به‌زراعی و به‌نژادی
نجمه هادی؛ راضیه عظیمی؛ مهدی یحیی زاده؛ مریم مکی زاده تفتی؛ سمیه فکری قمی؛ سیمین محیط
چکیده
سابقه و هدف: بابونه (Matricaria chamomilla L.) به‌دلیل کاربرد فراوان در صنایع مختلف غذایی، دارویی و آرایشی-بهداشتی از گیاهان دارویی مهم به‌شمار می‌رود. خواص بیولوژیک بابونه به اجزای اسانس، به‌ویژه کامازولن و آلفا-بیزابولول اکسید A و فلاونوئیدهای آن، به‌ویژه آپیژنین و لوتئولین نسبت داده می‌شود. ارزیابی جمعیت‌های گیاهی خودرو متعلق به مناطق ...
بیشتر
سابقه و هدف: بابونه (Matricaria chamomilla L.) به‌دلیل کاربرد فراوان در صنایع مختلف غذایی، دارویی و آرایشی-بهداشتی از گیاهان دارویی مهم به‌شمار می‌رود. خواص بیولوژیک بابونه به اجزای اسانس، به‌ویژه کامازولن و آلفا-بیزابولول اکسید A و فلاونوئیدهای آن، به‌ویژه آپیژنین و لوتئولین نسبت داده می‌شود. ارزیابی جمعیت‌های گیاهی خودرو متعلق به مناطق مختلف جغرافیایی در محل (بررسی نمونه‌های خودرو) و خارج از محل (بررسی نمونه‌های خودرو در شرایط زراعی)، برای به‌نژادی گیاه و گزینش ژنوتیپ‌های امیدبخش گام بسیار مهمی است. از سویی کشت و اهلی کردن گیاهان خودرو در شرایط زراعی موجب بهبود عملکرد گیاه شده و از برداشت بی‌رویه و انقراض گیاه جلوگیری می‌کند. در این پژوهش به بررسی تنوع کمّی و کیفی اسانس برخی جمعیت‌های خودرو بابونه و کاشته شده همین جمعیت‌ها در شرایط زراعی پرداخته شد.مواد و روش‌ها: گل و بذر 15 جمعیت خودرو بابونه از رویشگاه‌های طبیعی کشور شامل 12 جمعیت از استان خوزستان (Kh1-12)،2 جمعیت از استان فارس (F1-2) و 1 جمعیت از استان بوشهر (F3) در سال 1400-1399 جمع‌آوری گردید. گل‌ها برای اسانس‌گیری و بذرها برای کشت در مزرعه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی (تیمار= ژنوتیپ) با 3 تکرار استفاده شدند. مزرعه تحقیقاتی واقع در ایستگاه تحقیقات البرز وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور (استان البرز) به‌عنوان محل کشت بدون اضافه کردن هیچ کودی به خاک در نظر گرفته شد. بذرها با فواصل 15 سانتی‌متر بین خطوط کاشت و 15 سانتی‌متر بین بوته‌ها روی خطوط کاشت به‌صورت مستقیم کاشته شدند (فروردین 1401). آبیاری به‌صورت قطره‌ای و وجین علف‌های هرز به صورت مکانیکی انجام شد. برداشت دستی گل‌ها همراه با کمتر از 5 سانتی‌متر دمگل در مرحله بیشتر از 70% گلدهی انجام شد. اسانس گل‌های سایه-خشک به روش تقطیر با آب (دستگاه کلونجر) به‌مدت 3 ساعت استخراج شد و آنالیز کمّی و کیفی آنها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی انجام شد.نتایج: نتایج نشان داد، هیدروکربن‌های سسکوئی‌ترپن، سسکوئی‌ترپن‌های اکسیژنه و دی‌استیلن‌ها بیشترین درصد ترکیبات اسانس در هر دو گروه نمونه‌های خودرو و کاشته شده را تشکیل می‌دادند. دو ترکیب مهم اسانس بابونه شامل کامازولن (از هیدروکربن‌های سسکوئی‌ترپن) و آلفا-بیزابولول اکسید A (از سسکوئی‌ترپن‌های اکسیژنه) در گیاهان کاشته شده بیشتر از نمونه‌های خودرو بودند. در نمونه‌های خودرو، بیشترین میزان (%) کامازولن (5.3%) و آلفا-بیزابولول اکسید A (21.5%) به‌ترتیب در جمعیت‌های Kh8 و Kh4 و در نمونه‌های کاشته شده، بیشترین میزان کامازولن (11.1% و 11.0%) به‌ترتیب