به‌زراعی و به‌نژادی
بهور اصغری؛ سودابه مفاخری؛ محمد مهدی ضرابی
چکیده
سابقه و هدف: چای‌ترش با نام علمی Hibiscus sabdariffa L. گیاهی است که در بسیاری از مناطق دنیا کاشته می‌شود. چای‌ترش به‌عنوان یک گیاه دارویی در طب سنتی نقاط مختلف دنیا برای کنترل و درمان بیماری‌ها و مشکلات جسمی استفاده شده است. این اثرهای درمانی به وجود مواد مؤثره‌ای مانند کارتنوئیدها، اسیدهای چرب و ترکیبات فنولی مانند فنولیک اسیدها و فلاونوئیدها ...
بیشتر
سابقه و هدف: چای‌ترش با نام علمی Hibiscus sabdariffa L. گیاهی است که در بسیاری از مناطق دنیا کاشته می‌شود. چای‌ترش به‌عنوان یک گیاه دارویی در طب سنتی نقاط مختلف دنیا برای کنترل و درمان بیماری‌ها و مشکلات جسمی استفاده شده است. این اثرهای درمانی به وجود مواد مؤثره‌ای مانند کارتنوئیدها، اسیدهای چرب و ترکیبات فنولی مانند فنولیک اسیدها و فلاونوئیدها مرتبط می‌باشد. یکی از مرسوم‌ترین روش‌ها برای تحریک کردن گیاهان مختلف برای تولید مواد مؤثره بیشتر، قرار دادن آنها در معرض یکی از انواع تنش‌ها، مانند خشکی یا شوری، به همراه استفاده از محرک‌های رشد گیاهیست. در این مطالعه تأثیر سالیسیلیک اسید بر میزان محتوای فیتوشیمیایی و انواع خواص بیولوژیکی گیاه چای‌ترش در شرایط کم‌آبی، بررسی شد.مواد و روش‌ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی، شامل دور آبیاری در سه سطح 3 روز (D1)، 5 روز (D2) و 7 روز (D3) و محلول‌پاشی با سالیسیلیک اسید در سه سطح (صفر (SA0)، 0.75(SA1) و 1.5 (SA2) میلی‌مولار، در 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) انجام شد. بذرهای مورد نیاز برای کشت، از شرکت پاکان بذر اصفهان تهیه شد. اعمال تنش خشکی با آبیاری در فواصل زمانی 3، 5 و 7 روز در مرحله 4 برگی گیاهان شروع شد و محلول‌پاشی گیاهان با سالیسیلیک اسید در مرحله شش برگی و 3 روز قبل از شروع تیمارهای آبیاری انجام گردید. برای تعیین سطح پایداری و پراکسیداسیون لیپیدی غشاء، به‌ترتیب اندازه‌گیری مقدار نشت الکترولیت و سطح مالون دی آلدئید انجام شد. همچنین اندازه‌گیری مقدار پرولین و فعالیت سه آنزیم آنتی‌اکسیدانی پراکسیداز، کاتالاز و آسکوربیت پراکسیداز نیز در نمونه‌های مختلف انجام شد. همچنین مقدار تام ترکیبات فنولی، فلاونوئیدی و آنتوسیانینی به‌عنوان اصلی‌ترین متابولیت‌های ثانویه گیاه چای‌ترش نیز اندازه‌گیری شد. به‌عنوان خاصیت بیولوژیکی و دارویی نیز خاصیت مهارکنندگی رادیکال‌های آزاد DPPH و آنزیم آلفا-گلوکوزیداز ارزیابی گردید. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های بدست آمده از نرم‌افزار آماری SAS نسخه 9.4 استفاده شد. مقایسه میانگین‌های بدست آمده به‌وسیله روش آزمون چند دامنه‌ای دانکن و در سطح 5% انجام گردید.نتایج: نتایج نشان داد که هر دو پارامتر میزان نشت الکترولیت و مقدار مالون دی آلدئید با افزایش سطح خشکی اعمالی بر روی گیاه چای‌ترش، به شکل معنی‌داری افزایش یافت و اعمال تیمار سالیسیلیک اسید به‌طور کلی منجر به کاهش سطح هر دو شاخص شد. همچنین بیشترین مقدار پرولین در گیاهان رشد کرده تحت تیمارهای بالاترین سطح خشکی و محلول‌پاشی سالیسیلیک اسید بود. فعالیت هر سه آنزیم آنتی‌اکسیدان با شدت گرفتن سطح خشکی اعمال شده و بالا رفتن غلظت محلول‌های سالیسیلیک اسید افزایش یافت. همچنین بالاترین مقدار محتوای فنولی و آنتوسیانینی چای‌ترش، در نمونه‌های اسپری شده با محلول 1.5 میلی‌مولار سالسیلیک اسید مشاهده شد. براساس روند تغییرات ایجاد شده در مقدار آنتوسیانین گیاه چای‌ترش می‌توان دید که افزایش شدت سطح کم‌آبی اعمالی نیز باعث بیشتر شدن مقدار این ترکیب در گیاه می‌گردد. بالاترین قدرت ضدرادیکالی DPPH در نمونه‌های چای‌ترش رشد کرده تحت بالاترین شدت خشکی و غلیظ‌ترین سالیسیلیک اسید (61.93%) مشاهده شد. در تمامی رژیم‌های آبیاری نیز بالاترین قدرت آنتی‌اکسیدانی در نمونه‌های تیمار شده با غلیظ‌ترین محلول سالیسیلیک اسید دیده شد. براساس نتایج بدست آمده بالاترین قدرت مهار آنزیم آلفا-گلوکوزیداز با 69.2% و 67.7% به نمونه‌های گیاهی رشد کرده در بالاترین سطح خشکی اعمالی که به‌ترتیب محلول‌های 1.5 و 0.75 میلی‌مولار سالیسیلیک اسید بر روی آنها اسپری شده است، مربوط می‌باشد.نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که استفاده از سالیسیلیک اسید به‌عنوان یک تنظیم‌کننده رشد می‌تواند با تأثیر بر محتوای متابولیتی به‌ویژه متابولیت‌های ثانویه مانند ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی و آنتوسیانینی و بالا بردن پارامترهای دفاعی مانند فعال کردن آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و افزایش مقدار ترکیبات اسمولیتی مانند پرولین، به گیاه چای‌ترش کمک می‌کند که مقاومت بیشتری در برابر تنش خشکی داشته باشد و اثرهای منفی این نوع تنش را بر روی این گیاه تقلیل دهد.
به‌زراعی و به‌نژادی
پروانه یاری؛ رقیه امینیان؛ امیرحسین کشتکار؛ هدایت باقری؛ سودابه مفاخری
چکیده
گیاه شنگ علاوه‌بر مصرف خوراکی به دلیل داشتن بسیاری از ترکیب‌های مفید دارای خواص دارویی متعدد می‌باشد. یکی از این ترکیب‌های شناسایی شده اینولین می‌باشد که در ریشه این گیاه وجود دارد. برای بررسی تأثیر تنش کم‌آبی و اثر رایزوباکتری تقویت‌کننده رشد (Bacillus subtilis) بر میزان اینولین و صفات مورفولوژیک ریشه در برخی ژنوتیپ‌های گیاه شنگ (Tragopogon ...
بیشتر
گیاه شنگ علاوه‌بر مصرف خوراکی به دلیل داشتن بسیاری از ترکیب‌های مفید دارای خواص دارویی متعدد می‌باشد. یکی از این ترکیب‌های شناسایی شده اینولین می‌باشد که در ریشه این گیاه وجود دارد. برای بررسی تأثیر تنش کم‌آبی و اثر رایزوباکتری تقویت‌کننده رشد (Bacillus subtilis) بر میزان اینولین و صفات مورفولوژیک ریشه در برخی ژنوتیپ‌های گیاه شنگ (Tragopogon spp.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل با سه عامل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی سینا در سال 1399 انجام شد. عامل اول، آبیاری در دو سطح بدون تنش (100% ظرفیت زراعی) و تنش کم آبیاری (50% ظرفیت زراعی)، عامل دوم، ژنوتیپ در 15 سطح (ژنوتیپ‌های مختلف شنگ) و عامل سوم، رایزو باکتری تقویت‌کننده رشد در دو سطح تلقیح با باکتری B. subtilis و عدم تلقیح با باکتری در نظر گرفته شد. صفات طول، سطح، حجم، قطر، وزن و میزان اینولین در ریشه‌های گیاه اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که اثر برهمکنش آبیاری، ژنوتیپ و باکتری بر تمام صفات مورد بررسی معنی‌دار شد. تنش کم‌آبی در بیشتر ژنوتیپ‌ها باعث افزایش طول، سطح و حجم ریشه شد ولی وزن ریشه و میزان اینولین در اثر تنش کم آبیاری کاهش یافت. اثر تلقیح با باکتری در ژنوتیپ‌ها متفاوت بود. ژنوتیپ ایرانی شماره 11 (کبودر آهنگ) بیشترین میزان اینولین را در سطوح مختلف تنش و B. subtilis به خود اختصاص داد و پس از آن ژنوتیپ ایتالیایی شماره 4 در شرایط بدون تنش در هر دو سطح باکتری بیشترین مقدار را داشت. به‌طور کلی، تنش باعث کاهش میزان اینولین در ریشه گیاه شد، ولی اثر تلقیح با B. subtilis به نوع ژنوتیپ بستگی داشت.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
سودابه مفاخری؛ رحمان حلاج؛ بهور اصغری
چکیده
بادرشبی، با نام علمی Dracocephalum moldavica L. یک گیاه دارویی و معطر علفی و یک‌ساله از خانواده نعناعیان (Lamiaceae) است. در این تحقیق، روغن و عصاره‌های آبی و اتانولی بذر بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) تهیه شد و صفاتی مانند کمّیت و کیفیت اسیدهای چرب، میزان فیتوسترول‌ها، مقدار ترکیب‌های فنلی و فلاونوئیدی و درصد مهار رادیکال‌های آزاد DPPH اندازه‌گیری ...
