زراعت و باغبانی
بابک بحرینی نژاد؛ فاطمه سفیدکن؛ محمدحسین لباسچی؛ زهرا جابرالانصار
چکیده
سابقه و هدف: آگاهی از تغییرات کمّی و کیفی گیاهان دارویی در طول زمان یکی از مهمترین اهداف مدیریت کشاورزی است. گیاه مرزه موتیکا با نام علمی Satureja mutica Fisch. & C.A. Mey. یکی از گونه‌‌‌های دارویی ارزشمند است که به‌صورت خودرو در ایران رویش دارد. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر بسترهای مختلف کاشت بر تغییرات ویژگیهای رویشی، عملکرد، اسانس و ترکیبات ...
بیشتر
سابقه و هدف: آگاهی از تغییرات کمّی و کیفی گیاهان دارویی در طول زمان یکی از مهمترین اهداف مدیریت کشاورزی است. گیاه مرزه موتیکا با نام علمی Satureja mutica Fisch. & C.A. Mey. یکی از گونه‌‌‌های دارویی ارزشمند است که به‌صورت خودرو در ایران رویش دارد. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر بسترهای مختلف کاشت بر تغییرات ویژگیهای رویشی، عملکرد، اسانس و ترکیبات آن در طول سال‌های مختلف رویش در گونه مرزه موتیکا در شرایط دیم اجرا شد.مواد و روش‌ها: آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به مدت سه سال (1399-1397) در شرایط دیم شهرستان فریدونشهر-استان اصفهان انجام شد. بستر کاشت به‌عنوان پلات اصلی شامل کود گاوی (30 تن در هکتار)، کاه گندم (10 تن در هکتار) و شاهد (بدون کود گاوی و کاه گندم) بود. کشت نشاء پس از آماده‌سازی مزرعه در کف جوی‌های ایجاد شده به فاصله 50×50 سانتی‌متر از یکدیگر انجام شد. در طول فصل رشد و در زمان 50% گلدهی صفات مورد بررسی شامل وزن خشک کل گیاه، وزن خشک برگ و ساقه، ارتفاع گیاه، قطر بوته، مساحت تاجپوشش برای هر بوته و تاجپوشش در هر مترمربع زمین و تعداد ساقه در هر بوته اندازهگیری شد. برای اسانس‌گیری، سرشاخه گلدار گیاهان در مرحله گلدهی کامل برداشت شد و پس از خشک شدن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری گردید. پس از تعیین بازده اسانس براساس وزن خشک گیاه، اسانس‌ها به‌وسیله کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی در آزمایشگاه فیتوشیمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تجزیه و شناسایی گردید. برای انجام محاسبات آماری از برنامه رایانه‌ای SAS و برای مقایسه میانگین‌ها از آزمون LSD استفاده شد.نتایج: تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که اثرهای بستر، سال و اثرهای متقابل آنها بر روی صفات اندازهگیری شده در بسیاری از موارد معنی‌دار بود. نتایج نشان داد که بیشترین مقادیر ارتفاع گیاه، قطر بوته، تاجپوشش و تعداد ساقه در هر بوته در سال نخست در تیمار کود حیوانی و در سال پایانی در تیمار شاهد دیده شد. بیشترین مقادیر وزن خشک کل و برگ، عملکرد اسانس و بازده اسانس بهترتیب با 1427، 891 و 42 کیلوگرم در هکتار و 4.67% در سال سوم در تیمار بستر شاهد مشاهده شد. مهمترین ترکیبات شناسایی شده تیمول، کارواکرول، پارا-سیمن و گاما-ترپینن بودند. مقادیر هریک از این ترکیبات تحت تأثیر اثرهای بستر و سال رویش قرار گرفت. به‌طوری که در مورد پارا-سیمن بیشترین مقدار بدست آمده در سال اول در تیمار کاه بود. بیشترین مقادیر گاما-ترپینن در هر سه تیمار بستر کشت در سال آخر رویش مشاهده شد. مرزه موتیکا دارای مقادیر قابل توجهی تیمول بود و روند تغییرات در بین تیمارهای بستر و در طول سال‌های رویش بسیار اندک بود. بیشترین مقادیر کارواکرول در تیمار کاه و کود حیوانی در سال دوم رویش بود. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که مهمترین صفات تأثیرگذار بر عملکرد اسانس شامل وزن خشک کل، برگ و ساقه و بازده اسانس بودند. از سوی دیگر، تغییرات تیمول با پارا-سیمن و کارواکرول با گاما-ترپینن با یکدیگر نسبت معکوس داشتند.نتیجه‌گیری: در مجموع، برای تولید مرزه موتیکا در شرایط دیم و مشابه با این پژوهش اگرچه بکارگیری کودهای دامی و کاه بر تولید عملکرد محصول و اسانس آن طی سال‌های اول و دوم تأثیرگذار بودند اما در سال سوم این اثرگذاری کاهش یافت و تیمار شاهد نسبت به تیمارهای کاه و کود برتری داشت.
