به‌زراعی و به‌نژادی
بهلول عباسزاده؛ سحر فنائی؛ داود بخشی
چکیده
سابقه وهدف: گیاهان در طول دوره رشد خود در طبیعت و در شرایط مزرعه در معرض تنشهای محیطی مختلفی قرار میگیرند. گیاه دارویی خارمریم به دلیل ویژگیهای دارویی و درمانی آن، از زمان باستان به منظور درمان بیماری‌های کبدی و کیسه صفراوی استفاده میشده است. این پژوهش با هدف بررسی پاسخ گیاه دارویی خارمریم به تنظیمکنندههای رشدی در شرایط ...
بیشتر
سابقه وهدف: گیاهان در طول دوره رشد خود در طبیعت و در شرایط مزرعه در معرض تنشهای محیطی مختلفی قرار میگیرند. گیاه دارویی خارمریم به دلیل ویژگیهای دارویی و درمانی آن، از زمان باستان به منظور درمان بیماری‌های کبدی و کیسه صفراوی استفاده میشده است. این پژوهش با هدف بررسی پاسخ گیاه دارویی خارمریم به تنظیمکنندههای رشدی در شرایط مختلف رطوبتی خاک انجام شد.مواد و روش‌ها: این پژوهش در سال زراعی 1401-1400 در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور واقع در کرج انجام شد. این مزرعه تحقیقاتی، واقع در پنج کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان کرج در عرض جغرافیایی 35 درجه و 48 دقیقه‌ی شمالی و 51 دقیقه‌ی شرقی و ارتفاع 1320 متری از سطح دریا قرار دارد. این پژوهش به صورت کرتهای خردشده بر پایه‌ی طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف ظرفیت زراعی خاک (90%، 75%، 50%، 25% ظرفیت زراعی) و محلول‌پاشی با تنظیمکننده رشد گیاهی مانند اسید سالیسیلیک (mg.l-1 150- 75)، اسپرمین (mg.l-1 140- 70)، براسینواستروئید (C28) (µM 2/1-1) و آب (شاهد) بود. برای اعمال تیمارهای رطوبتی، میزان رطوبت خاک در حد فاصله‌ی بین ظرفیت زراعی و 25% با استفاده از روش وزنی به‌صورت روزانه و همزمان با TDR (Time Domain Reflectometry) تعیین شد. آبیاری با توجه به تیمارهای مورد نظر در کل دوره‌ی رشد براساس نمودار ترسیم‌شده و با کمک TDR انجام گردید. محلول‌پاشی پنج ماه پس از کشت بذر در اردیبهشت‌ماه به فاصله زمانی هفت روز یکب‌ار در سه مرحله انجام شد. در پایان پژوهش صفات میانگین تعداد برگ، سطح برگ، قطر تاج پوششی گیاه، تعداد ساقه فرعی، طول ریشه، قطر طوقه، تعداد روز تا ظهور برگ، ظرفیت آنتیاکسیدانی میوه، شاخص رنگ میوه، درصد خاکستر دانه، محتوای قند برگ، وزن هزاردانه، عملکرد میوه و میزان روغن در گیاه اندازهگیری شد.نتایج: نتایج پژوهش نشان داد که کاهش رطوبت خاک، صفات رشدی و عملکردی را در مقایسه با تیمار شاهد کاهش داد. با این حال محلول‌پاشی گیاه با تنظیمکننده رشد در بهبود شاخص‌های رشدی مؤثر بود. به‌طوری‌که تعداد برگ در تیمار 25% ظرفیت زراعی خاک در مقایسه با تیمار شاهد (90% طرفیت زراعی) تقریباً به نصف کاهش یافت. محلول‌پاشی گیاه با براسینواستروئیدها در سطح مختلف رطوبتی خاک از کاهش معنی‌دار تعداد برگ در گیاه ممانعت به عمل آورد. بیشترین سطح برگ در تیمار mg.l-1 140 اسپرمین+ FC 75% مشاهده شد. محلول‌پاشی گیاه با اسپرمین و براسینواستروئید در بهبود صفات رویشی در شرایط تنش مؤثر بود. محلول‌پاشی گیاه با اسپرمین در شرایط 50% ظرفیت زراعی منجر به ثبت بیشترین میزان روغن در میوه شد. در شرایط 75% ظرفیت زراعی، محلول‌پاشی گیاه با براسینواستروئید (1 میکرومولار) عملکرد میوه در گیاه را 71.6% در مقایسه با تیمار شاهد در همان سطح تنش و 5.6% در مقایسه با تیمار شاهد در شرایط 90% ظرفیت زراعی افزایش داد. بررسی همبستگی شاخص‌های رنگ با ظرفیت آنتی‌اکسیدان در گیاه نشان داد که درصد ظرفیت آنتی‌اکسیدان در گیاه با شاخص روشنایی (L) دارای همبستگی مثبت و معنی‌دار میباشد که بیانگر این است که میوههای با رنگ تیرهتر دارای ظرفیت آنتیاکسیدانی بالاتری هستند. این در حالی است که دو شاخص قرمزی (a) و زردی (b) با ظرفیت آنتی‌اکسیدان میوه دارای همبستگی منفی و معنی‌دار بود.نتیجهگیری: نتایج پژوهش نشان داد که کاهش میزان رطوبت خاک شاخص‌های رشدی و عملکردی گیاه را کاهش میدهد، با این حال محلول‌پاشی گیاه با استفاده از تنظیمکنندههای رشد گیاهی منجر به بهبود شرایط رشدی گیاه در شریط کم آبی میگردد. به‌طورکلی، با توجه به نتایج پژوهش میتوان بیان کرد که محلول‌پاشی گیاه با استفاده اسپرمین در غلظت 140 میلی‌گرم در لیتر با بهبود صفات رشدی و عملکردی در افزایش مقاومت گیاه به شرایط تنش رطوبتی در خاک کمک میکند.
زراعت و باغبانی
وحیده صمدیان ساربانقلی؛ بهلول عباسزاده؛ فاطمه سفیدکن؛ مهرداد یارنیا
چکیده
سابقه و هدف: کمبود یا بیش از حد مطلوب هر یک از عوامل مؤثر بر رشد، اختلالات ریختی، آناتومی، فیزیولوژیک و رشد و نمو را در گیاهان به همراه دارد. تنش خشکی به‌منزله کمبود آب در گیاه بوده و این وضعیت هنگامی ایجاد می‌شود که میزان تعرق از میزان جذب آب بیشتر باشد. کم‌آبیاری (آبیاری کمتر از نیاز آبی مطلوب گیاه) یک راهبرد برای صرفه‌جویی در مصرف ...
بیشتر
سابقه و هدف: کمبود یا بیش از حد مطلوب هر یک از عوامل مؤثر بر رشد، اختلالات ریختی، آناتومی، فیزیولوژیک و رشد و نمو را در گیاهان به همراه دارد. تنش خشکی به‌منزله کمبود آب در گیاه بوده و این وضعیت هنگامی ایجاد می‌شود که میزان تعرق از میزان جذب آب بیشتر باشد. کم‌آبیاری (آبیاری کمتر از نیاز آبی مطلوب گیاه) یک راهبرد برای صرفه‌جویی در مصرف آب است که گیاه را در مرحله خاصی از رشد یا کل فصل تحت تأثیر قرار میدهد. کودهای زیستی باعث توسعه سیستم ریشه، تغییر روابط آبی گیاه میزبان و متابولیسم گیاهی، فعال‌سازی سریع سیستم دفاعی، بهبود دسترسی به مواد معدنی و تحمل به خشکی در گیاه میزبان می‌شود. برای مدیریت بحران آبی حاکم، بایستی بدنبال راهکارهایی مانند کاهش مصرف آب و قطع آبیاری در مراحلی از رشد بدون آسیب به عملکرد نهایی گیاه بود. علاوه بر این، با توجه به اهمیت گیاهان دارویی و افزایش زیست‌توده آنها مصرف کودهای زیستی و تعدیل اثرهای ناشی از تنش خشکی جایگاه ویژه‌ای دارد. این آزمایش با هدف بررسی تأثیرپذیری مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge.) از کم‌آبی در مراحل مختلف رشد و مصرف قارچ‌های میکوریزی و باکتری‌های محرک رشد در راستای مدیریت تولید گیاهانی با کمیت و کیفیت بالا اجرا شد.مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت کرتهای خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال 1396 اجرا شد. عامل اصلی شامل تنش آب مدیریت شده در راستای کاهش مصرف آب در چهار سطح آبیاری کامل (I1)، قطع آبیاری در مرحله ساقهدهی و شروع دوباره در مرحله غنچه‌دهی (پس از انتقال نشاء و استقرار گیاهچه‌ها آبیاری تا مرحله غنچه‌دهی قطع شد) (I2))، قطع آبیاری در مرحله غنچه‌دهی و شروع دوباره در مرحله 50 درصد گلدهی (I3)) و قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی و عدم آبیاری تا پایان دوره گلدهی (I4)) بود.نتایج: مقایسه میانگین قطع آبیاری نشان داد که بالاترین تعداد برگ، قطر ساقه، گستردگی تاج‌پوشش، وزن ریشه، عملکرد برگ، عملکرد ساقه گلدار و عملکرد سرشاخه گلدار متعلق به قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی بود. تلقیح با قارچ مایکوریزی Funneliformis mosseae باعث دستیابی به بیشترین عملکرد برگ (912.06 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد ساقه گلدار (1071.25 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد سرشاخه گلدار (1983.32 کیلوگرم در هکتار) در تلقیح با Azosprillium + Pseudomonas + Azotobacter شد. بیشترین درصد اسانس متعلق به تلقیح با Funneliformis mosseae با میانگین 1.76 درصد بود. بیشترین میانگین عملکرد اسانس با 30.50 کیلوگرم در هکتار در تیمار تلقیح با Azosprillium + Pseudomonas + Azotobacter مشاهده شد. نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته و تعداد گل‌آذین با میانگین 61.72 سانتی‌متر و 30.46 عدد در بوته در اثر متقابل تیمار قطع آبیاری در مرحله ساقهدهی و تلقیح Rhizophagus irregularis + Funneliformis mosseae مشاهده شد که حدود 31 و 39 درصد نسبت به کمترین مقدار آنها افزایش داشت. بیشترین مقدار اسانس با میانگین 2.33 درصد با قطع آبیاری در مرحله غنچه‌دهی × Funneliformis mosseae بدست آمد و کمترین مقدار اسانس با میانگین 0.98 درصد با قطع آبیاری در مرحله ساقهدهی × Rhizophagus irregularis حاصل شد. بیشترین عملکرد برگ (1212.83 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد ساقه گلدار (1494.75 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد سرشاخه گلدار (2707.58 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (44.39 کیلوگرم در هکتار) در اثر متقابل قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی × Azosprillium + Pseudomonas + Azotobacterمشاهده شد که نسبت به کمترین آنها به ترتیب 70، 82،81 و 87 درصد افزایش داشت.نتیجهگیری کلی: مدیریت صحیح حاصلخیزی خاک، بهبود و حفظ باروری خاک در سیستم‌های زراعی نوین سبب تأمین مواد غذایی مورد نیاز گیاه و افزایش عملکرد می‌شود. ازاین‌رو، در سالهای اخیر مطالعات زیادی در راستای استفاده از کودهای زیستی انجام شده است. قارچ‌های میکوریزی از عوامل ضروری در سیستم پایدار خاک گیاه محسوب می‌شوند که با ریشه بیش از 85% گیاهان همزیستی دارند. تنش خشکی به عنوان یکی از مهمترین فاکتور‌های محیطی دخیل در رشد گیاهان و باعث تغییرات مورفولوژی، فیزیولوژی و متابولیکی است. بعلاوه، کودهای زیستی با افزایش میزان دسترسی گیاهان به مواد غذایی، تولید و هدایت هورمون‌های دخیل در رشد کنار محیط ریشه، باعث افزایش تحمل به تنش و افزایش عملکرد می‌شوند. با در نظر گرفتن شرایط خشک و نیمه‌خشک کشور و افزایش تقاضای گیاهان دارویی و مرزه بختیاری، قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی و مصرف کودهای زیستی ازتوباکتر، آزوسپریلیوم و سودوموناس برای حصول بیشترین عملکرد برگ، سرشاخه گلدار و اسانس توصیه می‌شود.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
فاطمه مهدی نوه سی؛ بهلول عباسزاده؛ وحید عبدوسی؛ راضیه عظیمی؛ مرجان دیانت
چکیده
سابقه و هدف: مرزه موتیکا با نام علمی Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.، گیاهی چندساله، قابل کشت در شرایط آبی و دیمزارهای پرباران است. دارای خواص ضد نفخ، اشتهاآور، تقویت‌کننده قوای جنسی، قارچ و ضد باکتری میباشد. هدف اصلی فرایند خشک کردن، افزایش عمر انبارمانی محصول با متوقف کردن فعالیت آنزیم‌ها، پاتوژن‌ها و میکروارگانیسم‌ها است. ازجمله عواملی ...
