همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد میکروبیولوژی، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان

2 استاد، گروه میکروبیولوژی، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان

3 دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

4 استادیار، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اسانس سه گیاه دارویی شامل زنیان (Carum copticum (L.) C. B. Clarke)، زیره پارسی (Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsch.) و زیره سبز (Cuminum cyminum L.) به روش تقطیر با آب استخراج شد. اسانس‌های بدست آمده با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) تجزیه شدند و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده آنها براساس شاخص بازداری و طیف جرمی تعیین گردید. سپس با استفاده از تکنیک میکرودایلوشن (ریزرقت) و با استفاده از دستگاه خواننده الایزا خاصیت ضد باکتریایی اسانس‌های مورد نظر با تعیین حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) نیز علیه برخی از باکتریهای آلوده کننده مواد غذایی مانند Staphylococcus aureus، Bacillus cereus، Listeria monocytogenes، Escherichia coli O157H7 و Salmonella enteritidisبررسی شد. همچنین با توجه به کاربرد همزمان گیاهان دارویی در طب سنتی و با در نظر گرفتن تأثیر این اسانس‌ها بر خواص ارگانولپتیکی مواد غذایی و MIC اسانس زیره پارسی و زیره سبز واکنش متقابل این دو با استفاده از روش Modified checkboard و محاسیه شاخص بازدارندگی افتراقی (FICindex) علیه باکتریها نیز بررسی گردید. نتایج نشان دادند که از نظر اجزای اسانس بین گونه‌های مورد بررسی اختلاف قابل‌توجهی وجود دارد. این در حالی بود که ترکیب‌هایی چون پارا-سیمن و گاما-ترپینن در هر سه اسانس به میزان متفاوتی تشخیص داده شد. مهمترین ترکیب‌های موجود در اسانس زنیان تیمول (4/48%)، پارا-سیمن (8/21%) و گاما-ترپینن (3/21%) بودند. در اسانس زیره پارسی گاما-ترپینن (2/44%)، کومین‌آلدئید (9/16%)، گاما-ترپینن-7-اُل (5/10%) و پارا-سیمن (8%) از ترکیب‌های اصلی تشخیص داده شدند. ترکیب‌های اصلی در اسانس زیره سبز، کومین‌آلدئید (2/30%)، گاما-ترپینن (8/12%)، سافرانال (4/9%) و پارا-سیمن (1/14%) بودند. حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) اسانس‌ها به‌ترتیب برای زنیان در دامنه 03/0 تا 5/0 میلی‌گرم در میلی‌لیتر، برای زیره پارسی 18/0 تا 3 میلی‌گرم در میلی‌لیتر و برای اسانس زیره سبز 37/0تا 3 میلی‌گرم در میلی‌لیتر بدست آمد. اسانس زنیان به‌طور مؤثرتری رشد تمام باکتریهای مورد آزمایش را کنترل نمود در حالی‌که بقیه اسانس‌ها به میزان کمتری مؤثر بودند. محاسبه (FICindex) اسانس زیره پارسی و زیره سبز وجود فعالیت سینرژیستی علیه باکتریهای گرم مثبت و فعالیت افزایشی علیه باکتریهای گرم منفی را اثبات نمود. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که اگرچه اثرهای بازدارندگی اسانس زیره پارسی و زیره سبز کمتر از اسانس زنیان است، ولی کاربرد همزمان این دو اسانس به‌ویژه علیه باکتریهای گرم مثبت دارای اثرهای بازدارنده قابل‌توجه بوده و می‌توان در راستای بهینه‌سازی استفاده از اسانس‌ها در کنترل مؤثر پاتوژنهای مواد غذایی به‌عنوان یک روش مکمل که در عین حال اثر نامطلوب کمتری بر خواص ارگانولپتیکی مواد غذایی داشته باشند، استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

- زرگری، ع.، 1368. گیاهان دارویی. جلد چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، 130 صفحه.
- کرمانشاهی، ر.، معطر، ف. و سلیمانی منش، ع.، 1385. ارزیابی اثرهای ضد باکتریایی عصاره‌های آبی و الکلی گیاه گلرنگ بر روی تعدادی از باکتریها. مجله علوم دانشگاه شهید چمران، 15: 25-18.
