فاطمه عسکری؛ مهدی میرزا؛ مصطفی گلی پور؛ سمیه فکری قمی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1.93.1.1576.32 جنس بومادران (Achillea) در ایران 19 گونه گیاه علفی، چندساله و بیشتر معطر دارد. این جنس از خانواده کاسنی دارای خصوصیات گیاهی پیچیدهای است. کامازولن ترکیب عمده موجود در اسانس گل و برگ Achilleamillefolium L. subsp. elbursensis گزارش شده که در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. با توجه به اینکه این زیرگونه ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1.93.1.1576.32 جنس بومادران (Achillea) در ایران 19 گونه گیاه علفی، چندساله و بیشتر معطر دارد. این جنس از خانواده کاسنی دارای خصوصیات گیاهی پیچیدهای است. کامازولن ترکیب عمده موجود در اسانس گل و برگ Achilleamillefolium L. subsp. elbursensis گزارش شده که در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. با توجه به اینکه این زیرگونه انحصاری ایران است و در مورد کشت این گونه هیچ تحقیقی انجام نشده است، مطالعه مقدماتی در مورد نحوه کشت و تأثیر آن بر روی مواد مؤثره انجام شد. بدینمنظور، بذر گیاه بومادران البرزی در مهرماه 1395 از تنها رویشگاه آن در دیزین جمعآوری شد. در ابتدای اسفندماه در گلخانه کشت گردید و اواسط فروردین 1396 گیاهچهها به مزرعه منتقل شدند. در مردادماه بوتهها گل داده و اندام هوایی برای استخراج اسانس در دو سال متوالی جمعآوری شدند. برای مقایسه با نمونههای طبیعی، اندام هوایی بومادران در مردادماه 1396 در مرحله گلدهی از دیزین جمعآوری شد. اندامهای گیاه شامل برگ و گلآذین در آزمایشگاه خشک و بهوسیله آسیاب پودر شدند. روغنهای اسانسی به روش تقطیر با آب بدست آمد و توسط GC-FID و GC/MS مورد تجزیه قرارگرفتند. بازده (وزنی/وزنی) اسانس آبیرنگ برگ و گلآذین بومادران رویشگاه بهترتیب 0.11% و 0.53% و بومادران کشت شده به همان ترتیب در سال 1396 برابر 0.28% و 0.50% و در سال 1397 برابر 0.26% و 1.30% بود. کامازولن بهعنوان بیشترین درصد ترکیب اسانس برگ و گلآذین بومادران رویشگاه بهترتیب 5.7% و 52.5% بود. مقدار آن به همان ترتیب در نمونههای بومادران کشت شده سال اول 50.6% و 67.1% و در سال دوم 59.6% و 71.3% بود. کاریوفیلن الکل، کاریوفیلن اکساید، کامفور، بورنئول و بتا-اودسمول دیگر ترکیبهای شاخص بودند. کامازولن یک ترکیب مهم و اساسی در این گونه است که در تمام اندام هوایی نمونه کشت شده وجود داشت، در حالی که فقط در گلآذین نمونه رویشگاه یافت شد.