بیشتر
سابقه و هدف: مرزه موتیکا با نام علمی Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.، گیاهی چندساله، قابل کشت در شرایط آبی و دیمزارهای پرباران است. دارای خواص ضد نفخ، اشتهاآور، تقویت‌کننده قوای جنسی، قارچ و ضد باکتری میباشد. هدف اصلی فرایند خشک کردن، افزایش عمر انبارمانی محصول با متوقف کردن فعالیت آنزیم‌ها، پاتوژن‌ها و میکروارگانیسم‌ها است. ازجمله عواملی که اسانس و محتوای آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، دما، مدت زمان خشک کردن و نوع گیاه هستند. کاربرد امواج میکروویو در خشک کردن گیاهان ازجمله روش‌های جدید بوده که از مزیت مهم آن میتوان به کوتاه شدن زمان خشک کردن، حفظ کیفیت، کاهش مصرف انرژی، حفظ رنگ گیاهان خشک شده و بهبود مواد مؤثره اشاره کرد.مواد و روش‌ها: سرشاخه گلدار از مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1399 جمع‌آوری شد. گیاهان در انسکتاریوم در معرض تیمار نور UV-B از طریق لامپ‌های UV-B قرار داده شدند. هر نیم ساعت گیاهان زیرورو می‌شدند. عامل پرتودهی شامل مدت زمان صفر، 5/2، 5، 10 ساعت و براساس آزمایش مقدماتی انتخاب شد. نمونه‌ها پس از پرتودهی در کیسه‌های دربسته در دو شرایط یخچال دمای 4 درجه سانتی‌گراد و شرایط اتاق نگهداری شدند. مدت زمان نگهداری در سه سطح 0، 120 و 240 ساعت بود. بنابراین، منابع تغییر شامل مدت پرتودهی در چهار سطح (0، 5/2، 5 و 10 ساعت)، شرایط نگهداری در دو شرایط (دمای اتاق 25 تا 27 درجه سانتی‌گراد و سردخانه با دمای 4 درجه سانتی‌گراد) و عامل مدت زمان نگهداری در سه سطح (0، 120 و 240 ساعت) بودند. 202 گرم از نمونه تر و تازه (برابر 80 گرم ماده خشک) و 80 گرم از نمونه‌های خشک شده در سایر تیمارها، به روش تقطیر با آب در 3 تکرار به مدت 2 ساعت اسانس‌گیری شدند. اسانس‌های بدست آمده تا زمان تزریق به دستگاه‌های GC و GC/MS برای انجام آنالیز کمّی و کیفی، در شیشه‌های دربسته داخل یخچال در دمای °C4 نگهداری شدند. میزان کربوهیدرات، فنل و مهار رادیکال آزاد (به روش DPPH) اندازهگیری شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS version 18 و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون LSD در سطح 05/0 ≥P مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.نتایج: تجزیه واریانس درصد اسانس نشان داد که عامل UV-B، شرایط نگهداری (SC) و مدت نگهداری (ST) در سطح 1% و اثر متقابل SC×ST در سطح 5% اثر معنی‌دار داشت. مشاهده شد که بر اثر افزایش مدت زمان تابش، بر درصد اسانس استخراجی از گیاه اضافه شد، به‌طوری که در شاهد 0.42% و در تیمار 10 ساعت به 0.71% افزایش یافت. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که با نگهداری گیاه در سایه نسبت به نگهداری در یخچال مقدار اسانس از 0.48% به 0.54% افزایش یافت. مقایسه میانگین اثر شرایط نگهداری (SC) در مدت نگهداری (ST) نشان داد که بیشترین درصد مربوط به تیمار نگهداری در سایه به مدت 240 ساعت با میانگین 0.61% بود. مقایسه میانگین اثر متقابل سه‌گانه تیمارها نشان داد که درصد ترکیب تیمول در شرایط بدون پرتودهی×یخچال×بدون انبارداری با 45% بیشترین بود. نتایج همبستگی ساده صفات نشان داد که تیمول با ترکیب‌های آلفا-توجون، آلفا-ترپینن و کارواکرول رابطه منفی معنی‌دار داشت. کارواکرول با هر دو ترکیب عمده پارا-سیمن و تیمول همبستگی منفی معنی‌دار نشان داد. مشاهده شد که بیشترین میزان فعالیت آنتیاکسیدانی از تیمار تابش 10 ساعت UV-B بدست آمد. مقایسه میانگین اثر اشعه UV-B بر میزان فنل نشان داد که مقدار آن در تیمار2.5 ساعت نسبت به بقیه تیمارها افزایش داشت. بیشترین درصد فعالیت آنتیاکسیدانی در تیمار 10 ساعت پرتودهی×نگهداری در یخچال×240 ساعت انبارداری حاصل شد.نتیجهگیری کلی: با تابش اشعه UV-B در مراحل خشک کردن، تبدیل ترکیبات اتفاق می‌افتد و از مقدار پارا-سیمن و تیمول کاسته شده و بر میزان کارواکرول افزوده می‌شود، بنابراین در مرزه موتیکا که هر دو ترکیب تیمول و کارواکرول را دارد، استفاده از تیمارهای خشک کردن با هدف افزایش ترکیب خاص، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. همچنین مقدار تیمول و کارواکرول در مرحله خشک شدن ممکن است نسبت به گیاه تر و تازه کاهش یابد. افزایش فعالیت آنتیاکسیدانی در تیمار تابش 10 ساعت UV-B مؤید زنده بودن سلول‌های گیاهی و تلاش آنها برای جلوگیری از تنشهای محیطی از طریق افزایش آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان میباشد.
زراعت و باغبانی
فرید نورمند موید؛ بهلول عباسزاده؛ نگار ولی زاده
چکیده
سابقه و هدف: مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیبات با ارزشی همچون تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی برخوردار است. مرزه یکی از جنس‌های خانواده نعنائیان Lamiaceae)) بوده که در ایران 16 گونه گیاه علفی یکساله و چند ساله دارد. گونههای جنس Satureja به دلیل میزان بالای اسانس در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی و داروسازی دارای ...
