورد بررسی 14 نوع اسانس ازجمله دارچین بیش از 80% بازدارندگی از تخم‌ریزی داشتند که میان آنها اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. اما اسانس گیاهان رزماری، شوید، ترخون و بومادران گل‌زرد به‌ترتیب با 33/28، 50/32، 18/36 و 55 درصد کاهش تخم‌ریزی، کمترین میزان بازدارندگی از تخم‌ریزی را داشتند. اسانس گیاهان آویشن برگ‌باریک و دارچین بیشترین تلفات را در تخم شب‌پره هندی ایجاد کردند. همچنین با افزایش غلظت اسانس‌ها مرگ و میر تخم‌ها افزایش یافت. این نتایج نشان داد که اسانس دارچین و آویشن برگ‌باریک دارای پتانسیل بالایی در جلوگیری از تخم‌ریزی و نیز اثر تخم‌کشی می‌باشند. آنها می‌توانند ترکیبهای مناسبی جهت کنترل این آفت در انبارها محسوب شوند.
محمود نادری حاجی‌باقرکندی؛ فاطمه سفیدک؛ ابراهیم عزیزی؛ محمدرضا پورهروی
چکیده
برگ‌بو با نام علمی Laurus nobilis L. درختی دو پایه و بومی نواحی مختلف اروپای جنوبی و منطقه مدیترانه است. به‌علت برگهای همیشه سبز و ظاهر زیبایی که دارد، پرورش آن در ایران معمول گشته، به‌طوری که امروزه در منطقه وسیعی از شمال ایران و اماکن دیگر یافت می‌شود. این درخت برگهای معطر منفرد، به رنگ سبز تیره دارد. با توجه به رابطه بین مدت زمان تقطیر ...
بیشتر
برگ‌بو با نام علمی Laurus nobilis L. درختی دو پایه و بومی نواحی مختلف اروپای جنوبی و منطقه مدیترانه است. به‌علت برگهای همیشه سبز و ظاهر زیبایی که دارد، پرورش آن در ایران معمول گشته، به‌طوری که امروزه در منطقه وسیعی از شمال ایران و اماکن دیگر یافت می‌شود. این درخت برگهای معطر منفرد، به رنگ سبز تیره دارد. با توجه به رابطه بین مدت زمان تقطیر و بازده و درصد ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس، تحقیق در مورد مدت زمان بهینه تقطیر که با کمترین مصرف انرژی بتوان بهترین کمیت و کیفیت را از اسانس هر گیاهی بدست آورد، همواره مورد توجه محققان بوده است. بنابراین در این تحقیق، تأثیر هشت زمان مختلف اسانس‌گیری بر روی بازده و اجزای تشکیل‌دهنده اسانس برگ‌بو مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور برگهای این گیاه از باغ گیاه‌شناسی ملی ایران (تهران) در تیرماه 1388 جمع‌آوری و پس از خشککردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس آنها استخراج گردید. اسانس‌ها به کمک دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز یونش شعله‌ای و کروماتوگرافی گازی مجهز به طیف‌سنج جرمی مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. بازده اسانس برگ بو (w/w نسبت به وزن خشک) برای زمانهای 15، 30، 45، 60، 75، 90، 105 و 120 دقیقه به‌ترتیب برابر 35/1%، 92/1%، 97/1%، 2%، 31/2%، 49/2%، 58/2% و 60/2% بدست آمد که بررسی آماری عدم تفاوت معنی‌دار بازده اسانس در سه مدت زمان 90، 105 و 120 دقیقه را نشان داد. بنابر نتایج این تحقیق، مدت زمان بهینه از نظر بازده کمی برای استخراج اسانس برگ گیاه برگ‌بو زمان 90 دقیقه می‌باشد. همچنین در بررسی آماری میزان ترکیبهای عمده اسانس برگ گیاه برگ بو مشخص شد که ترکیب 8،1-سینئول در زمان 15 دقیقه بالاترین مقدار را در اسانس دارد، در حالی که ترکیب سابینن در زمانهای پس از 45 دقیقه به نهایت مقدار در اسانس می‌رسد. بنابراین مقدار ترکیب آلفا-ترپینیل استات در اسانس برگ بو در همه مدت زمانهای مورد بررسی، ثابت باقی ماند.
حمزه امیری؛ حسین لاری یزدی؛ اکبر اسماعیلی؛ فرانک صمصام‌نیا؛ داریوش اقبالی؛ غلام حسن ویسکرمی؛ بهروز دوستی؛ احسان نورمحمدی
چکیده
گونه Scrophularia striata Boiss. متعلق به تیره Scrophulariaceae بوده که در استان لرستان با نام محلی تشنه دارو معروف است. این گیاه از دامنه کوههای شمال غرب شهرستان کوهدشت در منطقه تنگ‌سیاب واقع در استان لرستان جمع‌آوری گردید و پس از خشک کردن گیاه در سایه، اسانس‌گیری از بخش‌های هوایی آن شامل ساقه، برگ و میوه با روش تقطیر با آب انجام شد. شناسایی ترکیبهای ...
بیشتر
گونه Scrophularia striata Boiss. متعلق به تیره Scrophulariaceae بوده که در استان لرستان با نام محلی تشنه دارو معروف است. این گیاه از دامنه کوههای شمال غرب شهرستان کوهدشت در منطقه تنگ‌سیاب واقع در استان لرستان جمع‌آوری گردید و پس از خشک کردن گیاه در سایه، اسانس‌گیری از بخش‌های هوایی آن شامل ساقه، برگ و میوه با روش تقطیر با آب انجام شد. شناسایی ترکیبهای موجود در اسانس به وسیله کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) انجام گردید. مطالعات آناتومیکی نیز توسط روش رنگ‌آمیزی مضاعف با استفاده از دو رنگ سبز متیل و قهوه‌ای بیسمارک انجام شد. آنالیز اسانس S. striata منجر به شناسایی 34 ترکیب شد که 3/90% از کل اسانس را شامل می‌شود. نتایج این بررسی نشان داد که لینالول (3/18%)، 6، 10، 14- تریمتیل پنتا دکان- 2- اون (4/8%)، دیبوتیل فتالات (9/6%) و بتا-داماسکون (9/5%) مهمترین ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس را شامل می‌شوند. از طرف دیگر، بررسیهای آناتومیکی نیز نشان داد که در زیر اپیدرم و در منطقه پوست ایدیوبلاستهای ترشحکننده اسانس و ترکیبهای ترپنوئیدی مشاهده می‌شوند.