بیشتر
بادرشبی، با نام علمی Dracocephalum moldavica L. یک گیاه دارویی و معطر علفی و یک‌ساله از خانواده نعناعیان (Lamiaceae) است. در این تحقیق، روغن و عصاره‌های آبی و اتانولی بذر بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) تهیه شد و صفاتی مانند کمّیت و کیفیت اسیدهای چرب، میزان فیتوسترول‌ها، مقدار ترکیب‌های فنلی و فلاونوئیدی و درصد مهار رادیکال‌های آزاد DPPH اندازه‌گیری و مقایسه شدند. روغن بذر به روش پرس سرد استخراج شد. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار پالمتیک اسید و استئاریک اسید (به‌ترتیب 9.4% و 3.55%) در عصاره اتانولی وجود داشت. این در حالیست که بالاترین درصد اولئیک اسید (9.7%)، لینولئیک اسید (19.53%) و آلفا-لینولنیک اسید (59.01%) از روغن حاصل از پرس سرد، استخراج شد. بالاترین مقدار فیتوسترول کل (833.86 میلی‌گرم بر 100 گرم وزن خشک) از بذرهایی که با اتانول عصاره‌گیری شده بودند بدست آمد. عصاره اتانولی حاوی بیشترین مقدار گاما-توکوفرول (38.72 میلی‌گرم بر 100 گرم وزن خشک) و توکوفرول کل (39.21 میلی‌گرم بر 100 گرم وزن خشک) بود. بیشترین محتوای تام فنلی (17.4 میلی‌گرم معادل اسید گالیک بر گرم خشک نمونه) و فلاونوئیدی (112.12 میلی‌گرم معادل کوئرستین بر گرم خشک نمونه) در عصاره اتانولی بذر بادرشبی و کمترین مقدار آنها (نزدیک به صفر) در روغن دیده شد. بالاترین درصد مهار رادیکال‌های آزاد DPPH نیز در عصاره اتانولی دیده شد. به‌طورکلی، اتانول به‌عنوان بهترین حلال برای استخراج عصاره بذر بادرشبی جهت حفظ بیشتر صفات کیفی پیشنهاد می‌شود.
شکوفه قیدرلویی؛ راحله خادمیان؛ سودابه مفاخری
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر تلقیح مایکوریزا بر افزایش مقاومت گیاه دارویی شوید (Anethum graveolens L.) به تنش شوری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) انجام شد. فاکتور اول اکوتیپ در دو سطح (اصفهان و ورامین) فاکتور دوم شوری در سه سطح (0، 5 و 10 دسی‌زیمنس بر متر) ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر تلقیح مایکوریزا بر افزایش مقاومت گیاه دارویی شوید (Anethum graveolens L.) به تنش شوری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) انجام شد. فاکتور اول اکوتیپ در دو سطح (اصفهان و ورامین) فاکتور دوم شوری در سه سطح (0، 5 و 10 دسی‌زیمنس بر متر) و فاکتور سوم قارچ مایکوریزا در سه سطح (0، 75 و 150 گرم قارچ) بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تلقیح میکوریزایی کلیه صفات کمّی مورد مطالعه را در تحقیق بهبود داد. به‌طوری که گیاهان تلقیح شده با میکوریزا در شرایط شوری، رشد بهتری نسبت به گیاهان تلقیح نشده داشتند. بیشترین وزن خشک، ارتفاع بوته، تعداد دانه در بوته، وزن هزاردانه از گیاهان اکوتیپ اصفهان، سطح شوری 5 دسی‌زیمنس و 150 گرم مایکوریزا حاصل گردید. یازده ترکیب در اسانس شوید شناسایی شد. بیشترین درصد لیمونن (7.5%) از گیاهان اکوتیپ ورامین، شوری 5 دسی زیمنس و 150 گرم مایکوریزا استخراج گردید. بیشترین درصد کاروون (36.31%) در گیاهان تیمار شده با 150 گرم مایکوریزا، شوری صفر و اکوتیپ اصفهان بدست آمد.