بیشتر
سابقه و هدف: مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیبات با ارزشی همچون تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی برخوردار است. مرزه یکی از جنس‌های خانواده نعنائیان Lamiaceae)) بوده که در ایران 16 گونه گیاه علفی یکساله و چند ساله دارد. گونههای جنس Satureja به دلیل میزان بالای اسانس در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی و داروسازی دارای اهمیت اقتصادی و پزشکی زیادی هستند. هدف از اجرای این تحقیق افزایش عملکرد کمّی و کیفی اسانس مرزه سهندی (Satureja sahendica) با تغذیه گیاهی مناسب بود.مواد و روش‌ها: این تحقیق در شرایط آبی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با هشت تیمار کودی (شاهد (بدون کود)، ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار)، کود گاوی (30 و60 تن در هکتار)، کود گاوی (30 و60 تن در هکتار) + ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار)، ورمیکمپوست (5 تن در هکتار)، ورمیکمپوست (5 تن در هکتار)+ ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار)) در سه تکرار طی چهار سال (1399-1396) در استان آذربایجان شرقی اجرا شد. کشت به‌صورت غیر مستقیم و از طریق نشاء بود. نشاءها در شرایط گلخانه با کشت بذرها در سینی‌های نشاء با ترکیب خاک پیت‌ماس، کوکوپیت و پرلیت به نسبت 4:2:1 تهیه شد. زمان اعمال تیمارها فقط یک نوبت همزمان با آماده‌سازی کرت‌ها و قبل از مرحله کاشت به‌صورت دست‌پاش و مخلوط کردن با خاک بود. ابعاد کرت‌ها 4×3 متر، فواصل خطوط کاشت 50 سانتی‌متر و فاصله بوته‌ها بر روی خط 30 سانتی‌متر تنظیم گردید. روش آبیاری به‌صورت قطره‌ای و در مراحل ابتدای رشد دو نوبت در هفته و پس از استقرار یک نوبت در هفته بود. در طول فصل رشد وجین علف‌های هرز نیز انجام گردید. در طول فصل زراعی صفات ارتفاع بوته، تاریخ گلدهی، سطح تاج‌پوشش و عملکرد سرشاخه سبز اندازهگیری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب و تجزیه اسانس نیز به روش کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) انجام گردید.نتایج: براساس نتایج، بین تیمارهای مختلف کودی از لحاظ کلیه صفات تفاوت معنی‌دار وجود دارد. بیشترین عملکرد سرشاخه گلدار به میزان 1974 کیلوگرم در هکتار (6% افزایش نسبت به شاهد) و عملکرد اسانس به میزان 22.25 کیلوگرم در هکتار (9% افزایش نسبت به شاهد) و بالاترین کیفیت اسانس (مجموع ترکیبات فنلی تیمول و کارواکرول) به مقدار 61.89% (18% افزایش نسبت به شاهد) با اعمال تیمار کود گاوی (60 تن در هکتار)+ ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. برای مقرون به صرفه بودن از کود گاوی (60 تن در هکتار) به‌تنهایی نیز میتوان استفاده کرد. از لحاظ صفت تاریخ 50% گلدهی، دیررس‌ترین محصول مربوط به تیمار شاهد (بدون کود) با 160.25 روز و زودرس‌ترین آن مربوط به تیمار کودی کود گاوی (60 تن در هکتار)+ ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار) با 155.33 روز است. عمده‌ترین اجزای اسانس بهترتیب تیمول، پارا-سیمن و گاما-ترپینن بودند. نتایج میانگین درصد ترکیبات فنلی تیمول و کارواکرول به‌عنوان کیفیت اسانس در هر یک از تیمارهای کودی و در هر سال نشان داد که میانگین کیفیت اسانس در سال اول 53.13%، در سالهای دوم و سوم بهترتیب به مقدار 63.98% و 63.54% افزایش و در سال چهارم به مقدار 47.93% کاهش یافته است.نتیجه گیری: مصرف تیمارهای کودی به‌ویژه کودهای دامی به‌همراه کودهای شیمیایی علاوه بر افزایش محصول، موجب زودرسی محصول نیز می‌شود. برداشت زود چین اول باعث می‌شود که چین دوم از فصل رشد استفاده بهینه کرده و با سرمای پاییزه مواجه نشود. با افزایش سن گیاه عملکرد اسانس افزایش، ولی محصول دیرس‌تر و کیفیت اسانس نیز کاهش می یابد. بنابراین محصول اقتصادی در گونه S. sahendica تا سال چهارم با اعمال تیمار کود گاوی (60 تن در هکتار)+ ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار) توصیه می‌شود.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
مهدیه جعفری قوشچی؛ بهلول عباسزاده؛ مهدی اورعی؛ راضیه عظیمی؛ علی فرامرزی
چکیده
در این تحقیق، برای بررسی اثر پرتو گاما به‌عنوان یک روش برای خشک کردن ماده گیاهی، شرایط و مدت زمان نگهداری گیاه بر درصد و ترکیب‌های اسانس و برخی از صفات فیزیولوژیک مرزه سنبله‌ای (Satureja spicigera (C. Koch) Boiss.)، سرشاخه‌های گیاه در مرحله گلدهی جمع‌آوری شد. تابش پرتو گاما، در سازمان انرژی اتمی، در 5 سطح 0، 2.5، 5، 7.5 و 10 کیلوگری انجام گردید. نگهداری ...
بیشتر
در این تحقیق، برای بررسی اثر پرتو گاما به‌عنوان یک روش برای خشک کردن ماده گیاهی، شرایط و مدت زمان نگهداری گیاه بر درصد و ترکیب‌های اسانس و برخی از صفات فیزیولوژیک مرزه سنبله‌ای (Satureja spicigera (C. Koch) Boiss.)، سرشاخه‌های گیاه در مرحله گلدهی جمع‌آوری شد. تابش پرتو گاما، در سازمان انرژی اتمی، در 5 سطح 0، 2.5، 5، 7.5 و 10 کیلوگری انجام گردید. نگهداری در دو شرایط یخچال با دمای 4 درجه سانتی‌گراد و هوای اتاق انجام شد. مدت زمان نگهداری در سه سطح 0، 120 و 240 ساعت بود. آزمایش به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام شد. استخراج اسانس از سرشاخه گلدار نمونه‌های مرزه به روش تقطیر با آب انجام شد. ترکیب‌های اسانس با استفاده از دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد شناسایی قرار گرفت. اثر اشعه گاما بر درصد اسانس و مقدار پارا-سیمن، تیمول، کارواکرول، فنل، فلاونوئید و فعالیت آنتیاکسیدانی در سطح 1% معنی‌دار بود. مدت زمان نگهداری بر درصد اسانس و میزان پارا-سیمن، تیمول و کارواکرول اثر معنی‌دار داشت. شرایط نگهداری بر محتوای تام فنل و فلاونوئید و فعالیت آنتیاکسیدانی عصاره اتانولی مرزه اثر معنی‌دار نشان داد. مقایسه میانگین اثر تابش گاما نشان داد که بیشترین درصد اسانس با 1.12% و 1.03% بهترتیب از نمونه شاهد و پرتودهی 5 کیلوگری اشعه گاما بدست آمد. حداکثر مقدار تیمول (13.57%) از تابش 10 کیلوگری پرتو گاما حاصل شد و میزان کارواکرول در شاهد (34.73%) بیشتر از بقیه بود. با پرتودهی 2.5 کیلوگری اشعه گاما، میزان ترکیب‌های فنلی 1.4 برابر و فعالیت آنتیاکسیدانی 1.76 برابر نسبت به شاهد افزایش داشت. البته با نگهداری گیاه در یخچال از مقدار تیمول آن کاسته شد. بیشترین درصد اسانس مربوط به نگهداری در مدت 120 ساعت بود. استفاده از پرتو گاما با شدت زیاد برای دستیابی به اسانس با تیمول بالا مناسب است. همچنین استفاده از اشعه کم می‌تواند برای خشک کردن گیاه مرزه سنبله‌ای برای دست یافتن به عصاره‌ای با کیفیت بهتر حاوی ترکیبات فنولی بیشتر، مفید باشد. ولی استفاده از اشعه گاما برای خشک کردن به منظور اسانس‌گیری مناسب نیست.
زراعت و باغبانی
معصومه لایق حقیقی؛ بهلول عباسزاده
چکیده
زیتون (Olea europaea L.) علاوه‌بر مصرف به‌عنوان یک ماده غذایی، یک درخت دارویی با ارزش نیز به حساب می‌آید. برگ زیتون، به‌عنوان یک اندام حاوی ماده مؤثره، در صنایع مختلف دارای ارزش فراوان میباشد. استفاده از عصاره برگ زیتون به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان طبیعی، از رایج‌ترین کاربردهای این گیاه میباشد. اولئوروپین مهمترین ترکیب فنلی در گونههای ...
بیشتر
زیتون (Olea europaea L.) علاوه‌بر مصرف به‌عنوان یک ماده غذایی، یک درخت دارویی با ارزش نیز به حساب می‌آید. برگ زیتون، به‌عنوان یک اندام حاوی ماده مؤثره، در صنایع مختلف دارای ارزش فراوان میباشد. استفاده از عصاره برگ زیتون به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان طبیعی، از رایج‌ترین کاربردهای این گیاه میباشد. اولئوروپین مهمترین ترکیب فنلی در گونههای زیتون است که نقش مهمی در سلامت دارد. اولئوروپین و کوئرستین به‌عنوان ترکیب‌های مؤثر در داروهای ضدسرطان، ضدویروس و ضدالتهاب بکار می‌روند. این تحقیق به‌منظور بررسی اثر کاربرد ورمیکمپوست (0، 1، 2، 3 و 4 تن در هکتار) بر صفات مورفولوژیک، عملکرد برگ و اولئوروپین، کوئرستین و عناصر ماکرو و میکرو عصاره برگ زیتون در شرایط مزرعه، در ایستگاه تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، در دو سال و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار (9 درختچه در هر تکرار) انجام گرفت. درختچه‌ها (سه ساله) با فاصله 5 متر روی ردیف و 5 متر بین ردیف‌ها با عمق 50 سانتی‌مترکشت شدند. اثر ورمیکمپوست بر عملکرد برگ تر و خشک در هکتار ومیزان کوئرستین و الئوروپین برگ در هر دو سال معنی‌دار (در سطح احتمال 1%) بود. بالاترین عملکرد برگ خشک در هکتار در تیمار 4 تن ورمیکمپوست (سال اول 55.573 کیلوگرم و سال دوم 63.047 کیلوگرم) بدست آمد. میزان کوئرستین از 18.48 و 18.7 میکروگرم بر میلی‌گرم ماده خشک در تیمار شاهد (بهترتیب در سالهای اول و دوم) به 34.67 و 37.7 میکروگرم بر میلی‌گرم ماده خشک در تیمار 4 تن ورمیکمپوست در هکتار (بهترتیب در سالهای اول و دوم) رسید. همچنین استفاده از مقدار 2 تن ورمیکمپوست در هکتار منجر به افزایش الئوروپین برگ در هر دو سال شد. تیمارهای مختلف کود ورمیکمپوست موجب افزایش جذب اکثر عناصر ماکرو و میکرو ازجمله فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، منگنز، روی و مس در هر دو سال گردید. نتایج نشان داد که با استفاده از مقادیر مناسب ورمیکمپوست میتوان نسبت به تولید گیاه با کوئرستین و الئوروپین بالا اقدام کرد.
روح اله رحیمی؛ عباس گرجی چاکسپاری؛ بهلول عباسزاده؛ محمد کاظم عراقی
چکیده
استقبال بالای تولیدکنندگان محصولات کشاورزی به تولید گیاهان دارویی سبب تأمل در راستای افزایش عملکرد این محصولات شده که این امر به‌طور مشخص با مکانیزه کردن تولید و نیز صرف انرژی بیشتر قابل دستیابی است؛ بنابراین ارزیابی‌های انرژی در تمامی مراحل تولید این محصولات لازم و ضروری میباشد. این تحقیق به‌صورت میدانی و با تهیه پرسشنامه و ...