شهرام نعمتی؛ فاطمه سفیدکن؛ محمدرضا پورهروی
چکیده
جنس آویشن به دلیل دارا بودن خواص دارویی و بیولوژیکی یک جنس کاملاً شناخته شده است. Thymus daenensis Celak یکی از گونه‌های اندمیک این جنس در ایران است. اسانس این گونه یک منبع غنی از تیمول است و به همین دلیل دارای خواص ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی است. در این تحقیق برای بررسی اثر روش خشک کردن بر میزان اسانس و نوع و درصد اجزای تشکیل‌دهنده آویشن دنایی، ...
بیشتر
جنس آویشن به دلیل دارا بودن خواص دارویی و بیولوژیکی یک جنس کاملاً شناخته شده است. Thymus daenensis Celak یکی از گونه‌های اندمیک این جنس در ایران است. اسانس این گونه یک منبع غنی از تیمول است و به همین دلیل دارای خواص ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی است. در این تحقیق برای بررسی اثر روش خشک کردن بر میزان اسانس و نوع و درصد اجزای تشکیل‌دهنده آویشن دنایی، اندامهای هوایی این گونه از ایستگاه تحقیقات البرز (کرج) در مرحله گلدهی کامل برداشت شد. گیاهان برداشت شده در چهار شرایط مختلف (آون C°30، آون C°40، آون C°50 و سایه) خشک شدند. سپس اسانس آنها در سه تکرار به وسیله روش تقطیر با آب استخراج و به وسیله دستگاه‌های GC و GC/MS تجزیه و شناسایی شدند. داده‌های بدست‌آمده به وسیله نرم‌افزار SAS و با استفاده از آزمون دانکن مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بازده اسانس آویشن دنایی بر حسب وزن خشک در روشهای خشک کردن با آون C°30، آون C°40، آون C°50 و سایه به‌ترتیب 42/1%، 12/1%، 24/1% و 29/1% می‌باشد. همچنین تیمول به‌عنوان جزء اصلی و مهم در اسانس‌های حاصل از نمونه‌های خشک شده در آون C°30، آون C°40، آون C°50 و سایه به‌ترتیب به میزان 3/75%، 7/75%، 0/72% و 2/67% موجود می‌باشد. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که تفاوت معنی‌داری بین بازده اسانس نمونه خشک شده در آون C°30 با سایر روشهای خشک کردن وجود دارد. بالاترین میزان تیمول نیز در اسانس نمونه‌های خشک شده در آون C°30 و C°40 وجود داشت که اختلاف معنی‌داری با دو روش دیگر نشان داد.
سعیده رحیم‌زاده؛ یوسف سهرابی؛ غلامرضا حیدری؛ علیرضا عیوضی؛ طاهر حسینی
چکیده
این آزمایش به منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی بر عملکرد و کیفیت محصول گیاه دارویی بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.)، در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی انجام شد. طرح به صورت بلوک‌های کامل تصادفی با 9 تیمار و در 4 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد، کود شیمیایی (NPK)، نیتروکسین، فسفاته بارور2، بیوسولفور، ...
بیشتر
این آزمایش به منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی بر عملکرد و کیفیت محصول گیاه دارویی بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.)، در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی انجام شد. طرح به صورت بلوک‌های کامل تصادفی با 9 تیمار و در 4 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد، کود شیمیایی (NPK)، نیتروکسین، فسفاته بارور2، بیوسولفور، نیتروکسین + فسفاته بارور2، نیتروکسین + بیوسولفور، فسفاته بارور2 + بیوسولفور و نیتروکسین + بیوسولفور + فسفاته بارور2 بود. نتایج نشان داد بین تیمارها به لحاظ عملکرد ماده خشک برگ، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، درصد و عملکرد اسانس و وزن هزاردانه، اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال 1% وجود داشت، در حالی که تأثیر تیمارها روی صفت شاخص برداشت دانه و شاخص برداشت ماده خشک برگ معنی‌دار نبود. بیشترین عملکرد دانه، عملکرد ماده خشک برگ و عملکرد بیولوژیک به تیمار کود شیمیایی (NPK) تعلق داشت. بالاترین میزان اسانس در تیمار نیتروکسین + بیوسولفور + فسفاته بارور2 و بیشترین عملکرد اسانس و شاخص برداشت ماده خشک برگ در تیمار نیتروکسین حاصل گردید. با توجه به این‌که نتایج حاصل از کاربرد کود شیمیایی و کود زیستی نیتروکسین اختلاف معنی‌داری با هم نداشتند، می‌توان اظهار داشت که با کاربرد نیتروکسین حداکثر عملکرد دانه و اسانس (عملکرد اقتصادی) از گیاه بادرشبو بدست می‌آید. در کلیه صفات، کاربرد برخی کودهای زیستی در مقایسه با شاهد (عدم مصرف کود) برتری معنی‌داری داشت.
نسرین اصفهانیان فرد؛ فاطمه سفیدکن؛ غلامرضا بخشی خانیکی
چکیده
در این پژوهش برای بررسی اثر زمان برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس برگ سه گونه اکالیپتوس به نامهای E. melliodora Cunn. ex Schauer و E. kingsmilli Maiden & Blakely و E. dundasii Maiden در مناطق گرمسیری شوشتر و دزفول، برگهای آنها در اواسط چهار فصل سال و طی دو سال متوالی (1385-1384) جمع‌آوری گردید. اسانس برگها به روش تقطیر با آب استخراج و با دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی ...