سودابه مفاخری؛ رقیه امینیان
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.834.97.5.1662.1610 اگرچه استفاده از کودهای شیمیایی تولید محصول را افزایش می‌دهند، اما مصرف طولانی مدت آنها سبب فشردگی و کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش آلودگی هوا و آب و همچنین افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده که در نهایت منجر به وارد آمدن آسیب جدی به سلامت انسان و محیط‌زیست می‌شوند. این پژوهش با هدف مطالعه و ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.834.97.5.1662.1610 اگرچه استفاده از کودهای شیمیایی تولید محصول را افزایش می‌دهند، اما مصرف طولانی مدت آنها سبب فشردگی و کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش آلودگی هوا و آب و همچنین افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده که در نهایت منجر به وارد آمدن آسیب جدی به سلامت انسان و محیط‌زیست می‌شوند. این پژوهش با هدف مطالعه و مقایسه تأثیر تغذیه با کود شیمیایی و کودهای زیستی بر کمّیت و کیفیت گیاه دارویی گشنیز (Coriandrum sativum L.) در سال زراعی 96-97 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تیمار شامل: کاربرد عصاره جلبک دریایی، هیومیک اسید، کود شیمیایی ماکرو (NPK) و شاهد (بدون استفاده از کود) و 5 تکرار انجام شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تیمارهای آزمایشی تأثیر معنی‌داری بر اغلب صفات مورد اندازه‌گیری داشتند، به‌طوری که بیشترین ارتفاع بوته، وزن خشک بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد بذر در بوته، وزن هزاردانه، تعداد شاخه فرعی درجه اول، مقدار کلروفیل، مقدار کاروتنوئید برگ و درصد اسانس بذر از گیاهان تیمار شده با کود شیمیایی و عصاره جلبک بدست آمد. از سوی دیگر بالاترین وزن تر بوته از تیمار کاربرد کود شیمیایی حاصل گردید، اما بیشترین تعداد شاخه فرعی درجه دوم (9.08 عدد) و بالاترین درصد لینالول (61.32%) در اسانس، از گیاهانی حاصل شد که عصاره جلبک دریافت کرده بودند. نتایج حکایت از آن داشت که استفاده از عصاره جلبک در بسیاری از صفات کمّی و کیفی توانست به خوبی جایگزین کاربرد کود شیمیایی گردد.
سودابه مفاخری؛ بهور اصغری؛ ملیحه شلتوکی
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی، شیمیایی و نانو کود، بر عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی بالنگو شهری (Lallemantia iberica (M.B.) Fischer & Meyer)، این تحقیق بر پایه طرح کامل تصادفی با 9 تیمار و 5 تکرار در سال زراعی 94-93 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شاهد (بدون استفاده از کود)، بیوفسفات، نیتروکسین، ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی، شیمیایی و نانو کود، بر عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی بالنگو شهری (Lallemantia iberica (M.B.) Fischer & Meyer)، این تحقیق بر پایه طرح کامل تصادفی با 9 تیمار و 5 تکرار در سال زراعی 94-93 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شاهد (بدون استفاده از کود)، بیوفسفات، نیتروکسین، نانو کود کامل، کود شیمیایی ماکرو، بیوفسفات × نیتروکسین، نیتروکسین × نانو کود، بیوفسفات × نانو کود و بیوفسفات × نیتروکسین × نانو کود بود. نتایج نشان داد که صفت‌های ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک پیکر رویشی، درصد اسانس و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس بالنگو، به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. به‌طوری که بالاترین ارتفاع گیاه در تیمار کاربرد کود شیمیایی (35 سانتی‌متر)، بیشترین وزن تر و خشک پیکر رویشی در تیمار کاربرد همزمان نانو کود و نیتروکسین (به‌ترتیب 05/36 و 09/5 گرم) و بالاترین درصد اسانس در تیمار کاربرد همزمان نانو کود و بیوفسفات به میزان 57/0% حاصل شد. 24 ترکیب در اسانس این گیاه شناسایی شد که مهمترین آنها، لیمونن، لینالول، وربنون، بتا-کاریوفیلن، جرماکرن D و بتا-کوببن بود. بیشترین مقدار لیمونن (7%)، در تیمار کاربرد همزمان بیوفسفات و نیتروکسین؛ بالاترین مقدار لینالول (9/17%) در حضور تیمار نیتروکسین× نانو کود؛ بیشترین مقدار وربنون (8/8%) در تیمار کاربرد همزمان بیوفسفات، نیتروکسین و نانو کود؛ بالاترین درصد بتا-کاریوفیلن (12%) در تیمار کاربرد بیوفسفات× نانو کود و بیشترین درصد جرماکرن D و بتا-کوببن (به‌ترتیب 15% و 5/11%) نیز تحت تأثیر تیمار نانو کود حاصل شدند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که کاربرد همزمان نانو کود و کودهای زیستی تأثیر هم‌افزایی بر کمّیت و کیفیت محصول و بازده اسانس بالنگو دارند.