بیشتر
استقبال بالای تولیدکنندگان محصولات کشاورزی به تولید گیاهان دارویی سبب تأمل در راستای افزایش عملکرد این محصولات شده که این امر به‌طور مشخص با مکانیزه کردن تولید و نیز صرف انرژی بیشتر قابل دستیابی است؛ بنابراین ارزیابی‌های انرژی در تمامی مراحل تولید این محصولات لازم و ضروری میباشد. این تحقیق به‌صورت میدانی و با تهیه پرسشنامه و مصاحبه با تولیدکنندگان در مناطقی از استان‌های تهران و البرز در سال 1397 و بر روی چهار گیاه دارویی نعناع فلفلی (Mentha piperita L.)، ترخون (Artemisia dracunculus L.)، ریحان (Ocimum basilicum L.) و مرزه (Satureja hortensis L.) انجام شد. نتایج نشان داد که در بین تمامی نهاده‌های مصرف شده در این طرح دو نهاده کودهای شیمیایی و الکتریسیته با اختلاف بالای 80%، بیشترین درصد مصرف انرژی را در بین تمامی نهاده‌های مصرفی به خود اختصاص داده‌اند. پس از برآورد شاخص‌های انرژی، شاخص بازده انرژی برای تمام محصولات مورد مطالعه، بیشتر از یک بدست آمد که این موضوع بیانگر انرژی‌ده بودن سیستم‌های تولید این محصولات میباشد. همچنین گیاه دارویی مرزه با بازدهی انرژی 3.37 مناسب‌ترین محصول از نظر مصرف و تولید انرژی شناخته شد. از نظر شاخص انرژی خالص نیز گیاه مرزه با تولید خالص انرژی 281457 مگاژول در هکتار بیشترین بازگشت انرژی را در بین تمام محصولات مورد مطالعه به خود اختصاص داد. برآورد شاخص مکانیزاسیون در مصرف انرژی نشان داد که در تولید هر چهار محصول نسبت کمی از مصرف انرژی مرتبط با مکانیزاسیون است (0.23 تا 0.26) و این موضوع لزوم افزایش مکانیزاسیون در تولید این محصولات را بیش از پیش نمایان کرد.
مریم اویسی عمران؛ محسن زواره؛ فاطمه سفیدکن؛ بهلول عباسزاده؛ سمانه اسدی صنم
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.40.99.1.1578.1576 این پژوهش با هدف بررسی اثر کاربرد خاکی کود پتاسیم و محلول‌پاشی براسینواسترویید بر ویژگیهای مورفوفیزیولوژیک و اسانس گیاه دارویی سرخارگل (Echinacea purpurea (L.) Moench) در پاسخ به فراهمی آب انجام شد. تیمارها شامل سه مقدار فراهمی آب (آبیاری در سطح 90% ظرفیت زراعی (شاهد)، آبیاری در سطح 60% رطوبت ظرفیت زراعی ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.40.99.1.1578.1576 این پژوهش با هدف بررسی اثر کاربرد خاکی کود پتاسیم و محلول‌پاشی براسینواسترویید بر ویژگیهای مورفوفیزیولوژیک و اسانس گیاه دارویی سرخارگل (Echinacea purpurea (L.) Moench) در پاسخ به فراهمی آب انجام شد. تیمارها شامل سه مقدار فراهمی آب (آبیاری در سطح 90% ظرفیت زراعی (شاهد)، آبیاری در سطح 60% رطوبت ظرفیت زراعی و آبیاری در سطح 30% رطوبت ظرفیت زراعی) در کرتهای اصلی و چهار مقدار کود پتاسیم (بدون کاربرد پتاسیم (شاهد)، 50، 100 و 150 کیلوگرم K2O در هکتار) و محلول‌پاشی سه غلظت براسینواسترویید (محلول‌پاشی آب خالص (شاهد) و محلول‌پاشی با غلظت‌های 0.1 و 1 میکرومولار) در کرتهای فرعی بودند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نشان داد که بیشترین میانگین ارتفاع بوته (67.8 سانتی‌متر)، تعداد برگ در بوته (151)، تعداد گل در بوته (1/18)، وزن خشک گل (9/151 گرم در بوته) و وزن خشک اندام هوایی (508.6 گرم در بوته) در سال دوم، تیمار آبی شاهد و 150 کیلوگرم در هکتار پتاسیم حاصل شد. بیشترین درصد اسانس (76) در تیمار آبی 60% ظرفیت زراعی و 150 کیلوگرم پتاسیم در هکتار و 1 میکرومولار براسینواسترویید بدست آمد. حداکثر عملکرد اسانس با مقدار 0.67 گرم در بوته مربوط به تیمار 150 کیلوگرم در هکتار پتاسیم و 1 میکرومولار در سال دوم بود. در کل، یافته‌های این پژوهش نشان داد که رژیم آبی 60% ظرفیت زراعی همراه با 150 کیلوگرم در هکتار پتاسیم و غلظت 1 میکرومولار براسینواسترویید می‌تواند سبب کاهش اثرهای تنش و افزایش عملکرد اسانس و بهبود برخی از ویژگیهای مورفوفیزیولوژیک گیاه سرخارگل شود.
حکیمه درویژه؛ مرتضی زاهدی؛ بهلول عباسزاده؛ [جمشید رزمجو
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.705.97.5.1575.1610 این تحقیق به‌منظور بررسی تأثیر تنش آب و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک و اسپرمین بر مراحل فنولوژیک و عملکرد ترکیب‌های اسید کافئیک گیاه دارویی سرخارگل (Echinacea purpurea L.)، به‌صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سالهای زراعی 1395 و 1396 در مزرعه مؤسسه تحقیقات جنگلها ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.705.97.5.1575.1610 این تحقیق به‌منظور بررسی تأثیر تنش آب و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک و اسپرمین بر مراحل فنولوژیک و عملکرد ترکیب‌های اسید کافئیک گیاه دارویی سرخارگل (Echinacea purpurea L.)، به‌صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سالهای زراعی 1395 و 1396 در مزرعه مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا گردید. در این آزمایش رژیم آبیاری در سه سطح (آبیاری پس از تخلیه 20، 40 و 60 درصد رطوبت قابل دسترس) به‌عنوان فاکتور اصلی و تیمار محلول‌پاشی (عدم محلول‌پاشی، محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک در دو سطح 75 و 150 میلی‌گرم در لیتر، اسپرمین در یک سطح 70 میلی‌گرم در لیتر، اسید سالیسیلیک 75 + اسپرمین و اسید سالیسیلیک 150 + اسپرمین) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. تأثیر رژیم آبیاری و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک و اسپرمین بر صفات مورد مطالعه معنی‌دار بود. در اثر تنش خشکی مراحل فنولوژیک و عملکرد اکیناکوزید و سینارین در گل، اسید شیکوریک، اسید کافتاریک و سینارین در برگ کاهش ولی عملکرد اسید کلروژنیک گل و ترکیب‌های اسید کافئیکی ریشه (اسید شیکوریک، اکیناکوزید، اسید کلروژنیک، اسید کافتاریک و سینارین) افزایش یافت. محلول‌پاشی گیاهان با اسید سالیسیلیک و اسپرمین موجب افزایش تمامی صفات مورد مطالعه گردید. برهم‌کنش اثرهای تنش خشکی و محلول‌پاشی بر عملکرد ترکیب‌های اسید کافئیکی ریشه معنی‌دار شد. بیشترین عملکرد اسید شیکوریک (9.49 کیلوگرم در هکتار)، اکیناکوزید (0.67 کیلوگرم)، اسید کلروژنیک (0.261 کیلوگرم)، اسید کافتاریک (7.31 کیلوگرم) و سینارین ریشه (0.269 کیلوگرم) در سطح آبیاری پس از 60% تخلیه آب با کاربرد توأم غلظت بالای اسید سالیسیلیک و اسپرمین بدست آمد. براساس نتایج این آزمایش محلول‌پاشی سرخارگل با اسید سالیسیلیک و اسپرمین موجب بهبود عملکرد ترکیب‌های اسید کافئیکی در گیاه سرخارگل در هر دو شرایط بدون تنش و تنش کم‌آبی گردید.
بابک بحرینی نژاد؛ بهلول عباسزاده؛ فاطمه سفیدکن؛ زهرا جابرالانصار
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.665.96.4.1575.41 دو گونه پونهسای برافراشته (Nepeta assurgens Hausskn. & Bornm.) و پونهسای تاج‌‌‌کرکی (N. eremokosmos Rech.) از گونههای دارویی انحصاری ایران میباشند. این مطالعه در راستای بررسی صفات رویشی، عملکرد اندام هوایی، میزان اسانس و ترکیب‌های اسانس و ارزیابی روابط بین آنها در دو گونه مذکور در شرایط مزرعهای ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.665.96.4.1575.41 دو گونه پونهسای برافراشته (Nepeta assurgens Hausskn. & Bornm.) و پونهسای تاج‌‌‌کرکی (N. eremokosmos Rech.) از گونههای دارویی انحصاری ایران میباشند. این مطالعه در راستای بررسی صفات رویشی، عملکرد اندام هوایی، میزان اسانس و ترکیب‌های اسانس و ارزیابی روابط بین آنها در دو گونه مذکور در شرایط مزرعهای انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، طی سالهای 1396 و 1397 اجرا گردید. نتایج نشان داد که وزن تر و خشک اندام هوایی در گونه برافراشته (بهترتیب 11353 و 2351 کیلوگرم در هکتار) به‌طور قابل ملاحظه‌‌‌ای بیشتر از گونه تاج‌‌‌کرکی (بهترتیب 2638 و 527 کیلوگرم در هکتار) بود. متوسط درصد اسانس در گونه برافراشته و تاج‌‌‌کرکی بهترتیب 1.60% و 0.64% و عملکرد اسانس بهترتیب 20.16 و 2.21 کیلوگرم در هکتار بود. آنالیز ترکیب‌های اسانس بیانگر آن بود که مجموع ایزومرهای نپتالاکتون در گونه برافراشته به‌طور متوسط 78.6% و در گونه تاج‌‌‌کرکی 62.8% بود. آنالیز همبستگی بین صفات نشان داد که وزن خشک برگ، وزن تر و خشک کل و قطر بزرگ بوته بیشترین همبستگی را با عملکرد اسانس داشتند. آنالیز رگرسیون گام به گام بیانگر آن بود که تغییرات عملکرد اسانس عمدتاً توسط وزن خشک برگ، درصد اسانس، وزن تر کل، تعداد ساقه و میزان تاج پوشش توجیه می‌‌‌شد. به‌طور کلی با توجه به نتایج بدست‌آمده برتری گونه پونهسای برافراشته نسبت به گونه تاج‌‌‌کرکی قابل ملاحظه بود و میتوان آن را به‌عنوان یک گونه ارزشمند برای تولید با مقاصد دارویی توصیه نمود.