بیشتر
در این پژوهش برای بررسی اثر زمان برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس برگ سه گونه اکالیپتوس به نامهای E. melliodora Cunn. ex Schauer و E. kingsmilli Maiden & Blakely و E. dundasii Maiden در مناطق گرمسیری شوشتر و دزفول، برگهای آنها در اواسط چهار فصل سال و طی دو سال متوالی (1385-1384) جمع‌آوری گردید. اسانس برگها به روش تقطیر با آب استخراج و با دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. بالاترین بازده اسانس E. melliodora در شوشتر، زمستان (9/3%-1/3%) و بهار (7/2%-6/2%) و در دزفول در فصل پاییز (2%-7/1%) بدست آمد. بیشترین مقدار 8،1-سینئول در اسانس گونه نامبرده نیز در در هر دو منطقه، زمستان و پاییز بود. بالاترین بازده اسانس E. kingsmilli شوشتر در زمستان (1/3%-8/2%) و دزفول در پاییز (2/3%-7/2%) مشاهده شد. بالاترین مقدار 8،1-سینئول نیز در شوشتر، پاییز و زمستان و در دزفول پاییز، بهار و زمستان بود. گونه E. dundasii در شوشتر بیشترین بازده اسانس را در زمستان (7/4%-8/2%) و در دزفول بیشترین بازده اسانس را در تابستان (9/0%) دارا بود. بیشترین مقدار 8،1-سینئول در شوشتر در بهار و زمستان و در دزفول در بهار دیده شد. تغییراتی نیز در سایر ترکیبهای عمده و جزئی اسانس هر سه گونه در فصول مختلف سال مشاهده شد. براساس نتایج حاصل از این تحقیق و برای دستیابی به کمیت و کیفیت قابل‌قبولی از اسانس اکالیپتوس به صورت همزمان، کشت گونه E. melliodora در شوشتر و دزفول قابل توصیه است. بهترین فصل برداشت برگهای E. melliodora به منظور اسانس‌گیری در شوشتر بهار و زمستان و در دزفول پاییز است. کشت گونه E. kingsmilli نیز در دزفول بهتر از شوشتر است. بهترین فصل برداشت برگهای E. kingsmilli به منظور اسانس‌گیری در شوشتر بهار و پاییز و در دزفول پاییز است. کشت گونه E. dundasii نیز در شوشتر قابل توصیه است. مناسبترین زمان برداشت این گونه در شوشتر برای دستیابی به بالاترین بازده اسانس فصل زمستان و بالاترین کیفیت اسانس بهار است. کشت این گونه در دزفول با توجه به بازده و کیفیت پایین اسانس قابل توصیه نیست.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
به منظور ارزیابی برخی از خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و همچنین تعیین سطح پلوئیدی و شناسایی ترکیبهای اسانس آویشن کرک‌آلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) دو رویشگاه بستان‌آباد و یام در استان آذربایجان شرقی جهت انجام مطالعات مذکور انتخاب شدند. در این پژوهش در بهار سال 1387 در مرحله گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی ...
بیشتر
به منظور ارزیابی برخی از خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و همچنین تعیین سطح پلوئیدی و شناسایی ترکیبهای اسانس آویشن کرک‌آلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) دو رویشگاه بستان‌آباد و یام در استان آذربایجان شرقی جهت انجام مطالعات مذکور انتخاب شدند. در این پژوهش در بهار سال 1387 در مرحله گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی و سرشاخه‌های گلدار جهت استخراج اسانس تهیه و به همراه بذر به منظور تعیین سطح پلوئیدی در فصل تولید بذر جمع‌آوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه‌ها یادداشت‌برداری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت مورد مطالعه قرار گرفت و بازده و ترکیبهای اسانس گونه مورد مطالعه توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) اندازه‌گیری و تعیین شد. به منظور تعیین سطح پلوئیدی، در هر جمعیت حداقل 10 یاخته متافازی نوک ریشه مورد مطالعه قرار گرفت و ضمن شمارش تعداد کروموزوم، سطح پلوئیدی آنها تعیین گردید. نتایج نشان داد که میانگین طول ساقه گلدار، طول و عرض برگ، تعداد گل در گل‌آذین و طول گل‌آذین در جمعیت یام بیشتر از جمعیت دیگر بود. از نظر سطح پلوئیدی، جمعیت بستان‌آباد هگزاپلوئید (90=x6=n2) و جمعیت یام تتراپلوئید (60=x4=n2) مشخص گردید. بازده اسانس رویشگاه بستان‌آباد و یام به‌ترتیب 3/1% و 2/2% بدست آمد. ترکیب غالب در اسانس هر دو رویشگاه تیمول می‌باشد که به‌ترتیب 6/57% و 9/44% در رویشگاههای بستان‌آباد و یام می‌باشد.
حمزه امیری؛ حسین لاری یزدی؛ بهروز دوستی؛ فرانک صمصام‌نیا
چکیده
جنس Oliveria متعلق به تیره چتریان بوده و فقط یک گونه با نام علمی Oliveria decumbens Vent دارد که اندمیک ایران است. از طرف دیگر اسانس‌ها از متابولیت‌های ثانویه گیاهی بوده که به‌طور وسیعی در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی و به‌عنوان ترکیب‌هایی با خاصیت ضدمیکروبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این تحقیق گیاه Oliveria decumbens Vent. از دامنه کوههای شمال غرب ...