محمد دینی؛ پرویز باباخانلو؛ محمد علیها؛ مصطفی گلی پور؛ فرهنگ جعفری
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، ، صفحه 99-109
چکیده
به منظور بررسی اثر ایجاد زخم (تیغزدن)برریشهغدهای Ferula gumosa Boiss باریجه در ادامه حیات آن از سال 79 تا پایان 82 طرحی با سه تیمار سه بار، چهاربار و پنج بار تیغ و تیمار شاهد باروش آماری کاملا تصادفی وبا چهل تکرار مشاهداتی در مرکز همند آبسرد دماوند اجرا شد. غدههای گیاه مذکور از منطقه لار به مزرعه انتقال یافت. پس از دو دوره رویش ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر ایجاد زخم (تیغزدن)برریشهغدهای Ferula gumosa Boiss باریجه در ادامه حیات آن از سال 79 تا پایان 82 طرحی با سه تیمار سه بار، چهاربار و پنج بار تیغ و تیمار شاهد باروش آماری کاملا تصادفی وبا چهل تکرار مشاهداتی در مرکز همند آبسرد دماوند اجرا شد. غدههای گیاه مذکور از منطقه لار به مزرعه انتقال یافت. پس از دو دوره رویش تیمارها اعمال شد و صمغ استحصال گردید. بعد از اجرای سال اول طرح ، زندهمانی پایههای تیغخورده و شاهد مورد مطالعه قرار گرفتند. مقایسه میانگین تولید صمغ نشان دادکه افزایش تعداد دفعات تیغزنی، کاهش محصول را به دنبال داشت. بیشترین میزان صمغ در تیمار سه باروکمترین آن در تیمار پنج بار تیغ زنی استحصال گردید. زندهمانی بوتهها در مقایسه با شاهد نشان از مرگ و میر آنها در تمام تیمارها میدهد.در تجزیه واریانس میان تیمارهای مختلف تولید صمغ و همچنین زندهمانی تیمارها اختلاف معنیداری وجود ندارند. جهت ترمیم و بازسازی غدههای جا به جا شده مدت زمان دو سال (دو دوره رویش) کافی نیست.
محمد دینی؛ پرویز باباخانلو؛ محمدمسعود علیها؛ مصطفی گلی پور
دوره 13، شماره 1 ، مرداد 1381، ، صفحه 25-40
چکیده
باریجه یکی از مهمترین محصولات فرعی مرتعی در استان تهران میباشد که از زمانهای گذشته مورد بهرهبرداری قرار گرفته است. جهت تعیین گیاهان مولد باریجه و محدوده پراکنش آنها طرحی از سال 74 تا 79 در استان تهران اجرا شد.
مطالعات کتابخانهای و صحرایی در دو مرحله اجرا گردید. ابتدا ضمن مراجعه به منابع مختلف، اطلاعات در مورد گیاه ...
بیشتر
باریجه یکی از مهمترین محصولات فرعی مرتعی در استان تهران میباشد که از زمانهای گذشته مورد بهرهبرداری قرار گرفته است. جهت تعیین گیاهان مولد باریجه و محدوده پراکنش آنها طرحی از سال 74 تا 79 در استان تهران اجرا شد.
مطالعات کتابخانهای و صحرایی در دو مرحله اجرا گردید. ابتدا ضمن مراجعه به منابع مختلف، اطلاعات در مورد گیاه بدست آمد. با استفاده از نقشه پوشش گیاهی حوضههای سد امیرکبیر، لتیان، لار و غیره سوابق پراکنش گیاه مورد بررسی قرار گرفت. همچنین از نقشه جغرافیایی، زمینشناسی،خاکشناسی، آب و هوایی نیز استفاده شد.
با شروع فصل رویش گیاه بازدیدهای صحرایی جهت جمعآوری گیاه در استان انجام شد و ضمن بازدید نمونه خاک و سایر اطلاعات جمعآوری و در تهیة نقشه کلی پراکنش مورد استفاده قرار گرفت.
از مجموع گونههای ذکر شده از جنس Ferula دو گونه: 1- Ferula gumosa Boissو 2- F.persica willd در استان تهران وجود دارند که در گذشته از آنها بهرهبرداری شده است. گونه شماره یک تنها در حوضه سد لار پراکنش وسیعی دارد و تا مرز حوضه سد لتیان نیز مشاهده میگردد. گونه شماه 2 به نام باریجه سگبینج یا سگاپینوم نامیده میشود که هر دو تحت نام باریجه مورد مصرف قرار میگیرند ولی پراکنش گونه شماره 2 وسیعتر است و در کلیه حوضهها به ویژه لتیان و امیرکبیر پراکنش دارد.
محمد دینی؛ پرویز باباخانلو؛ محمود محمدی؛ مصطفی گلی پور
دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1381، ، صفحه 67-85
چکیده
شکر تیغال یکی از مانهای مشهور ایران می باشد که از زمانهای گذشته تا امروز به عنوان یک داروی سنتی مورد مصرف قرار گرفته است. این ماده شیرینمزه توسط لارو حشرهای بر روی گیاهی ارخانواده کاسنی3، به نام اکینوپس4 ایجاد میگردد.