مجتبی خواجه حق وردی؛ محمدرضا اردکانی؛ بهلول عباسزاده؛ پریسا نجات خواه معنوی
چکیده
به‌منظور بررسی اثر ورمیکمپوست، بیوچار و همزیستی میکوریزی بر برخی ویژگیهای کمّی و کیفی گیاه دارویی کدوی تخم‌کاغذی، آزمایشی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه آموزشی- پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در ماهدشت در سال 1395 اجرا شد. در این پژوهش ورمیکمپوست ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر ورمیکمپوست، بیوچار و همزیستی میکوریزی بر برخی ویژگیهای کمّی و کیفی گیاه دارویی کدوی تخم‌کاغذی، آزمایشی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه آموزشی- پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در ماهدشت در سال 1395 اجرا شد. در این پژوهش ورمیکمپوست در سه سطح (صفر، 6 و 12 تن در هکتار) به‌عنوان عامل اصلی، بیوچار در سه سطح (صفر، 6 و 12 تن در هکتار) و میکوریزا در دو سطح (عدم مصرف و مصرف) به‌عنوان عاملهای فرعی بودند. نتایج نشان دادند که اثر اصلی عامل‌ها بر درصد همزیستی میکوریزی و میزان فسفر دانه در سطح 1% معنی‌دار بود. تجزیه واریانس اثر متقابل ورمیکمپوست در بیوچار بر شاخص سطح برگ، عملکرد میوه خشک، عملکرد دانه و نسبت وزن خشک دانه به میوه در سطح 1% معنی‌دار و بر تعداد ساقه فرعی در سطح 5% معنی‌دار بود. مقایسه میانگین اثر متقابل ورمیکمپوست در بیوچار نشان داد که کدوی تخم‌کاغذی با مصرف 12 تن در هکتار ورمیکمپوست به همراه 12 تن در هکتار بیوچار بیشترین میزان شاخص سطح برگ (12.28)، تعداد ساقه فرعی (13.33 عدد بر بوته)، عملکرد میوه خشک (619.51 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (410.02 کیلوگرم در هکتار) و نسبت وزن خشک دانه به میوه (66.1%) را داشت. بنابراین با توجه به نتایج بدست‌آمده، استفاده از ورمیکمپوست همراه با بیوچار در تولید کدوی تخم‌کاغذی قابل توصیه است.
معصومه لایق‌حقیقی؛ معظم حسن‌پور اصیل؛ بهلول عباسزاده؛ فاطمه سفیدکن؛ محمد متینی‌زاده
چکیده
حدود 67 گونه از جنس Nepeta در ایران یافت شده‌است که گونه Nepetapogonosperma Jamzad از گونههای انحصاری ایران میباشد. اثر تنش کم‌آبی بر گیاه Nepeta pogonosperma در شرایط مزرعه در ایستگاه تحقیقات البرز (وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) در سال زراعی 1394 اجرا شد. آزمایش به‌صورت بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل 3 سطح آبیاری ...
بیشتر
حدود 67 گونه از جنس Nepeta در ایران یافت شده‌است که گونه Nepetapogonosperma Jamzad از گونههای انحصاری ایران میباشد. اثر تنش کم‌آبی بر گیاه Nepeta pogonosperma در شرایط مزرعه در ایستگاه تحقیقات البرز (وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) در سال زراعی 1394 اجرا شد. آزمایش به‌صورت بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل 3 سطح آبیاری 30، 60 و 90 درصد ظرفیت زراعی بود و برداشت در مرحله گلدهی کامل انجام شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب در مدت 2 ساعت و 30 دقیقه انجام شد. درصد ترکیب‌های اسانس و شناسایی آنها با استفاده از GC و GC/MS انجام گردید. در اسانس گیاه پونه‌سا (Nepeta pogonosperma Jamzad) 16 ترکیب شناسایی گردید که در 15 ترکیب آلفا-توجن، آلفا-پینن، سابینن، بتا-پینن، میرسن، آلفا-ترپینن، پارا-سیمن، بتا-اوسیمن، گاما-ترپینن، ترپینن-4-اُل، آلفا-ترپینئول، αa4، α7، αa7-نپتالاکتون، αa4، α7، βa7-نپتالاکتون، ترانس-کاریوفیلن و بتا-بیزابولن بیشترین درصد مربوط به تیمار بدون تنش بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش کم‌آبی بر درصد و عملکرد اسانس و ترکیب‌های شناسایی شده اثر معنی‌دار داشت. بیشترین درصد اسانس با میانگین 18/3% متعلق به تیمار تنش شدید (30% ظرفیت زراعی) بود. بیشترین عملکرد اسانس با مقدار 321/78 کیلوگرم بر هکتار مربوط به تیمار تنش متوسط (60% ظرفیت زراعی) بود. حداکثر 8،1-سینئول متعلق به تیمار 30% ظرفیت زراعی بود. بالاترین مجموع نپتالاکتون با میانگین 2/28%، در تیمار شاهد بود. همچنین نتایج نشان داد برای تولید گیاهانی با درصد اسانس بالا، تنش شدید؛ برای تولید گیاهانی با نپتالاکتون بالا، شرایط بدون تنش کم‌آبی و برای تولید اقتصادی (اسانس بالا) استفاده از تنش متوسط کم‌آبی مناسب میباشد.
بهلول عباسزاده؛ فاطمه ذاکریان
چکیده
به‌منظور بررسی اثر کودهای میکوریزا (Glomus mosseae و G. intraradieces)، شبه میکوریزا (Piriformospora indica) و ورمیکمپوست بر برخی از عناصر بادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار در مجتمع تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای مورد استفاده شامل کاربرد ورمیکمپوست ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر کودهای میکوریزا (Glomus mosseae و G. intraradieces)، شبه میکوریزا (Piriformospora indica) و ورمیکمپوست بر برخی از عناصر بادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار در مجتمع تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای مورد استفاده شامل کاربرد ورمیکمپوست در 3 سطح (صفر، 5 و 10 تن در هکتار) و تلقیح نشاء با کودهای زیستی در 4 سطح (بدون تلقیح، تلقیح با میکوریزا، تلقیح با شبه‌میکوریزا و تلقیح با میکوریزا+ شبه‌میکوریزا) بودند. نتایج نشان داد که اثر ورمیکمپوست و کود زیستی بر پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، منگنز و مس در سطح 1% معنی‌دار بود. اثر ورمیکمپوست بر میزان آهن جذبی در سطح 1% معنی‌دار بود. تجزیه واریانس اثر متقابل تیمارها بر عناصر فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، منگنز و مس در سطح 1% معنی‌دار نشان داد. مقایسه میانگین اثرات ساده نشان داد که در تیمار مصرف 10 تن در هکتار ورمیکمپوست مقدار نیتروژن (83/2%) و پتاسیم (66/1%) بادرنجبویه بیشترین بود. بیشترین مقدار فسفر این گیاه (53/0%) متعلق به تیمار مصرف مایکوریزا بود. مقایسه میانگین اثر متقابل تیمارها نشان داد که بادرنجبویه با مصرف مایکوریزا به همراه 10 تن در هکتار ورمیکمپوست بیشترین میزان فسفر را داشت. حداکثر کلسیم (77/0%) در تیمار مصرف 5 تن ورمیکمپوست×عدم مصرف کود زیستی مشاهده شد. حداکثر منیزیم (6/0%) را تیمارهای عدم مصرف ورمیکمپوست×مایکوریزا و 10 تن ورمیکمپوست×مایکوریزا داشتند. بیشترین مقدار آهن (ppm 2/925) را تیمار 5 تن ورمیکمپوست×مایکوریزا نشان داد. نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از مایکوریزا و 10 تن در هکتار ورمیکمپوست و یا مایکوریزا به همراه 5 تن کود ورمیکمپوست موجب افزایش جذب بیشتر عناصر در گیاه دارویی بادرنجبویه شد.
معصومه لایق حقیقی؛ معظم حسن‌پور اصیل؛ بهلول عباسزاده
چکیده
این آزمایش در سال 92-1391 در مجتمع تحقیقاتی البرز- کرج (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) با استفاده از بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار بر روی گل‌محمدی اجرا شد. تیمارها شامل کود نانو کلات آهن در 6 سطح (صفر (شاهد)، 1 بار محلول‌پاشی (4 گرم بر بوته)، 2 بار محلول‌پاشی (8 گرم بر بوته)، 3 بار محلول‌پاشی (12 گرم بر بوته)، مصرف 8 گرم بر بوته در خاک (1 بار) ...
بیشتر
این آزمایش در سال 92-1391 در مجتمع تحقیقاتی البرز- کرج (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) با استفاده از بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار بر روی گل‌محمدی اجرا شد. تیمارها شامل کود نانو کلات آهن در 6 سطح (صفر (شاهد)، 1 بار محلول‌پاشی (4 گرم بر بوته)، 2 بار محلول‌پاشی (8 گرم بر بوته)، 3 بار محلول‌پاشی (12 گرم بر بوته)، مصرف 8 گرم بر بوته در خاک (1 بار) و مصرف 12 گرم بر بوته در خاک (1 بار) بودند. محلول‌پاشی‌های نوبت اول همزمان با غنچه‌دهی، نوبت دوم و سوم بهترتیب 10 و 20 روز بعد انجام شد. مصرف در خاک نیز همزمان با غنچه‌دهی و همراه با آبیاری بود. نمونه‌ها به مدت 3 ساعت با دستگاه کلونجر و به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند. درصد و نوع ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس مرحله اول اسانس‌گیری (اسانس گل‌های تازه) با استفاده از GC و GC/MS تعیین و شناسایی گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای اعمال شده بر درصد اسانس گل، درصد سیترونلول، نونادکان، هگزادکانول، ایکوزان، هنی‌کوزان، دوکوزان، تری‌کوزان و تتراکوزان گل تازه در سطح احتمال 1% اثر معنی‌دار داشت. نتایج مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که درصد اسانس گل تازه در تیمار 3 بار محلول‌پاشی با میانگین 071/0% بیشتر از 1 بار محلول‌پاشی (061/0%) و مصرف 12 گرم بر بوته (051/0%) و سایر تیمارها بود. ترکیب سیترونلول در تیمار 1 بار محلول‌پاشی با میانگین 17/6% بیشترین و در تیمار شاهد با میانگین 36/0% کمترین مقدار بود. همچنین مشاهده شد که با مصرف 12 گرم کلات آهن در خاک، بیشترین هنی‌کوزان با میانگین 77/33% بدست آمد. نتایج همبستگی درصد اسانس‌ها نشان داد که بین درصد اسانس گل تازه با ماندگاری اسانس در یخچال و نیز گل خشک شده در سایه رابطه مثبت معنی‌دار وجود داشت. همچنین مشاهده شد که سیترونلول با هگزادکانول (*82/0- =r) همبستگی منفی معنی‌دار داشت. نتایج نشان داد که با استفاده از روش مصرف کودها میتوان در درصد اسانس و نوع ترکیب‌های اسانس گل‌محمدی تغییراتی بوجود آورد و تا حدودی نسبت به تولید گل با اهداف خاص اقدام کرد.