بیشتر
جنس Oliveria متعلق به تیره چتریان بوده و فقط یک گونه با نام علمی Oliveria decumbens Vent دارد که اندمیک ایران است. از طرف دیگر اسانس‌ها از متابولیت‌های ثانویه گیاهی بوده که به‌طور وسیعی در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی و به‌عنوان ترکیب‌هایی با خاصیت ضدمیکروبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این تحقیق گیاه Oliveria decumbens Vent. از دامنه کوههای شمال غرب شهرستان کوهدشت در منطقه تنگ‌سیاب واقع در استان لرستان جمع‌آوری گردید و پس از خشککردن گیاه در سایه، اسانس‌گیری از آن با روش تقطیر با آب انجام شد. شناسایی ترکیبهای موجود در اسانس به وسیله کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) انجام شد. مطالعات آناتومیکی نیز توسط روش رنگ‌آمیزی مضاعف با استفاده از دو رنگ سبز متیل و قهوه‌ای بیسمارک انجام شد. نتایج این بررسی منجر به شناسایی 16 ترکیب در اسانس این گیاه شد که 5/96% از کل ترکیبهای اسانس را شامل شده و تیمول (3/49%)، گاما-ترپینن (1/23%) و پارا-سیمن (0/10%) ترکیبهای اصلی آن محسوب می‌شدند. بنابراین بررسی نتایج آناتومیکی نشان داد که در سطح برگهای این گیاه کرکهای غیرترشحی دیده می‌شوند، در حالی که در قسمت‌های درونی پوست ساقه کانالهای ترشحی مشاهده می‌شوند که محل تشکیل اسانس در این گیاه هستند.
مهدی میرزا؛ بی‌بی فاطمه قریشی؛ آقاجان بهادری
چکیده
در این تحقیق تأثیر مراحل مختلف برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس دو گونه Mentha piperita (نعناع فلفلی) و Salvia officinalis (مریم‌گلی) بررسی شد. ریزوم نعناع فلفلی در تاریخ 15 اسفند 1387 در عمق 5 سانتی‌متری خاک در مزرعه شرکت جنگل‌کار فردوس در استان خوزستان کشت گردید. بذر مریم‌گلی از مرکز تحقیقات اصفهان دریافت و در تاریخ 25 اسفند 1387 نشاها به زمین اصلی منتقل و ...
بیشتر
در این تحقیق تأثیر مراحل مختلف برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس دو گونه Mentha piperita (نعناع فلفلی) و Salvia officinalis (مریم‌گلی) بررسی شد. ریزوم نعناع فلفلی در تاریخ 15 اسفند 1387 در عمق 5 سانتی‌متری خاک در مزرعه شرکت جنگل‌کار فردوس در استان خوزستان کشت گردید. بذر مریم‌گلی از مرکز تحقیقات اصفهان دریافت و در تاریخ 25 اسفند 1387 نشاها به زمین اصلی منتقل و بر روی پشته‌ها نشاکاری شد. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و تیمارها شامل سه مرحله قبل از گلدهی، زمان گلدهی و بعد از گلدهی بود. آزمایش در مجموع شامل 6 تیمار و در سه تکرار یعنی در مجموع در 18 واحد آزمایش (کرتچه) انجام شد. نمونه‌های هر دو گیاه پس از خشک کردن در هوای اتاق و حذف بخش‌های چوبی به روش تقطیر با آب در سه تکرار اسانس‌گیری شدند. پس از هر اسانس‌گیری، اسانس‌های گرفته شده جهت آنالیز و شناسایی ترکیبهای تشکیل‌دهنده به دستگاه GC و GC/MS تزریق شد. طبق نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس مشخص شد که تأثیر مراحل مختلف برداشت بر بازده اسانس گیاه نعناع فلفلی در سطح 5% و برای گیاه مریم‌گلی در سطح 1% معنی‌دار بود. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بالاترین بازده اسانس گیاه نعناع فلفلی مربوط به زمان گلدهی است که معادل 8/2% (قبل از گلدهی 4/2% و بعد از گلدهی 3/2%) بود و برای گیاه مریم‌گلی مربوط به زمان قبل از گلدهی است که معادل 0/3% (زمان گلدهی 6/0% و بعد از گلدهی 9/0%) بود که نسبت به دو مرحله دیگر اختلاف معنی‌دار داشتند. تجزیه و شناسایی ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس‌ها نشان داد که ترکیبهای شاخص اسانس مریم‌گلی در مراحل قبل از گلدهی، زمان گلدهی و بعد از گلدهی به‌ترتیب عبارت بود از: آلفا-توجون (8/20%، 1/27% و 9/35%)، کامفور (2/29%، 6/14% و 2/22%) و بتا-توجون (1/15%، 6/14% و 1/4%). ترکیبهای شاخص اسانس نعناع فلفلی در مراحل قبل از گلدهی، زمان گلدهی و بعد از گلدهی به‌ترتیب عبارتند از: منتول (7/27%، 9/26% و 0/27%)، منتون (37%، 9/21% و 2/17%) و منتوفوران (0/16%، 0/22% و 3/25%).
سعید یوسف‌زاده؛ سید علی‌محمد مدرس ثانوی؛ فاطمه سفیدکن؛ احمد اصغرزاده؛ امیر قلاوند
چکیده
بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی علفی، یکساله و متعلق به خانواده Lamiaceae است. اسانس بادرشبو دارای خاصیت ضدمیکروبی و باکتریایی بوده و در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی، غذایی و عطر‌سازی کاربردهای فراوانی دارد. در این تحقیق، اثر زمانهای مختلف برداشت بر میزان و ترکیبهای اسانس مورد بررسی قرار گرفت. بذر اصلاح شده و اکوتیپ بومی گیاه ...