در جمعیت‌های Kh7 و Kh3 و بیشترین مقدار آلفابیزابولول اکسید A (32.3%) در جمعیت F-2 به‌دست آمد. به‌طور کلی، اجزای عمده اسانس (%) در جمعیت‌های کاشته شده و خودرو شامل آلفا-بیزابولون اکسید A (خودرو: 40.1% (F1) تا 64.5% (Kh3) و کاشته شده: 29.8% (F2) تا 56% (Kh3))، آلفا-بیزابولول اکسید A (خودرو: 5.8% (Kh5) تا 21.5% (Kh4) و کاشته شده:10.3% (Kh3) تا 32.3% (F2))، E-بتا-فارنزن (خودرو: 6.1% (Kh3) تا 23.3% (Kh8) و کاشته شده: 6.9% (Kh1) تا 15.6% (F3))، Z-اسپیرو اتر (خودرو: صفر (F1) تا 16.1% (Kh1) و کاشته شده: 9.1% (Kh7) تا 15.1% (Kh13)) و کامازولن (خودرو:1.6% (Kh6) تا 5.3% (Kh8) و کاشته شده: 4.7% (Kh6) تا 11.1% (Kh7)) بودند. همچنین، درصد اسانس با تفاوت قابل ملاحظه‌ای در نمونه‌های کاشته شده (0.9% (Kh5) تا 1.4% (Kh13)) بیشتر از خودرو (0.1% (Kh6) تا 0.5% (Kh10)) بدست آمد.نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد، با کشت نمونه‌های خودرو بابونه در شرایط زراعی و کنترل آب و مدیریت‌های زراعی، می‌توان اسانسی با کمّیت و کیفیت مطلوب نسبت به نمونه‌های خودرو داشت.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
فاطمه عسکری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمدامین سلطانی پور؛ مهدی میرزا؛ سمیه فکری قمی
چکیده
جنس Pycnocycla متعلق به خانواده Apiaceae است و در ایران 8 گونه چندساله دارد. در این مطالعه بازده اسانس و ترکیب‌های شیمیایی دو گونه P. nodiflora و P. flabellifolia بررسی شد. به این منظور اندام هوایی گیاهان در مرحله بذردهی به‌ترتیب از دو رویشگاه در استان هرمزگان در دو سال متوالی و استان کرمانشاه در یک‌سال جمع‌آوری شدند. اندام‌های ساقه، برگ و بذر جدا و در ...
بیشتر
جنس Pycnocycla متعلق به خانواده Apiaceae است و در ایران 8 گونه چندساله دارد. در این مطالعه بازده اسانس و ترکیب‌های شیمیایی دو گونه P. nodiflora و P. flabellifolia بررسی شد. به این منظور اندام هوایی گیاهان در مرحله بذردهی به‌ترتیب از دو رویشگاه در استان هرمزگان در دو سال متوالی و استان کرمانشاه در یک‌سال جمع‌آوری شدند. اندام‌های ساقه، برگ و بذر جدا و در سایه خشک شدند. اسانس به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر به مدت 3 ساعت استخراج گردید. تعیین درصد و نوع ترکیب‌های شیمیایی با استفاده از دستگاه‌های GC و GC/MS انجام شد. بازده اسانس ساقه و برگ گونه P. nodiflora در دو سال متوالی در رویشگاه تنگ‌زاغ هرمزگان 0.23% و 1.21% و بازده اسانس بذر 0.23% بود. در رویشگاه آب‌ماه بازده اسانس ساقه و برگ در دو سال متوالی 0.02% و 0.06% و بازده اسانس بذر 0.01% بود. کاریوفیلن اکسید (7.8% تا 28.1%) و بتا-اودسمول (15.5% تا 57.2%) ترکیب‌های عمده در اسانس ساقه، برگ و بذر در تمام نمونه‌های مورد بررسی P. nodiflora بودند. در گونه P. flabellifolia بازده اسانس ساقه و برگ (0.66%) و بذر (0.76%) بود. ترکیب‌های غالب در اسانس ساقه و برگ P. flabellifolia شامل سیس-بتا-اوسیمن (33.8%)، ترانس-بتا-اوسیمن (39.6%) و ترپینولن (12.9%) بودند. در اسانس بذر P. flabellifolia ترانس-بتا-اوسیمن (28%)، سیس-بتا-اوسیمن (31%) و ترپینولن (12.6%) ترکیب‌های عمده بودند.