غزاله رمضان؛ بهلول عباسزاده
چکیده
در میان تنشهای غیرزنده، خشکی مهمترین مشکل زراعی است که باعث کاهش عملکرد محصولاتی می‌شود که به‌صورت دائم یا دوره‌ای در معرض آن قرار میگیرند. Nepeta pogonosperma Jamzad et Assadi گیاهی چندساله و متعلق به تیره نعناعیان میباشد. ایران منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک بوده و بیشتر زمینهای زراعی با مشکل کم‌آبی مواجه میباشند که این پدیده عمده‌ترین ...
بیشتر
در میان تنشهای غیرزنده، خشکی مهمترین مشکل زراعی است که باعث کاهش عملکرد محصولاتی می‌شود که به‌صورت دائم یا دوره‌ای در معرض آن قرار میگیرند. Nepeta pogonosperma Jamzad et Assadi گیاهی چندساله و متعلق به تیره نعناعیان میباشد. ایران منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک بوده و بیشتر زمینهای زراعی با مشکل کم‌آبی مواجه میباشند که این پدیده عمده‌ترین دلیل کاهش عملکرد محسوب می‌شود. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و فاصله کاشت بر گیاه Nepeta pogonosperma، تحقیقی در شرایط مزرعه در سالهای 91-1390 در ایستگاه تحقیقات البرز (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) اجرا شد. این آزمایش در قالب فاکتوریل و بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. عامل فاصله کاشت در 4 سطح (20×20، 30×30، 40×40 و 50×50 سانتی‌متر) و عامل خشکی در 3 سطح آبیاری (30، 60 و 90 درصد ظرفیت زراعی) اعمال شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل تنش خشکی×فاصله کاشت بر قطر ساقه اصلی و درصد اسانس در سطح 5% معنی‌دار بود. اثر تنش خشکی و فاصله کاشت بر طول و عرض برگ، طول گل‌آذین، عملکرد در هکتار، درصد و عملکرد اسانس، تعداد ساقه گلدار و کل ساقه‌ها و تعداد گل‌آذین معنی‌دار بود. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بیشترین عرض برگ (mm9/15)، طول برگ (mm5/40) و عملکرد اندام هوایی در هکتار (kg/ha3391) مربوط به تیمار بدون تنش خشکی (FC %90) بود. بیشترین تعداد ساقه بدون گل (Number/plant47)، تعداد ساقه گلدار (Number/plant41)، تعداد کل ساقه (Number/plant88)، تعداد گل‌آذین (Number/plant6/15)، و بیشترین عملکرد اندام هوایی در هکتار (kg/ha5185)، درصد اسانس (21/3%) و عملکرد اسانس (kg/ha122) مربوط به فاصله کاشت 20×20 سانتی‌متر بود. نتایج این بررسی نشان داد که به‌منظور دستیابی به بیشترین عملکرد اندام هوایی و عملکرد اسانس میتوان از تراکم 20×20 در سطح تنش 60% ظرفیت زراعی استفاده کرد.
معصومه لایق حقیقی؛ بهلول عباسزاده؛ سیدرضا طبایی عقدایی؛ وحیده صمدیان ساربانقلی
چکیده
جنس Nepeta 250 گونه در دنیا دارد. این گونه در ایران دارای 67 گونه است که 39 گونه آن بومی ایران میباشد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر صفات کمّی و کیفی گیاه دارویی پونهسای خوشه‌ای (Nepeta racemosa Lam.) آزمایشی در شرایط مزرعه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در ایستگاه تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال ...
بیشتر
جنس Nepeta 250 گونه در دنیا دارد. این گونه در ایران دارای 67 گونه است که 39 گونه آن بومی ایران میباشد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر صفات کمّی و کیفی گیاه دارویی پونهسای خوشه‌ای (Nepeta racemosa Lam.) آزمایشی در شرایط مزرعه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در ایستگاه تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1390 اجرا شد. سطوح مختلف تنش خشکی شامل 100% (شاهد یا بدون تنش)،80% (تنش ملایم)، 60% (تنش متوسط) و 40% (تنش شدید) ظرفیت مزرعهای بود. در مرحله گلدهی ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، تعداد ساقه جانبی، وزن ریشه، طول ریشه، قطر ساقه اصلی، تعداد ساقه گلدار، طول گل‌آذین‌ها، طول برگ و عرض برگ، عملکرد برگ، گل‌آذین، ساقه و سرشاخه، درصد و عملکرد اسانس برگ، گل‌آذین، ساقه و سرشاخه اندازهگیری شدند. نتایج تجزیه آماری نشان داد که تنش خشکی اثر معنی‌دار بر ارتفاع گیاه، وزن ریشه، طول گل‌آذین‌ها، طول برگ، عرض برگ (1%≥α)، طول ریشه و قطر ساقه اصلی (5%≥α) داشت. همچنین تنش خشکی اثر معنی‌دار بر درصد اسانس برگ، درصد اسانس سرشاخه، عملکرد برگ، ساقه، گل‌آذین و سرشاخه، عملکرد اسانس برگ و گل‌آذین (1%≥α) داشت. بیشترین درصد اسانس برگ (72/1%)، گل‌آذین (93/1%) و درصد اسانس سرشاخه (27/1%) مربوط به تنش ملایم (60% ظرفیت مزرعه) بود. نتایج نشان داد که پونهسای خوشه‌ای گیاهی مقاوم به خشکی بوده و با اعمال 60% تنش خشکی میتوان بیشینه اسانس را بدست آورد.
عزیزه فرجی؛ بهروز اسماعیل‌پور؛ فاطمه سفیدکن؛ بهلول عباسزاده؛ کاظم خاوازی
چکیده
به‌منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید و پوتریسین بر عملکرد گیاه، عملکرد اسانس و اجزای اسانس گیاه مرزه (Satureja hortensis L.)، آزمایشی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. سالیسیلیک اسید به‌صورت محلول‌پاشی، در 4 غلظت (0، 1، 2 و 3 میلی‌مولار بر لیتر) و محلول‌پاشی پوتریسین نیز در 5 غلظت (0، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی‌مولار بر لیتر) در سه مرحله (مرحله ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید و پوتریسین بر عملکرد گیاه، عملکرد اسانس و اجزای اسانس گیاه مرزه (Satureja hortensis L.)، آزمایشی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. سالیسیلیک اسید به‌صورت محلول‌پاشی، در 4 غلظت (0، 1، 2 و 3 میلی‌مولار بر لیتر) و محلول‌پاشی پوتریسین نیز در 5 غلظت (0، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی‌مولار بر لیتر) در سه مرحله (مرحله شروع ساقهدهی، ابتدای مرحله غنچه‌دهی، شروع مرحله گلدهی) بکار برده شدند. نتایج نشان داد که اثر محلول‌پاشی سالیسیلیک اسید و پوتریسین بر وزن خشک و عملکرد اندام هوایی کل، برگ و گل‌آذین، کلروفیل کل، درصد وزنی، بازده و عملکرد اسانس گیاه مرزه و نیز ترکیب‌های اسانس گیاه مرزه در سطح 1% معنی‌دار بود. بیشترین مقدار وزن خشک اندام هوایی (g/p63/45)، عملکرد اندام هوایی (kg/ha5070)، وزن خشک برگ (g/p39/6)، عملکرد برگ (kg/ha710)، وزن خشک گل‌آذین (g/p65/15)، عملکرد گل‌آذین (kg/ha1739) و کلروفیل کل (mg/l44/1) مربوط به محلول‌پاشی با 3 میلی‌مولار سالیسیلیک اسید بود و بیشترین میزان بازده اسانس (35/2%) و عملکرد اسانس (76/76) در تیمار 5/1 میلی‌مولار بر لیتر پوتریسین مشاهده شد. بیشترین میزان تیمول (76/47%) به‌عنوان ترکیب شاخص گیاه مرزه در تیمار 2 میلی‌مولار بر لیتر سالیسیلیک اسید حاصل شد و بیشترین میزان آلفا-پینن، لیمونن و ترانس-بتا-اوسیمن در گیاهان تیمار شده با 50 میلی‌گرم بر لیتر پوتریسین تولید گردید.
الهه کارگر حاجی‌آبادی؛ بهلول عباسزاده؛ فاطمه سفیدکن؛ کاظم خاوازی
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی اثر کودهای زیستی بر روی زنده‌مانی نشاء، کمّیت و کیفیت آویشن کرک‌آلود (Thymus pubescens Boiss.) در مزرعه تحقیقاتی البرز در سال 1390، با استفاده از یک آزمون فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای مورد استفاده شامل تلقیح بذر (تلقیح با سویه Glomus intraradices، Glomus mosseae و عدم تلقیح) و تلقیح نشاء (تلقیح با ...
بیشتر
این تحقیق با هدف بررسی اثر کودهای زیستی بر روی زنده‌مانی نشاء، کمّیت و کیفیت آویشن کرک‌آلود (Thymus pubescens Boiss.) در مزرعه تحقیقاتی البرز در سال 1390، با استفاده از یک آزمون فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای مورد استفاده شامل تلقیح بذر (تلقیح با سویه Glomus intraradices، Glomus mosseae و عدم تلقیح) و تلقیح نشاء (تلقیح با سویه G. intraradices، mosseae G. و عدم تلقیح) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارهای تلقیح بذر با کودهای زیستی به لحاظ محیط تاج‌پوشش، تعداد پنجه، تعداد ساقه فرعی، ارتفاع گیاه، درصد زنده‌مانی نشاء، درصد آلودگی نشاء و عملکرد اندام هوایی در سطح 1% و بر درصد گلدهی در سطح 5% اختلاف معنی‌دار مشاهده گردید. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که تلقیح بذر با G. intraradices بیشترین تاج‌پوشش، تعداد پنجه، تعداد ساقه فرعی، ارتفاع گیاه، درصد گلدهی، درصد زنده‌مانی نشاء، درصد آلودگی ریشه و عملکرد اندام هوایی را داشت. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین تعداد پنجه، تعداد ساقه فرعی، ارتفاع گیاه، طول ریشه، تعداد ریشه‌های فرعی، درصد آلودگی ریشه، درصد وزنی اسانس و عملکرد اندام هوایی در تیمار تلقیح نشاء با G. intraradices مشاهده شد. بنابراین تلقیح بذر نتایج بهتری در صفات درصد اسانس و عملکرد سرشاخه داشت.