بابک بحرینی نژاد؛ بهلول عباس‌زاده؛ فاطمه سفیدکن؛ زهرا جابرالانصار
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.665.96.4.1575.41 دو گونه پونه‌‌‌سای برافراشته (Nepeta assurgens Hausskn. & Bornm.) و پونه‌‌‌سای تاج‌‌‌کرکی (N. eremokosmos Rech.) از گونه‌‌‌های دارویی انحصاری ایران می‌‌‌باشند. این مطالعه در راستای بررسی صفات رویشی، عملکرد اندام هوایی، میزان اسانس و ترکیب‌های اسانس و ارزیابی روابط بین آنها در دو گونه مذکور در شرایط مزرعه‌‌‌ای ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.665.96.4.1575.41 دو گونه پونه‌‌‌سای برافراشته (Nepeta assurgens Hausskn. & Bornm.) و پونه‌‌‌سای تاج‌‌‌کرکی (N. eremokosmos Rech.) از گونه‌‌‌های دارویی انحصاری ایران می‌‌‌باشند. این مطالعه در راستای بررسی صفات رویشی، عملکرد اندام هوایی، میزان اسانس و ترکیب‌های اسانس و ارزیابی روابط بین آنها در دو گونه مذکور در شرایط مزرعه‌‌‌ای انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، طی سال‌های 1396 و 1397 اجرا گردید. نتایج نشان داد که وزن تر و خشک اندام هوایی در گونه برافراشته (بهترتیب 11353 و 2351 کیلوگرم در هکتار) به‌طور قابل ملاحظه‌‌‌ای بیشتر از گونه تاج‌‌‌کرکی (بهترتیب 2638 و 527 کیلوگرم در هکتار) بود. متوسط درصد اسانس در گونه برافراشته و تاج‌‌‌کرکی بهترتیب 1.60% و 0.64% و عملکرد اسانس بهترتیب 20.16 و 2.21 کیلوگرم در هکتار بود. آنالیز ترکیب‌های اسانس بیانگر آن بود که مجموع ایزومرهای نپتالاکتون در گونه برافراشته به‌طور متوسط 78.6% و در گونه تاج‌‌‌کرکی 62.8% بود. آنالیز همبستگی بین صفات نشان داد که وزن خشک برگ، وزن تر و خشک کل و قطر بزرگ بوته بیشترین همبستگی را با عملکرد اسانس داشتند. آنالیز رگرسیون گام به گام بیانگر آن بود که تغییرات عملکرد اسانس عمدتاً توسط وزن خشک برگ، درصد اسانس، وزن تر کل، تعداد ساقه و میزان تاج پوشش توجیه می‌‌‌شد. به‌طور کلی با توجه به نتایج بدست‌آمده برتری گونه پونه‌‌‌سای برافراشته نسبت به گونه تاج‌‌‌کرکی قابل ملاحظه بود و می‌‌‌توان آن را به‌عنوان یک گونه ارزشمند برای تولید با مقاصد دارویی توصیه نمود.