بیوتکنولوژی
مهدی یحیی زاده؛ نجمه هادی؛ زهرا شیرازی؛ کامکار جایمند؛ خلیل کریم‌زاده اصل؛ مریم مکی زاده تفتی؛ سمیه فکری قمی؛ مهشید رحیمی فرد؛ مینا کوه جانی گرجی؛ فاطمه عسکری؛ زهرا بهراد؛ دیرک زلمار
چکیده
گیاهان منشأ اصلی تولید متابولیت‌های ثانویه با ارزش دارویی بالا می‌باشند. مهمترین عضو این ترکیب‌های با ارزش، آلکالوئیدها با مصارف مختلف دارویی هستند. با توجه به تولید محدود برخی از این مواد در گیاهان، به‌عنوان روش جایگزین، با شناسایی و انتقال ژن‌های مسئول سنتز آنزیم‌های سازنده آلکالوئیدها از گیاهان به میکروارگانیسم‌ها می‌توان ...
بیشتر
گیاهان منشأ اصلی تولید متابولیت‌های ثانویه با ارزش دارویی بالا می‌باشند. مهمترین عضو این ترکیب‌های با ارزش، آلکالوئیدها با مصارف مختلف دارویی هستند. با توجه به تولید محدود برخی از این مواد در گیاهان، به‌عنوان روش جایگزین، با شناسایی و انتقال ژن‌های مسئول سنتز آنزیم‌های سازنده آلکالوئیدها از گیاهان به میکروارگانیسم‌ها می‌توان به‌صورت تجاری این گونه از مواد دارویی را به‌صورت طبیعی تولید کرد. در این راه، شناسایی ژن‌های مسئول آنزیم‌های سنتزکننده قدم نخست چنین اقدامی است. در بین آنزیم‌های سنتزکننده ترکیب‌های آلکالوئیدی، آنزیم‌های سیتوکروم P450 نقش مهمی دارند. با توجه به وابستگی این آنزیم‌ها به وجود شبکه اندوپلاسمی و خصوصیات گلیکوپروتئینی این آنزیم‌ها، نمی‌توان آنها را در سیستم‌های باکتریایی استاندارد بیان کرد. بنابراین می‌توان از میزبان‌های یوکاریوتی مانند مخمّر یا سلول حشرات برای بیان آنها استفاده کرد. در این تحقیق، با استفاده از توالی آمینو اسیدی شناخته شده کیلانتیفولین سنتاز گیاه شقایق کالیفرنیایی و مقایسه فیلوژنی این توالی با توالی‌های آمینو اسیدی هومولوگ گیاه مامیران بدست‌آمده از پایگاه داده بیوانفورماتیک، به‌صورت نظری شش آنزیم سیتوکروم P450 با درصد هومولوژی بالا مسئول سنتز آنزیم کیلانتیفولین سنتاز در گیاه مامیران (Chelidonium majaus L.) شناسایی شد. برای اثبات عملی کارآیی این آنزیم‌ها، ژن‌های آنها در وکتور pPIC3.5 کلون شده و بعد با انتقال این وکتورهای نوترکیب به سلول مخمّر Pichia pastoris و در اختیار قرار دادن آلکالوئید اسکولرئین، تولید آلکالوئید کیلانتیفولین توسط میکروب‌های انتقال ژن داده شده توسط دستگاه LC-MS بررسی گردید. نتایج نشان داد که از بین ژن‌های کلون و معرفی شده آن آنزیم‌ها به میزبان مخمّر، تنها آنزیم Contig8931 فعالیت کیلانتیفولین سنتازی دارد.