- مقتدر، م.، ایرج منصوری، ع.، سالاری، ح. و فرهمند، آ.، 1388. شناسایی ترکیبات شیمیایی و بررسی اثرهای ضد میکروبی اسانس بذر زیره سیاه. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر، 25(1): 28-20.
- Adams, R.P., 2001. Identification of essential oil components by Gas Chromatography and Mass Spectrometry. Allured, USA, 750p.
- Atal, C.K. and Kapur, B.M., 1982. Cultivation and Utilization of Aromatic Plants.Regional Research Laboratory, Jammu-Tawi, 815p.
- Atta-ur-Rahman, M.I., Choudhary, I., Farooq, A., Ahmed, A., Iqbal, M.Z., Demirci, B. Demirci, F. and Baser, K.H.C., 1999. Antifungal activity and essential oils constituents of some spices from Pakistan. Third International Electronic Conference on Synthetic Organic Chemistry, www/reprint.net/ecsco-3.htm.
- Azizi, M., 2005. Bunium persicum essential oils suppressed potato sprouting in storage. Proceedings of the 36th International Symposium on Essential oils, Budapest, Hungary, 4-7 September: 142.
- Azizi, M., Davarenejad, Gh., Bos, R., Woerdenbag, H.J. and Kayser, O., 2009.Essential oil content and constituents of Black Zira (Bunium persicum [Boiss.] B. Fedtsch.) from Iran during field cultivation (domestication). Journal of Essential Oil Research, 21: 78-82.
- Bandoni, A., Juarez, M.A. and Mizrahi, I., 1991. Studies on the essential oil of cumin (Cuminum cyminum L.). Essenze e Derivati Agrumari, 61: 32-49.
- Baser, K.H.C., Özek, T., Abduganiev, B.E., Abdullaev, U.A. and Aripov, K.N., 1997. Composition of the essential oil of Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsch. from Tajikistan. Journal of Essential Oil Research, 9: 597-598.
- Beis, SH., Azcan, N., Ozek, T., Kara, M. and Baser, K.H.C., 2000. Production of essential oil from cumin seeds. Chemistry of Natural Compounds, 36: 265-268.
- Boskabady, M.H., Ramazani, M. and Tabei, T., 2003. Relaxant effects of different fractions of essential oil from Carum copticum on guinea pig tracheal chains. Phytotherapy Research, 17: 1145-1149.
- Boskabady, M.H. and Shaikhi, J., 2000. Inhibitory effect of Carum copticum on histamine (H1) receptors of isolated guinea-pig tracheal chains. Journal of Ethnopharmacology, 69: 217-227.
- British pharmacopoeia., 1988. Vol. 2, London: HMSO, pp. 137-138.
- Burt, S., 2004. Essential oils: Their antibacterial properties and potential applications in foods- a review. International Journal of Food Microbiology, 94: 223-253.
- Celiktas, O.Y., Hames Kocabas, E.E., Bedir, E., Vardar Sukan, F., Ozek, T. and Baser, K.H.C., 2007. Antimicrobial activities of methanol extracts and essential oils of Rosmarinus officinalis, depending on location and seasonal variations. Food Chemistry, 100: 553-559.
- Daferera, D.J., Ziogas, B.N. and Polissiou, M.G., 2000. GC/MS analysis of essential oils from some Greek aromatic plants and their fungitoxicity on Penicillium digitatum. Journal of Agricultural Food Chemistry, 48: 2576-2581.
- Demirci, F., Guven, K., Demirci, B., Dadandi, M.Y. and Baser, K.H.C., 2008. Antibacterial activity of two Phlomis essential oils against food pathogens. Food Control, 19: 1159-1164.
- D’Mello, J.P.F., 2003. Food Safety: Contaminants and Toxins. Oxford, Cabi publisher, 476p.
- Eikani, M.H., Goodarznia, I. and Mirza, M., 1999. Supercritical carbon dioxide extraction of cumin seeds (Cuminum cyminum L.). Flavour and Fragrance Journal, 14: 29-31.
- El-Wakeil, F., Morsi, M. and Khairy, S., 1986. Effects of various storage conditions on the quality of some spice essential oils. Seifen Oele Fette Waches; 112: 350-353.
- Friedman, M., Henika, P.R. and Mandrell, R.E., 2002. Bactericidal activities of plant essential oils and some of their isolated constituents against Campylobacter jejuni, Escherichia coli, Listeria monocytogenese and Salmonella enterica. Journal of Food Protection, 65(10): 1545-1560.