جهت تعیین نام گونههای موجود در استان و حشره عامل در قالب یکی از زیر طرحهای طرح ملی بررسی منابع تولید کننده ...
بیشتر
شکر تیغال یکی از مانهای مشهور ایران می باشد که از زمانهای گذشته تا امروز به عنوان یک داروی سنتی مورد مصرف قرار گرفته است. این ماده شیرینمزه توسط لارو حشرهای بر روی گیاهی ارخانواده کاسنی3، به نام اکینوپس4 ایجاد میگردد.
جهت تعیین نام گونههای موجود در استان و حشره عامل در قالب یکی از زیر طرحهای طرح ملی بررسی منابع تولید کننده و عوامل تولید شیرابههای قندی (مانها) اجرا شد و طی دو مرحله کتابخانهای و صحرایی مطالعه صورت گرفت.
ابتدا ضمن مراجعه به منابع مختلف، اطلاعات در مورد گیاه بهدست آمد. از نقشه پوشش گیاهی در استان استفاده شد و با شروع فصل رویش بازدیدهای منظم از گیاه اکینوپس در نقاط مختلف استان در ارتفاعات و اقالیم مختلف انجام گردید. با مشاهده حشره عامل روی نمونه گیاه نسبت به جمع آوری گیاه و حشره جهت شناسایی اقدام گردید.
بر طبق بررسی انجام شده مشخص شد که به روی سه گونه از گیاه اکینوپس به نامهای E. cephalotes Dc. Echinops orientalis Trautv و E. robustus Bunge حشره فعالیت میکند: گونههای مذکور در جنوب، شرق و غرب استان پراکنش دارند و علاوه بر آنها دو گونه دیگر به نامهای E. ritrodes Bunge و E. leiopolyceras Bornm نیز وجود دارند که بر روی آنها اثری از فعالیت حشره مشاهده نشد. این گونهها منشعب و در ارتفاعات استان پراکنش دارند.
نام حشره عامل تولید شکر تیغال لارینوس ملیفیکوس از راسته سخت بالپوشان و خانواده سرخرطومی میباشد. حدود ارتفاعی پراکنش گیاه اکینوپس در استان تهران 2700-1000 متر و حدود ارتفاعی فعالیت حشره تا 2000 مشاهده شد.
تولید شکرتیغال در استان تهران قابل توجه نمیباشد و جمعآوری آن مقرون بهصرفه نیست.
محمد دینی؛ پرویز باباخانلو؛ محمود محمودی؛ مصطفی گلی پور
دوره 11، شماره 1 ، بهمن 1380، ، صفحه 53-71
چکیده
بیدخشت یکی از مانهای مشهور ایران میباشد که از زمانهای گذشته تا امروز بهعنوان یک داروی سنتی مورد مصرف قرار گرفته است. این ماده بهرنگ سفید متمایل به شیری بهصورت قطعاتی بدون شکل دراثر فعالیت حشرهای با بیولوژی نامشخص که بر روی گیاه بید ایجاد میگردد. جهت تعیین نام گونههای گیاه بید موجود در استان و حشره عامل در قالب یکی از زیرطرحهای ...
بیشتر
بیدخشت یکی از مانهای مشهور ایران میباشد که از زمانهای گذشته تا امروز بهعنوان یک داروی سنتی مورد مصرف قرار گرفته است. این ماده بهرنگ سفید متمایل به شیری بهصورت قطعاتی بدون شکل دراثر فعالیت حشرهای با بیولوژی نامشخص که بر روی گیاه بید ایجاد میگردد. جهت تعیین نام گونههای گیاه بید موجود در استان و حشره عامل در قالب یکی از زیرطرحهای طرح ملی بررسی منابع تولید کننده و عوامل تولید شیرابههای قندی (مانها) اجرا شد و مطالعه طی دو مرحله کتابخانهای و صحرایی صورت گرفت. ابتدا ضمن مراجعه به منابع مختلف اطلاعات درمورد گیاه بدست آمد با استفاده از نقشه پوشش گیاهی پراکنش گیاه در استان بررسی و با شروع فصل رویش بازدیدهای منظم از بیدستانها در نقاط مختلف استان در ارتفاعات و اقالیم مختلف انجام و با مشاهده حشره روی گیاه نمونه گیاه و حشره جمعآوری و بازدیدهای هفتگی آماده تا مرحله تولید شیرابه بیدخشت انجام و پس از سخت شدن بیدخشت از روی شاخه و ساقههای گیاه جمعآوری شد. گونههای بید موجود در استان که حشره روی آنها فعالیت میکنند عبارتند از: Salix acmophylla Boiss. زرد بید Salix aegyptiaca L. بیدمشک Salix alba L. فک Salix excelsa Gme. سیاه بید Salix zygostemom Boiss. جودانک کلیه گونههای بید موجود در استان هنوز بهطور کامل شناسایی نشدهاند. عامل تولید بیدخشت، حشرهای است به نام Tuberolachnus salignus Gmelاز خانواده Lachnidae و به فارسی بنام شته خالدار بید گفته میشود.