بیشتر
بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی علفی، یکساله و متعلق به خانواده Lamiaceae است. اسانس بادرشبو دارای خاصیت ضدمیکروبی و باکتریایی بوده و در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی، غذایی و عطر‌سازی کاربردهای فراوانی دارد. در این تحقیق، اثر زمانهای مختلف برداشت بر میزان و ترکیبهای اسانس مورد بررسی قرار گرفت. بذر اصلاح شده و اکوتیپ بومی گیاه بادرشبو در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان‌غربی واقع در شهرستان خوی به‌طور همزمان کشت گردید. اندام هوایی گیاه در شش مرحله برداشت و پس از خشک شدن (در سایه و هوای آزاد) اسانس‌گیری از آنها به روش تقطیر با آب انجام شد. به منظور جداسازی و شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد اسانس برای اکوتیپ بومی و اصلاح شده به‌ترتیب در مرحله گلدهی کامل (53/0%-52/0%) و کمترین آن در مرحله زرد شدن کل بوته (17/0%-07/0%) بدست آمد. مراحل مختلف برداشت بر روی ترکیبهای اسانس رقم اصلاح شده و اکوتیپ بومی تأثیرات متفاوتی گذاشت. ترکیبهای عمده اسانس ژرانیال، ژرانیول، ژرانیل استات بودند. مجموع بیشترین مقدار دو ترکیب ژرانیال و ژرانیول برای اکوتیپ بومی در مرحله 10% گلدهی (1/65%) و کمترین مقدار آن (9/44%) در مرحله زرد شدن کل بوته‌ها بدست آمد. بیشترین مقدار ژرانیل استات (7/50%) برای رقم اصلاح شده در مرحله 10% گلدهی و کمترین مقدار آن (1/28%) برای اکوتیپ بومی در مرحله‌ای که 10 تا 30 درصد گلها روی بوته‌ها باقی مانده بودند بدست آمد. نتایج نشان داد که مراحل مختلف برداشت بر روی درصد اسانس و ترکیبهای تشکیل‌دهنده آن مؤثر است.
طیبه بی‌نیاز؛ زهره حبیبی؛ مریم یوسفی
چکیده
جنس Artemisia (درمنه) متعلق به خانواده Asteraceae می‌باشد و در ایران 34 گونه دارد که دو نوع آنها به نامهای A. melanolepis Boiss. و A. kermanensis Podl. بومی ایران هستند. این گیاه در طب سنتی ایران و چین مورد توجه فراوانی است. هدف این تحقیق تعیین ترکیبهای شیمیایی موجود در اسانس برگ در ساعت‌های مختلف تقطیر و بررسی اسانس ساقه پس از چهار ساعت تقطیر می‌باشد. بنابراین ...
بیشتر
جنس Artemisia (درمنه) متعلق به خانواده Asteraceae می‌باشد و در ایران 34 گونه دارد که دو نوع آنها به نامهای A. melanolepis Boiss. و A. kermanensis Podl. بومی ایران هستند. این گیاه در طب سنتی ایران و چین مورد توجه فراوانی است. هدف این تحقیق تعیین ترکیبهای شیمیایی موجود در اسانس برگ در ساعت‌های مختلف تقطیر و بررسی اسانس ساقه پس از چهار ساعت تقطیر می‌باشد. بنابراین تأثیر زمانهای مختلف جمع‌آوری بر ترکیبهای شیمیایی اسانس برگ نیز مورد بررسی قرار گرفته است. ترکیبهای شیمیایی تشکیل‌دهندة اسانس برگهای گیاه Artemisia turcomanica Gand. پس از یک، دو و سه ساعت تقطیر توسط دستگاه کلونجر استخراج و به‌طور جداگانه نگهداری شده و توسط کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد بررسی قرار گرفت. به‌طور کلی 39 ترکیب براساس ویژگی‌های طیف جرمی، ضریب بازداری و طیف NMR شناسایی گردید. در اسانس جمع‌آوری شده پس از یک ساعت تقطیر ترکیبهای لینالول (21%)، 8،1-سینئول (19%)، کامفور (17%) و سیس- کریزانتنیل استات (16%) بالاترین درصدها را دارا بودند و به‌طور کلی 30 ترکیب شناسایی شد. نتایج آنالیز GC/MS اسانس جمع‌آوری شده در ساعت دوم تقطیر وجود 25 ترکیب را نشان داد که در میان آنها اجزای عمده سیس- کریزانتیل استات (24%)، بورنیل استات (15%)، لینالول (13%) و کامفور (3/9%) بودند. در اسانس حاصل در ساعت سوم تقطیر 30 ترکیب شناسایی گردید که در میان آنها ترکیبهای عمده سیس- کریزانتیل استات (12%)، سلین- 11 ان- 4- آلفا- ال (7/8%)، بورنیل استات (8%)، سیس- جاسمون (4%) و کامفور (6/3%) بودند. در اسانس ساقة گیاه 18 ترکیب شناسایی شدند که در میان آنها سیس- کریزانتیل استات (29%)، بورنیل استات (19%)، کامفور (9%) و 8،1-سینئول (9/6%) ترکیبهای عمده بودند. در مقایسه میان ترکیب درصد اجزاء تشکیل‌دهندة اسانس برگ دیده شد که در ساعت اول تقطیر، مونوترپن‌ها بالاترین درصدها را دارا هستند (7/86%)، در صورتی که در ساعت‌های دوم و سوم این میزان به‌ترتیب به 7/72% و 2/38% کاهش می‌یابد. در مقابل، میزان سزکویی‌ترپن‌های اکسیژن‌دار در ساعت سوم به بیشترین مقدار خود می‌رسد.
فاطمه سفیدکن؛ عاطفه بهمن‌زادگان؛ مصطفی گلی‌پور؛ ولی‌الله مظفریان؛ سعیده مشکی‌زاده
چکیده
جنس Bunium با نام فارسی زیره در ایران 14 گونه دارد. اغلب این گیاهان دارای غده زیرزمینی بوده و در دامنه‌های کوهستانی و اراضی زراعی می‌رویند. تنها گونه شناخته شده جنس زیره در ایران که جایگاه ارزشمندی در صادرات و صنایع داخلی دارد B. persicum است که اسانس آن حاوی کومین‌آلدئید و آلدئیدهای ترپینن می‌باشد. در این تحقیق به منظور تعیین نوع و درصد ترکیبهای ...