محبوب لطفی؛ بهلول عباسزاده؛ مهدی میرزا
چکیده
در این تحقیق اثر تنش خشکی بر صفات مورفولوژیک، انباشت متابولیت‌های سازگاری پرولین، قندهای محلول و عملکرد گیاه ترخون (Artemisia dracunculus L.) در راستای ارزیابی امکان تولید گیاه ترخون به‌عنوان یک گیاه دارویی در شرایط تنش خشکی و تعیین آستانه تحمل تنش بررسی گردید. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تیمار و 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای ...
بیشتر
در این تحقیق اثر تنش خشکی بر صفات مورفولوژیک، انباشت متابولیت‌های سازگاری پرولین، قندهای محلول و عملکرد گیاه ترخون (Artemisia dracunculus L.) در راستای ارزیابی امکان تولید گیاه ترخون به‌عنوان یک گیاه دارویی در شرایط تنش خشکی و تعیین آستانه تحمل تنش بررسی گردید. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تیمار و 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای تنش شامل T1 (100% ظرفیت زراعی)، T2 (80% ظرفیت زراعی)، T3 (60% ظرفیت زراعی) و T4 (40% ظرفیت زراعی) بودند. نتایج تجزیه آماری نشان داد که تنش خشکی بر صفات مورفولوژیک، عملکرد اندام هوایی، پرولین و قندهای محلول اثر معنی‌دار داشت. افزایش تنش موجب کاهش ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، طول، عرض و سطح برگ، قطر ساقه، طول بلندترین ساقه جانبی، طول و گسترش سطحی ریشه، عملکرد ساقه و برگ خشک شد. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که بیشترین ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، طول، عرض و سطح برگ، قطر ساقه، طول بلندترین ساقه جانبی، طول ریشه، عملکرد ساقه و برگ خشک در تیمار T1 (تیمار شاهد) و بیشترین میزان پرولین و قندهای محلول و گستردگی سطحی ریشه در تیمار T4 (FC 40%) مشاهده شد؛ در نتیجه تنش خشکی بر بیشتر صفات مورفولوژیک و عملکرد سرشاخه‌گلدار و برگ اثر منفی داشت، اما موجب افزایش طول ریشه، میزان پرولین و قندهای محلول در اندام‌های هوایی گردید.
مهران محمدپور؛ عظیم قاسم‌‌نژاد؛ محمدحسین لباسچی؛ بهلول عباسزاده؛ محمد آزاد‌بخت
چکیده
مرزه با نام علمی (Satureja hortensis L.) گیاهی علفی و یکساله از خانواده Labiatae بومی جنوب اروپا، آناتولی، قفقاز، عراق و غرب ایران بوده و امروزه در اغلب دنیا کشت میگردد. به‌منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بر صفات مورفولوژیک مرزه (Satureja hortensis L.)، آزمایشی به‌صورت طرح اسپلیت‌پلات در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تاریخ کاشت (22 فروردین، ...
بیشتر
مرزه با نام علمی (Satureja hortensis L.) گیاهی علفی و یکساله از خانواده Labiatae بومی جنوب اروپا، آناتولی، قفقاز، عراق و غرب ایران بوده و امروزه در اغلب دنیا کشت میگردد. به‌منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بر صفات مورفولوژیک مرزه (Satureja hortensis L.)، آزمایشی به‌صورت طرح اسپلیت‌پلات در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تاریخ کاشت (22 فروردین، 2 و 13 اردیبهشت) به‌عنوان عامل اصلی و سه تراکم (35 × 15، 35 × 25، 35 × 35 سانتی‌متر) به‌عنوان عامل فرعی در سه تکرار در سال 89 در دانشگاه کشاورزی ساری انجام شد. گیاهان در مرحله گلدهی کامل بررسی شدند. اثر تاریخ کاشت و تراکم بر اغلب صفات مورفولوژیک مرزه معنی‌دار شد. نتایج مقایسه میانگین تاریخ کاشت نشان داد که تاریخ کاشت اول بیشترین ارتفاع گیاه (3/52 سانتی‌متر)، قطر ساقه (8/8 میلی‌متر)، تعداد گره (81/17)، تعداد ساقه فرعی (22/23)، قطر ریشه (12/9 میلی‌متر) و وزن خشک ریشه (76/2 گرم بر بوته) بود. تأخیر در تاریخ کاشت به‌طور معنی‌داری باعث افزایش وزن خشک اندام هوایی شد. به‌طوری که بیشترین مقدار آن (1/3023 و 9/2663 کیلوگرم در هکتار) از تاریخ‌های کاشت سوم و دوم بدست آمد. نتایج مقایسه میانگین تراکم‌ها نشان داد که تراکم سوم (کمترین تراکم) بیشترین قطر ریشه (33/9 میلی‌متر) و وزن خشک ریشه (56/2 گرم بر بوته) را داشت. به‌علاوه اینکه تراکم‌های سوم و دوم بیشترین ارتفاع گیاه (03/53 و 09/51 سانتی‌متر)، قطر ساقه (92/7 و 4/7 میلی‌متر)، تعداد گره (06/17 و 32/16) و تعداد ساقه فرعی (94/21 و 79/21) بود. اثر تراکم بر وزن خشک اندام هوایی معنی‌دار نشد. البته نتایج بدست‌آمده نشان داد که خصوصیات مورفولوژیک مرزه که اغلب از اجزای عملکرد پیکر رویشی محسوب می‌شوند، تحت تأثیر تیمارهای زراعی قرار داشته و با مدیریت صحیح میتوان عملکرد رویشی را افزایش داد.
ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ حسن روحی‌پور؛ محمدحسن عصاره؛ محمدحسین لباسچی؛ بهلول عباسزاده؛ بهروز نادری؛ مهدی رضایی سرخوش
چکیده
به منظور تعیین نیاز آبی گیاه دارویی بومادران (Achillea millefolium L.)، آزمایشی در سالهای 87-1386 در مجتمع تحقیقاتی البرز، واقع در جنوب شهرستان کرج انجام شد. در این آزمایش، ابتدا نیاز آبی گیاه مرجع یونجه (ETo) با استفاده از معادله پنمن مانتیس تعیین شد و سپس با توجه به نیاز آبی یونجه و با استفاده از لایسمترهای زه‌کش‌دار، نیاز آبی گیاه دارویی ...
بیشتر
به منظور تعیین نیاز آبی گیاه دارویی بومادران (Achillea millefolium L.)، آزمایشی در سالهای 87-1386 در مجتمع تحقیقاتی البرز، واقع در جنوب شهرستان کرج انجام شد. در این آزمایش، ابتدا نیاز آبی گیاه مرجع یونجه (ETo) با استفاده از معادله پنمن مانتیس تعیین شد و سپس با توجه به نیاز آبی یونجه و با استفاده از لایسمترهای زه‌کش‌دار، نیاز آبی گیاه دارویی بومادران محاسبه گردید. براساس نتایج بدست آمده، ضرایب گیاهی مراحل چهارگانه رشد بومادران که شامل رشد اولیه (Initial)، مرحله توسعه گیاه (Development)، مرحله میانی (Middle) و مرحله انتهای رشد (Late ) که درمورد گیاه بومادران تا مرحله برداشت اقتصادی بود، بهترتیب برابر با 16/0، 45/0، 05/1 و 81/0 برآورد شد. طبق نتایج بدست آمده در ایستگاه تحقیقات البرز کرج، مقدار خالص آب آبیاری مورد نیاز در دوره رشد اقتصادی گیاه بومادران معادل 72/149 میلی‌متر برآورد گردید که نشاندهنده امکان کشت دیم این گیاه در مناطق مساعد کشور است.
بهلول عباس زاده؛ محمدحسن عصاره؛ محمدرضا اردکانی؛ فرزاد پاک نژاد؛ معصومه لایق حقیقی؛ سعیده مشکی زاده
چکیده
به منظور بررسی رابطه علّت و معلولی صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و برخی عناصر گیاه دارویی کافوری (Camphorosma monspeliaca L.) در رویشگاه طبیعی، این تحقیق اجرا گردید. در این تحقیق گیاه کافوری از رویشگاه طبیعی در مرحله گلدهی کامل، با استفاده از 9 پلات نمونه‌برداری گردید. صفات مورفولوژیک از قبیل ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، قطر بزرگ و کوچک تاج پوشش، ...
بیشتر
به منظور بررسی رابطه علّت و معلولی صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و برخی عناصر گیاه دارویی کافوری (Camphorosma monspeliaca L.) در رویشگاه طبیعی، این تحقیق اجرا گردید. در این تحقیق گیاه کافوری از رویشگاه طبیعی در مرحله گلدهی کامل، با استفاده از 9 پلات نمونه‌برداری گردید. صفات مورفولوژیک از قبیل ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، قطر بزرگ و کوچک تاج پوشش، عملکرد سرشاخه کل و سرشاخه گلدار 20 تا 40 گیاه اندازهگیری شد. کلروفیل، قندهای محلول، پرولین، سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، کلر و آهن گیاهان هر پلات مختلف اندازهگیری شد. صفات مؤثر بر عملکرد سرشاخه و درصد اسانس از طریق همبستگی ساده صفات، تجزیه فاکتور، تجزیه گام‌به‌گام و تجزیه علّیت مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از همبستگی صفات نشان داد که سرشاخه کل با؛ تعداد پنجه (**96/0 =r)، قطر تاج پوشش 1 (**84/0 =r)، قطر تاج پوشش 2 (**86/0 =r)، سرشاخه گلدار (**79/0 =r)، کلروفیل کل 1 (*77/0 =r)، کلروفیل b (*67/0 =r) و آهن (**84/0 =r) همبستگی مثبت معنی‌دار داشت. سرشاخه کل با قندهای محلول (**80/0- =r)، پرولین (**88/0- =r)، کلسیم (*70/0- =r) و کلر (**94/0- =r) همبستگی منفی معنی‌دار نشان داد. عملکرد سرشاخه گلدار با تعداد پنجه، قطر تاج پوشش 1 و 2، درصد اسانس، کلروفیل کل 1 و آهن همبستگی مثبت معنی‌دار داشت. درصد اسانس با تعداد پنجه (**79/0 =r)، قـطر تاج پوشش 1 (*79/0 =r) و 2 (**83/0 =r)، عملکرد سرشاخه کل (*76/0 =r) و گلدار (**84/0 =r) و آهن (**86/0 =r) همبستگی مثبت معنی‌دار نشان داد. نتایج حاصل از تجزیه فاکتورها نشان داد که شاخص اول با مؤلفه‌های تعداد پنجه، قطر تاج پوشش 1 و 2، عملکرد اندام هوایی و سرشاخه گلدار، درصد اسانس و مقدار آهن موجود در پیکره رویشی، بیش از 55% تغییرات کل را توجیه نمودند. نتایج حاصل از تجزیه گام‌به‌گام صفات بر درصد اسانس به‌عنوان متغیر وابسته نشان داد که دو صفت آهن و عملکرد سرشاخه گلدار با ضریب تبیین 8048/0 وارد معادله شدند. نتایج حاصل از تجزیه علّیت نشان داد که آهن بیشترین اثر مستقیم و مثبت را بر درصد اسانس داشت. نتایج حاصل از تجزیه گام‌به‌گام صفات بر عملکرد سرشاخه کل به‌عنوان متغیر وابسته نشان داد که تعداد پنجه و ارتفاع گیاه وارد معادله شدند. نتایج حاصل از تجزیه علّیت نشان داد که تعداد پنجه بیشترین اثر مستقیم و مثبت را بر عملکرد سرشاخه داشت.