فاطمه عسکری؛ مهدی میرزا؛ مصطفی گلی پور؛ سمیه فکری قمی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1.93.1.1576.32 جنس بومادران (Achillea) در ایران 19 گونه گیاه علفی، چندساله و بیشتر معطر دارد. این جنس از خانواده کاسنی دارای خصوصیات گیاهی پیچیده‌ای است. کامازولن ترکیب عمده موجود در اسانس گل و برگ Achilleamillefolium L. subsp. elbursensis گزارش شده که در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. با توجه به اینکه این زیرگونه ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1.93.1.1576.32 جنس بومادران (Achillea) در ایران 19 گونه گیاه علفی، چندساله و بیشتر معطر دارد. این جنس از خانواده کاسنی دارای خصوصیات گیاهی پیچیده‌ای است. کامازولن ترکیب عمده موجود در اسانس گل و برگ Achilleamillefolium L. subsp. elbursensis گزارش شده که در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. با توجه به اینکه این زیرگونه انحصاری ایران است و در مورد کشت این گونه هیچ تحقیقی انجام نشده است، مطالعه مقدماتی در مورد نحوه کشت و تأثیر آن بر روی مواد مؤثره انجام شد. بدین‌منظور، بذر گیاه بومادران البرزی در مهرماه 1395 از تنها رویشگاه آن در دیزین جمع‌آوری شد. در ابتدای اسفندماه در گلخانه کشت گردید و اواسط فروردین 1396 گیاهچه‌ها به مزرعه منتقل شدند. در مردادماه بوته‌ها گل داده و اندام هوایی برای استخراج اسانس در دو سال متوالی جمع‌آوری شدند. برای مقایسه با نمونه‌های طبیعی، اندام هوایی بومادران در مردادماه 1396 در مرحله گلدهی از دیزین جمع‌آوری شد. اندام‌های گیاه شامل برگ و گل‌آذین در آزمایشگاه خشک و به‌وسیله آسیاب پودر شدند. روغن‌های اسانسی به روش تقطیر با آب بدست آمد و توسط GC-FID و GC/MS مورد تجزیه قرارگرفتند. بازده (وزنی/وزنی) اسانس آبی‌رنگ برگ و گل‌آذین بومادران رویشگاه به‌ترتیب 0.11% و 0.53% و بومادران کشت شده به همان ترتیب در سال 1396 برابر 0.28% و 0.50% و در سال 1397 برابر 0.26% و 1.30% بود. کامازولن به‌عنوان بیشترین درصد ترکیب اسانس برگ و گل‌آذین بومادران رویشگاه به‌ترتیب 5.7% و 52.5% بود. مقدار آن به همان ترتیب در نمونه‌های بومادران کشت شده سال اول 50.6% و 67.1% و در سال دوم 59.6% و 71.3% بود. کاریوفیلن الکل، کاریوفیلن اکساید، کامفور، بورنئول و بتا-اودسمول دیگر ترکیب‌های شاخص بودند. کامازولن یک ترکیب مهم و اساسی در این گونه است که در تمام اندام هوایی نمونه کشت شده وجود داشت، در حالی که فقط در گل‌آذین نمونه رویشگاه یافت شد.
سمیه فکری قمی؛ فاطمه سفیدکن؛ پروین صالحی شانجانی
چکیده
یکی از مهمترین روش‌های حفظ و بقای گیاهان در طبیعت، کشت و اهلی کردن گونه‌های گیاهی و انتخاب بهترین جمعیت می‌باشد. با توجه به لزوم کشت و اهلی کردن گیاهان دارویی، در این تحقیق 22 جمعیت Achillea wilhelmsii C. Koch در ایستگاه تحقیقات البرز (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) کاشته شده و مورد ارزیابی قرار گرفت. این تحقیق در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی ...
بیشتر
یکی از مهمترین روش‌های حفظ و بقای گیاهان در طبیعت، کشت و اهلی کردن گونه‌های گیاهی و انتخاب بهترین جمعیت می‌باشد. با توجه به لزوم کشت و اهلی کردن گیاهان دارویی، در این تحقیق 22 جمعیت Achillea wilhelmsii C. Koch در ایستگاه تحقیقات البرز (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) کاشته شده و مورد ارزیابی قرار گرفت. این تحقیق در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی در سال 94-1392 انجام شد. به‌منظور بررسی و مقایسه صفات مورفولوژیک جمعیت‌های مختلف این گیاه، در زمان 50% گلدهی، صفاتی مانند ارتفاع بوته، سطح تاج پوشش، تعداد ساقه اصلی، تعداد کلاپرک در بوته، تعداد گلچه در کلاپرک، وزن تر و خشک بوته و بازده اسانس اندازه‌گیری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب و با دستگاه کلونجر انجام شد. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه نشان داد که تفاوت بین صفات در جمعیت‌های مختلف در سطح احتمال 1% معنی‌دار بودند. نتایج نشان داد که جمعیت سقز1 بیشترین ارتفاع بوته، وزن خشک بوته، تعداد کلاپرک و گلچه و میزان اسانس را داشت. همبستگی صفات مورد مطالعه با یکدیگر نیز در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود، البته همبستگی معنی‌داری میان بازده اسانس با دیگر صفات بجز تعداد کلاپرک وجود نداشت. با استفاده از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، 5 مؤلفه اول 99% از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند که صفات سطح تاج پوشش، ارتفاع بوته، تعداد ساقه، تعداد کلاپرک، وزن تر و خشک بوته با ضریب مثبت مهمترین نقش را در تبیین مؤلفه اول داشتند و 75% از واریانس متغیرها را توجیه نمودند. در تجزیه خوشه‌ای، اکسشن‌ها در 3 گروه متفاوت قرار گرفتند که اکسشن سقز1 به‌طور شاخص در خوشه جداگانه‌ای قرار گرفت.