بیشتر
جنس Bunium با نام فارسی زیره در ایران 14 گونه دارد. اغلب این گیاهان دارای غده زیرزمینی بوده و در دامنه‌های کوهستانی و اراضی زراعی می‌رویند. تنها گونه شناخته شده جنس زیره در ایران که جایگاه ارزشمندی در صادرات و صنایع داخلی دارد B. persicum است که اسانس آن حاوی کومین‌آلدئید و آلدئیدهای ترپینن می‌باشد. در این تحقیق به منظور تعیین نوع و درصد ترکیبهای موجود در اسانس اندام هوایی و بذر B. cylindricum (Boiss.& Hohen.) Drude وB. rectangulum Boiss.& Hausskn.، این گیاهان از رویشگاه طبیعی خود جمع‌آوری شده و پس از خشککردن در سایه، اسانس آنها به روش تقطیر با آب استخراج گردید. اجزای تشکیل‌دهنده اسانس‌ها، با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل شده به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. 17 ترکیب در اسانس اندام هوایی B. cylindricum شناسایی شد که اجزای اصلی جرماکرن D (2/31%)، دیل آپیول (9/26%)، ترانس-کاریوفیلن (1/11%)، جرماکرن B (1/7%) و ترپینولن (6/5%) بودند. همچنین 20 ترکیب مختلف در اسانس بذر B. cylindricum مورد شناسایی قرار گرفت. ترکیبهای عمده این اسانس دیل آپیول (8/25%)، ترانس-کاریوفیلن (4/15%)، گلوبولول (2/12%)، اسپاتولنول (2/7%) و جرماکرن D (6/6%) بودند. 7 ترکیب مختلف در اسانس گل B. rectangulum مورد شناسایی قرار گرفت که ترکیبهای عمده آن دیل آپیول (8/81%) و جرماکرن D (3/11%) بودند. همچنین 11 ترکیب در اسانس بذر B. rectangulum شناسایی شد که ترکیبهای اصلی دیل آپیول (3/63%)، جرماکرن D (4/22%) و ترانس-کاریوفیلن (1/5%) بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که گرچه اسانس هر دو این گونه‌ها حاوی مقادیر بالایی از ترکیبهای سسکوئی‌ترپنی است اما بین نوع و میزان این ترکیبها در اسانس دو گونه و همچنین اسانس اندامهای مختلف اختلافاتی وجود دارد.
اروجعلی خرسندی؛ عباس حسنی؛ فاطمه سفیدکن؛ حبیب شیرزاد؛ علیرضا خرسندی
چکیده
شوری خاک و آب از عوامل کاهش‌دهنده‌ی رشد و عملکرد بسیاری از محصولات کشاورزی در ایران می‌باشد. آگاستاکه (Agastache foeniculum kuntz.) گیاهی علفی، چندساله و معطر متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae) است. از مواد موثرۀ این گیاه در صنایع غذایی، داروسازی، آرایشی و بهداشتی و همچنین در بستنی‌سازی استفاده می‌شود. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر شوری بر رشد، عملکرد ...
بیشتر
شوری خاک و آب از عوامل کاهش‌دهنده‌ی رشد و عملکرد بسیاری از محصولات کشاورزی در ایران می‌باشد. آگاستاکه (Agastache foeniculum kuntz.) گیاهی علفی، چندساله و معطر متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae) است. از مواد موثرۀ این گیاه در صنایع غذایی، داروسازی، آرایشی و بهداشتی و همچنین در بستنی‌سازی استفاده می‌شود. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر شوری بر رشد، عملکرد و میزان اسانس انجام گردید. این بررسی به صورت یک آزمایش گلدانی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با شش تیمار سطوح شوری شامل صفر (شاهد)، 25، 50، 75، 100 و 125 میلی‌مول در لیتر کلرور سدیم و چهار تکرار در گلخانه انجام شد و برخی عامل‌های رشدی، عملکرد و میزان اسانس اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که تنش شوری اثر معنی‌داری بر عامل‌های اندازه‌گیری شده دارد. با افزایش سطح شوری، ارتفاع بوته، تعداد و طول شاخه‌های جانبی، قطر ساقه، فواصل میانگره‌ها، تعداد و سطح برگ، وزن تر و خشک برگ و ساقه، عملکرد پیکر رویشی تر و خشک در گلدان و میزان اسانس در گلدان کاهش یافت. در اجزاء متشکله‌ی اسانس ترکیب‌هایی نظیر بتا-پینن، میرسن، انیس‌آلدئید و بتا-بوربونن افزایش و به‌عکس مقدار لینالول و متیل‌کاویکول کاهش یافت. همچنین در سطح شوری 100 و 125 میلی‌مولار کلرور سدیم بوته‌ها قبل از به گل رفتن از بین رفتند.
ماندانا سلیمی؛ عطاالله ابراهیمی؛ زهرا شجاعی اسعدیه؛ سید سیاوش ساعی دهکردی
چکیده
به دلیل اثرهای جانبی داروهای شیمیایی امروزه توجه به گیاهان دارویی رو به افزایش است. یکی از گیاهان دارویی با ارزشی که به‌شدت در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین دلیل در معرض خطر انقراض می‌باشد، گیاه کرفس کوهی با نام علمی Kelussia odoratissima Mozaff. است که بومی کوههای زاگرس مرکزی (به‌ویژه استان چهار محال و بختیاری) بوده و تنها در ایران ...