محمد دینی؛ پرویز باباخانلو؛ محمود محمدی؛ مصطفی گلی پور
چکیده
از زمانهای گذشته تا امروز شیرخشت بعنوان یک داروی سنتی مورد مصرف قرار گرفته است. این ماده شیرین مزه از نظر ترکیب شیمیایی جزو مان ها محسوب می شود. طبق بررسی انجام شده مشخص شد که دو گونه گیاه شیرخشت به نامهای 1-Cotoneaster nummularius Fisch & Mey (Rosaceae) 2- Cotoneaster nummularioides Pojark در استان تهران وجود دارند که مان تولید می نمایند. در اوایل ...
بیشتر
از زمانهای گذشته تا امروز شیرخشت بعنوان یک داروی سنتی مورد مصرف قرار گرفته است. این ماده شیرین مزه از نظر ترکیب شیمیایی جزو مان ها محسوب می شود. طبق بررسی انجام شده مشخص شد که دو گونه گیاه شیرخشت به نامهای 1-Cotoneaster nummularius Fisch & Mey (Rosaceae) 2- Cotoneaster nummularioides Pojark در استان تهران وجود دارند که مان تولید می نمایند. در اوایل مردادماه روی اندامهای هوایی گونه های مذکور شیرابه ظاهر می گردد، در پی نتایج سالهای اجرای طرح مشخص گردید که لارو نوعی حشره پوستخوار از خانواده سخت بالپوشان (سوسکها) عامل ایجاد تخریب در قسمت کامبیوم چوب گیاه می باشد. این آفت شبیه آفت پوستخوار درختان میوه هسته دار عمل می کند و برای اولین بار از محل اجرای طرح جمع آوری و توسط موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی به نام Scolytus rugulosus Mull. (Col., Scolytida, Scolytinae) شناسایی گردید. خروج ترشحات تابع شرایط اقلیمی بوده بطوریکه در یک محدوده زمانی ظاهر و پس از مدت کوتاهی از بین می رود. شیرابه قندی مترشحه از گیاه مورد توجه حشرات می باشد و در نتیجه بارندگی نیز شسته شده، از بین می رود. با بررسی آمار هواشناسی منطقه در اوایل مرداد اختلاف درجه حرارت حداکثر مطلق و حداقل مطلق به بیش از بیست درجه می رسد و در این ایام از محلهای آفت زده روی درختچه ترشحات خارج می گردد.شاخه های افت زده پس از چند سال از بین می روند و کاملا خشک می گردند و تا این مرحله هر ساله از محلهای آفت زده ترشحات خارج می شود. درختچه شیرخشت دارای چندین ساقه هوایی و قدرت جست زنی داشته لذا گیاه بطور کامل خشک نمی شود. در ادامه بررسی جهت یافتن منابع دیگر تولید مان، مشخص گردید که علیرغم وجود گیاه کاروان کش در استان تهران لیکن این گیاه تولید مان نمی کند، همچنین نوعی زبان گنجشک که در بعضی از کشورها تولید مان می نماید در ایران بصورت بومی وجود نداشته از گیاهان وارداتی است که کاشته شده است لذا تولید مان شیرخشت توسط این گیاه در ایران نیز منتفی است.