محمدرضا اردکانی؛ بهلول عباسزاده؛ محمدحسن عصاره؛ فرزاد پاک‌نژاد؛ علی کاشانی؛ معصومه لایق‌حقیقی
چکیده
یکی از شیوه‌های مدیریت منابع طبیعی، بهره‌برداری از زمینهای کم‌بازده و استفاده از گونههای مقاوم گیاهی در شرایط دشوار میباشد. در این پژوهش در سال 1388، از رویشگاه طبیعی کافوری (Camphorosma monspliaca L.) در منطقه اراک (دشت چرّا) در مرحله ابتدایی رشد رویشی، گلدهی کامل و رسیدگی بذر با استفاده از پلات‌گذاری با تکرار، نمونه‌برداری ...
بیشتر
یکی از شیوه‌های مدیریت منابع طبیعی، بهره‌برداری از زمینهای کم‌بازده و استفاده از گونههای مقاوم گیاهی در شرایط دشوار میباشد. در این پژوهش در سال 1388، از رویشگاه طبیعی کافوری (Camphorosma monspliaca L.) در منطقه اراک (دشت چرّا) در مرحله ابتدایی رشد رویشی، گلدهی کامل و رسیدگی بذر با استفاده از پلات‌گذاری با تکرار، نمونه‌برداری گردید. در مرحله گلدهی کامل، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، قطر بزرگ و کوچک تاج پوشش (کانوپی)، طول و وزن ریشه، کلروفیل، وزن خشک بوته‌ها، میزان قندهای محلول، پرولین، سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، کلر و آهن اندازهگیری شد. مقایسه میانگین صفات مورفولوژیک نشان داد که منطقه با شوری کمتر (منطقه 3 با dS/m 6/7 =EC)، بیشترین ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، سرشاخه کل و سرشاخه گلدار را داشت. منطقه با شوری زیاد (منطقه 1 با dS/m 4/12 =EC) بیشترین طول ریشه، وزن ریشه، درصد اسانس در مرحله رشد رویشی، گلدهی کامل و رسیدگی را نسبت به مناطق با شوری متوسط (منطقه 2 با dS/m 7/11 =EC) و منطقه 3 داشت. منطقه 1 بیشترین قند محلول، پرولین، سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم و کلر را داشت. منطقه 3 بیشترین کلروفیل کل، کلروفیل a و کلروفیل b را داشت. همچنین منطقه 2 از آهن بیشتری برخوردار بود. نتایج همبستگی ساده صفات نشان دادند که بین ارتفاع گیاه با درصد اسانس در مرحله گلدهی کامل همبستگی منفی معنی‌دار وجود داشت. بین قندهای محلول با پرولین، منیزیم، کلسیم و کلر همبستگی مثبت معنی‌دار وجود داشت. همچنین بین قندهای محلول با کلروفیل کل 2 همبستگی منفی معنی‌دار وجود داشت. به‌طور کلی با توجه به نتایج، گیاه کافوری گیاهی متحمل به شوری بوده و به نظر می‌رسد که دارای ارزش دارویی و مرتعی میباشد.
بهلول عباسزاده؛ محمدباقر رضایی؛ فرزاد پاک‌نژاد
چکیده
به منظور بررسی عملکرد سرشاخه گلدار، صفات مورفولوژیک، عملکرد اسانس و روابط بین صفات دو اکوتیپ پونه (Mentha longifolia (L.) Huds. Var. amphilema)، این تحقیق از سال 1378 تا 1383 به مدت 6 سال در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا گردید. این آزمایش در قالب طرح اسپلیت پلات در زمان و با استفاده از بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. عامل اصلی اکوتیپ و عامل ...
بیشتر
به منظور بررسی عملکرد سرشاخه گلدار، صفات مورفولوژیک، عملکرد اسانس و روابط بین صفات دو اکوتیپ پونه (Mentha longifolia (L.) Huds. Var. amphilema)، این تحقیق از سال 1378 تا 1383 به مدت 6 سال در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا گردید. این آزمایش در قالب طرح اسپلیت پلات در زمان و با استفاده از بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. عامل اصلی اکوتیپ و عامل فرعی سال بود. نتایج نشان داد که بین اکوتیپ‌های مختلف از لحاظ عملکرد اسانس برگ، عملکرد اسانس سرشاخه گلدار و عملکرد سرشاخه گلدار اختلاف آماری در سطح احتمال 5% وجود داشت، بین سالهای مختلف به لحاظ تمام صفات مورد بررسی (ارتفاع گیاه، طول برگ، عرض برگ، قطر ساقه، تعداد ساقه جانبی، عملکرد گل، درصد اسانس گل، عملکرد اسانس گل، عملکرد برگ، درصد اسانس برگ، عملکرد اسانس برگ، عملکرد اسانس سرشاخه گلدار و عملکرد سرشاخه گلدار) در سطح احتمال 1% اختلاف معنی‌دار وجود داشت. عملکرد اسانس کل با عملکرد گل، درصد اسانس گل، عملکرد اسانس گل، عملکرد برگ، درصد اسانس برگ و عملکرد اسانس برگ در سطح احتمال 1% همبستگی مثبت و معنی‌دار نشان داد. عملکرد سرشاخه گلدار با ارتفاع گیاه و تعداد ساقه جانبی در سطح احتمال 5% و با عملکرد گل، درصد اسانس گل، عملکرد اسانس گل، عملکرد برگ، درصد اسانس برگ، عملکرد اسانس برگ و عملکرد اسانس کل در سطح احتمال 1% همبستگی مثبت معنی‌دار داشت. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام صفات بر عملکرد اسانس کل نشان داد که چهار صفت عملکرد اسانس برگ، درصد اسانس گل، عملکرد گل و قطر ساقه بهترتیب وارد مدل گردیدند. تجزیه علیت نشان داد که صفت عملکرد اسانس برگ بالاترین اثر مستقیم و مثبت (907/0) را بر عملکرد اسانس کل داشت و بعد از آن درصد اسانس گل (019/0) بیشترین تأثیر مستقیم را بر تولید اسانس کل داشت.
زهرا باهرنیک؛ بهلول عباسزاده؛ بهروز نادری
دوره 24، شماره 3 ، آبان 1387، ، صفحه 342-352
چکیده
از آنجایی که تنشهای خشکی تولید محصول و مواد مؤثره در گیاهان را تحت تأثیر قرار میدهد، در تحقیق حاضر به بررسی اثر تیمارهای مختلف آبیاری بر برخی عاملهای رشد از جمله ارتفاع، قطر یقه، گستردگی تاج پوشش، وزن تر و خشک پایه‌های ارقام مختلف گیاه وایول (Parthenium argentatum Gray.) پرداخته شده است. این طرح با استفاده از طرح آماری اسپلیت پلات در چهار سطح ...
بیشتر
از آنجایی که تنشهای خشکی تولید محصول و مواد مؤثره در گیاهان را تحت تأثیر قرار میدهد، در تحقیق حاضر به بررسی اثر تیمارهای مختلف آبیاری بر برخی عاملهای رشد از جمله ارتفاع، قطر یقه، گستردگی تاج پوشش، وزن تر و خشک پایه‌های ارقام مختلف گیاه وایول (Parthenium argentatum Gray.) پرداخته شده است. این طرح با استفاده از طرح آماری اسپلیت پلات در چهار سطح آبیاری کامل (در حد ظرفیت زراعی)، تنشهای ملایم (4/3 و 2/1 ظرفیت زراعی) و شدید (4/1 ظرفیت زراعی) و در سه تکرار انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که میانگین ارتفاع، قطر یقه و گستردگی تاج پوشش، وزن تر و خشک پایه‌های ارقام مختلف گیاه وایول با کاهش مقادیر آبیاری تا حد تنش شدید (HS=4/1 ظرفیت زراعی) با اختلاف معنی‌داری کاهش یافت. بالاترین ارتفاع و قطر یقه در تیمار FC بهترتیب در رقم UC/103 با ارتفاع 33/56 سانتی‌متر و رقم CAL6 با قطر یقه برابر 76/2 سانتی‌متر و حداقل آن در تیمار HS در رقم CAL6 با ارتفاع 35 سانتی‌متر و رقم UC/103 با قطر یقه 6/1 سانتی‌متر مشاهده شد. بیشترین گستردگی تاج پوشش برابر 11600 سانتی‌متر مربع در تیمار FC در رقم CAL7 و حداقل آن در تیمار HS، برابر 2127 سانتی‌متر مربع در رقم UC/103 مشاهده شد. بررسی میانگینهای وزن تر وخشک نیز نشان داد که بالاترین میانگین وزن تر و خشک در رقم UC/103 در تیمار FC بهترتیب 810 و 384 گرم بود. در تیمار HS کمترین میانگین وزن تر در ارقام UC/103 و CAL7 بهترتیب 5/172 و 7/131 گرم و کمترین میانگین وزن خشک در قم UC/103 برابر 03/61 گرم بدست آمد.