بیشتر
به دلیل اثرهای جانبی داروهای شیمیایی امروزه توجه به گیاهان دارویی رو به افزایش است. یکی از گیاهان دارویی با ارزشی که به‌شدت در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین دلیل در معرض خطر انقراض می‌باشد، گیاه کرفس کوهی با نام علمی Kelussia odoratissima Mozaff. است که بومی کوههای زاگرس مرکزی (به‌ویژه استان چهار محال و بختیاری) بوده و تنها در ایران مشاهده شده است. به منظور بررسی میزان مواد مؤثره این گیاه برای پی‌بردن به خصوصیات دارویی آن ابتدا از سه اکوتیپ مورد مطالعه شامل اکوتیپ کوهرنگ، بازفت و دوآب صمصامی، نمونه‌ها در طول یک ترانسکت 200 متری برداشت شد. از هر اکوتیپ در مرحله رویشی نمونه‌ها تهیه و اسانس‌گیری با روش تقطیر با آب انجام شد. اسانس‌های هر یک از اکوتیپ‌های مورد بررسی مورد تجزیه قرار گرفت. برای شناسایی و تجزیه اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی استفاده شد. پس از بررسی طیف‌های بدست آمده و مراجعه به کتب مرجع، ترکیبهای عمده شیمیایی اسانس سه اکوتیپ گیاه کرفس کوهی شناسایی گردید. به‌ترتیب تعداد 24، 21 و 24 ترکیب که نشان‌دهنده 4/90، 6/95 و 6/93 درصد کل ترکیبهای اسانس نمونه‌های کوهرنگ، بازفت و دوآب صمصامی بودند، شناسایی شد. مقایسه ترکیبهای اصلی اسانس در اکوتیپ‌های مطالعه شده نشان داد که عمده‌ترین ترکیبهای موجود در اسانس این گیاه شامل ترکیبهای سیس- لیگوستیلید (Z-ligustilide)، 3-ترانس- بوتیلیدن فتالید، ترانس- لیگوستیلید (E-ligustilide)، کسان، اسپاتولنول، 2–اکتن-1-ال استات، گلوبولول، بوتیل فتالید، بتا-سلینن و پنتیل بنزن بوده که حدود 6/88 درصد از ترکیبهای اسانس اکوتیپ‌های مورد مطالعه را تشکیل می‌دادند. دو ترکیب سیس- لیگوستیلید و بوتیلیدن فتالید به‌ترتیب به‌طور متوسط در سه اکوتیپ مورد بررسی با 5/39 و 1/19 درصد مجموعاً 7/58 درصد از ترکیبهای اسانس گیاه کرفس کوهی را تشکیل می‌دهند. مشتقات فتالیدهای موجود در گیاه در مجموع 6/68 درصد از ترکیبهای گیاه کرفس کوهی را تشکیل می‌دهند. تغییرات اندک ترکیبهای شیمیایی این گیاه در رویشگاههای مختلف را می‌توان تا حدودی ناشی از تأثیر عوامل مختلف اکولوژیکی، جغرافیایی، اقلیمی، خاکی و ارتفاعی بر روی ترکیب اسانس اکوتیپ‌های مختلف این گونه تلقی کرد.
احمد اکبری‌نیا؛ ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ مهدی میرزا
چکیده
آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) در عرصه‌های طبیعی برخی از مناطق ایران ازجمله استان قزوین پراکنش دارد. پایه‌های حاصل از تقسیم بوته‌های آویشن دنایی جمع‌آوری شده از رویشگاهی واقع در بخش آبگرم قزوین، به مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسماعیل‌آباد قزوین منتقل و در کرت‌های آزمایشی و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1384 ...
بیشتر
آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) در عرصه‌های طبیعی برخی از مناطق ایران ازجمله استان قزوین پراکنش دارد. پایه‌های حاصل از تقسیم بوته‌های آویشن دنایی جمع‌آوری شده از رویشگاهی واقع در بخش آبگرم قزوین، به مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسماعیل‌آباد قزوین منتقل و در کرت‌های آزمایشی و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1384 کشت شدند. سرشاخه‌های گلدار گیاه به مدت سه سال (از 1385 تا 1387) برداشت و پس از خشک شدن در سایه به روش تقطیر با آب به مدت سه ساعت اسانس‌گیری شدند. جداسازی و شناسایی ترکیبهای اسانس با دستگاه کروماتوگراف گازی و گازکروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی انجام گردید. سرشاخه گلدار آویشن دنایی در سال اول تعداد سه چین و در سال‌های دوم و سوم تعداد چهار چین برداشت شدند. نتایج نشان داد که عملکرد سرشاخه آویشن دنایی با افزایش سن گیاه روند افزایشی داشت. به‌طوری که عملکرد سرشاخه تر و خشک آن در سال اول آزمایش 9124 و 1568، سال دوم 10250 و 2176 و سال سوم 11337 و 2750 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین عملکرد سرشاخه در هر سال مربوط به چین اول برداشت بود. از این رو متوسط عملکرد سرشاخه تر و خشک آویشن دنایی چین اول 3498-800، چین دوم 3015-720، چین سوم 1947-508 و چین چهارم 1976-504 کیلوگرم در هکتار بود. میزان اسانس تحت تأثیر سال‌های آزمایش قرار نگرفت. اما بین چین‌های برداشت تفاوت معنی‌داری وجود داشت و کمترین آن 83/2 درصد مربوط به چین سوم و بیشترین آن معادل 07/3 درصد مربوط به چین اول بود. تیمول، گاما-ترپینن، پارا-سیمن، متیل اتر کارواکرول و کارواکرول از ترکیبهای اصلی اسانس در همه چین‌ها و همه سال‌های آزمایش بودند. مقدار تیمول در اسانس گیاه در چین‌های برداشت و سال‌های آزمایش بین 69 تا 76 درصد بود. کمترین و بیشترین مقدار تیمول به‌ترتیب مربوط به چین اول و چین دوم برداشت بود.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
گیاه آویشن آذربایجانی با نام علمی Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. یکی از 14 گونه مختلف از جنس آویشن است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش در اوایل فصل رویش (سال 1387) طی مسافرتهای متعدد به نقاط مختلف استانهای آذربایجان‌شرقی و غربی، رویشگاههای این گونه شناسایی و بعد در هنگام گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی ...
بیشتر
گیاه آویشن آذربایجانی با نام علمی Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. یکی از 14 گونه مختلف از جنس آویشن است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش در اوایل فصل رویش (سال 1387) طی مسافرتهای متعدد به نقاط مختلف استانهای آذربایجان‌شرقی و غربی، رویشگاههای این گونه شناسایی و بعد در هنگام گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی و سرشاخه‌های گلدار برای استخراج اسانس تهیه و به همراه بذر در فصل تولید بذر جمع‌آوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه‌ها یادداشت‌برداری شد و خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت بعلاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS تجزیه خوشه‌ای شده و جمعیتهای جمع‌آوری شده براساس تمامی خصوصیات کمی رویشی، زایشی و میزان اسانس گروه‌بندی شدند. به‌طوری که تمامی جمعیتها در سه گروه قرار گرفتند. جمعیتهای بند، نازلو و قوشچی در یک گروه، هریس در گروهی دیگر و سرانجام جمعیت جلفا در گروهی جداگانه قرار گرفتند. پراکنش این گونه در دو استان آذربایجان‌شرقی و غربی، از ارتفاع 730 تا 1900 متر از سطح دریا و رویش در خاکهای مختلف و مناطق شیب‌دار نشان‌دهنده سازگاری بالای این گونه با شرایط اقلیمی این دو استان می‌باشد. درنهایت، از بین جمعیتهای جمع‌آوری شده، دو جمعیت جلفا و نازلو بدلیل داشتن عملکرد بالای اسانس و سازگاری با اقلیم منطقه برای کاربرد در برنامه به‌نژادی در مناطق سرد شمال‌غرب کشور توصیه می‌شوند.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
آویشن آذربایجانی با نام علمی .Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) می‌باشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند که از این تعداد، 4 گونه اندمیک ایران است. سرشاخه‌های گلدار این گیاه در اوایل خرداد 1387 از سه منطقه قوشچی، نازلو و بند واقع در استان آذربایجان‌غربی ...
بیشتر
آویشن آذربایجانی با نام علمی .Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) می‌باشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند که از این تعداد، 4 گونه اندمیک ایران است. سرشاخه‌های گلدار این گیاه در اوایل خرداد 1387 از سه منطقه قوشچی، نازلو و بند واقع در استان آذربایجان‌غربی جمع‌آوری شده و بعد در سایه و در دمای اتاق خشک گردیدند. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه طرح کلونجر طبق فارماکوپه بریتانیا برای مدت 4 ساعت انجام شد. ترکیبهای شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی گازی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. بازده متوسط تولید اسانس توسط سرشاخه‌های گلدار در سه بار تکرار بر حسب وزن سرشاخه خشک، تقریباً 5/1 درصد (قوشچی)، 7/1 درصد (نازلو) و 4/1 درصد (بند) تعیین شد. در مجموع در اسانس قوشچی، نازلو و بند به‌ترتیب 20، 18 و 21 ترکیب شناسایی شد که از میان این ترکیبها، سه ترکیب تیمول (5/70%-6/46%)، گاما-ترپینن (7/16%-2/6%) و پارا-سیمن (2/6%-0/4%) در میان سه منطقه مشترک بوده و از غلظت بالایی برخوردار بودند. با توجه به بازده اسانس بالا و غنی بودن از ترکیب فنولی ارزشمند تیمول، می‌توان نتیجه گرفت که نمونه اسانس نازلو در میان سه منطقه مورد مطالعه در استان آذربایجان‌غربی می‌تواند جهت مقاصد مختلف به‌ویژه کاربردهای دارویی بکار برده شود.
زینب دهقان؛ فاطمه سفیدکن؛ غلامرضا بخشی خانیکی؛ رمضان کلوندی
چکیده
گیاهان خانواده لابیاته قرنهاست که در بیشتر کشورها به‌عنوان چاشنی یا ادویه غذاها و همچنین به‌عنوان دارو برای هضم غذا و مقابله با بیماریهای ویروسی استفاده می‌شوند. این خانواده در ایران 46 جنس و 410 گونه و زیرگونه دارد. یکی از گونه‌های ارزشمند و دارویی این خانواده Ziziphora clinopodioides Lam. است که دارای اسانسی است که حاوی پولگون است و از آن به‌عنوان ...
بیشتر
گیاهان خانواده لابیاته قرنهاست که در بیشتر کشورها به‌عنوان چاشنی یا ادویه غذاها و همچنین به‌عنوان دارو برای هضم غذا و مقابله با بیماریهای ویروسی استفاده می‌شوند. این خانواده در ایران 46 جنس و 410 گونه و زیرگونه دارد. یکی از گونه‌های ارزشمند و دارویی این خانواده Ziziphora clinopodioides Lam. است که دارای اسانسی است که حاوی پولگون است و از آن به‌عنوان آرام‌بخش، مقوی معده، در درمان سرماخوردگی، افسردگی، اسهال، سرفه، میگرن، تب و به‌عنوان ضدعفونی‌کننده استفاده می‌شود. به منظور بررسی مقایسه‌ای کمیت و کیفیت اسانس Ziziphora clinopodioides Lam.در رویشگاههای مختلف، تحقیق حاضر برای اولین بار در کشور انجام شد. بر این اساس سرشاخه گلدار گیاه، از 4 منطقه رویشی آن در دو استان غربی کشور (همدان و کردستان) در مرحله گلدهی کامل جمع‌آوری شد. مهمترین شرایط رویشگاهی مناطق (از قبیل ارتفاع، جهت و درصد شیب، طول و عرض جغرافیایی و همچنین خصوصیات خاک و گونه‌های همراه) ثبت گردید. از نمونه‌های جمع‌آوری شده از هر منطقه، در سه تکرار اسانس‌گیری بعمل آمد. بعد اسانس‌ها توسط دستگاه‌های GC و GC/MS آنالیز شدند. مقایسه میانگین بازده اسانس‌ها توسط آزمون مقایسه‌ای چند دامنه‌ای دانکن انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد که شرایط رویشگاهی باعث اختلاف معنی‌دار در بازده اسانس‌ها در سطح یک درصد شده است. همچنین شناسایی ترکیبهای موجود در اسانس‌ها نشان داد که میزان ترکیبهای عمده اسانس (پولگون و 8،1-سینئول) و سایر ترکیبها در نمونه‌های مختلف متفاوت است که نشان‌دهنده تأثیر شرایط رویشگاهی بر کیفیت اسانس است.