- Gachkar, L., Yadegari, D., Rezaei, M.B., Taghizadeh, M., Alipoor Astaneh, Sh. and Rasooli, I., 2007. Chemical and biological characteristics of Cuminum cyminum and Rosmarinus officinalis essential oils. Food Chemistry, 102: 898-904.
- Gonzalez, J.A., Estevez-Braun, A., Estevez-Reyes, R., Bazzocchi, I.L., Moujir, L., Jimenez, I. A., Ravelo, A.G. and Gonzalez, A.G., 1995. Biological activity of secondary metabolites from Bupleurum salicifolium (Umbelliferae). Experientia, 51: 35-39.
- Holly, R.A. and Patal, D., 2005. Improvement in shelf life and safetey of perishable foods by plant essential oils and smoke antimicrobials, Food Chemistry, 22: 273-292.
- Iacobellis, N.S., Cantore, P.L. Capasso, F. and Senatore, F., 2005. Antibacterial activity of Cuminum cyminum and Carun carvi essential oils. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 53: 57-61.
- Kalemba, D. and Kunicka, A., 2003. Antibacterial and antifungal properties of essential oils. Current Medicinal Chemistry, 10: 813-829.
- Karim, A., Pervez, M. and Bhatty, M.K., 1997. Studies on the essential oils of the Pakistani species of the familie Umbelliferae, part 10. Bunium persicum Boiss. (Sah Zira) seed oil. Pakistan Journal of Scientific and Industrial Research, 20(2): 106-108.
- Khajeh, M., Yamini, Y., Sefidkon, F. and Bahramifar, N., 2004. Comparison of essential oil composition of Carum copticum obtained by supercritical carbon dioxide extraction and hydrodistillation methods. Food Chemistry, 86: 587-591.
- Kordali, S., Kotan, R., Mavi, A., Cakir, A., Ala, A. and Yildirim, A., 2005. Determination of the chemical composition and antioxidant activity of the essential oil of Artemisia dracunculus and of the antifungal and antibacterial activities of Turkish Artemisia absinthium, A. dracunculus, Artemisia santonicum and Artemisia spicigera essential oils. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 53: 9452-9458.
- Kotzé, M. and Eloff, J.N., 2002. Extraction of antibacterial compound from Combretum microphyllum (Combretaceae). South African Journal of Botany, 68: 62-67.
- Kumar, P. and Baslas, R.K., 1978. Chemical examination of essential oil of the seeds of Cuminum cyminum. Indian Perfumer, 22: 164-165.
- Moghadamzadeh, A., Faridi, P. and Ghasemi, Y., 2007. Carum copticum Benth & Hook. essential oil chemotypes. Food Chemistry, 100: 1217-1219.
- Pae, H.O., Oh, H., Yun, Y.G., Oh, G.S., Jang, S.I., Hwang, K.M., Kwon, T.O., Lee, H.S. and Chung, H.T., 2002. Imperatorin, a furanocoumarin from Angelica dahurica (Umbelliferae), induces cytochrome c-dependent apoptosis in human promyelocytic leukaemia, HL-60 cells. Pharmacololgy Toxicology. 91: 40-48.
- Pillai, S.K., Moellering, C. and Elipoulos, G.M., 2005. Antimicrobial combinations. 365-373, In: V. Lorian, (ed.), Antibiotic in laboratory medicine, Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia, 922p.
- Pourmortazavi, S.M., Ghandiri, M. and Hajimirsadeghi, S.S., 2005. Supercritical fluid extraction of volatile components from Bunium persicum Boiss. (Black cumin) and Mespilus germanica L. (medlar) seeds. Journal of Food Componds Analytica, 18: 439-446
- Qadry, S.M.J.S. and Atal, C.K., 1976. Pharamacognosy of the fruits of Trachyspermum ammi. Planta Medica, 15: 53-57.
- Rani, P. and Khullar, N., 2004. Antimicrobial evaluation of some medicinal plants for their anti-enteric potential against Multi-drug resistant Salmonella typhi. Phytotheraphy Research, 18: 670-673.
- Rechinger, K.H., 1965-2001. Flora Iranica, Akademische Druch-u, Verlagsanstat, Graz-Austria.
- Sadykov, Y.D., Kurbanov, M., Khavizov, K. and Regovatov, Y.M., 1978. Composition of the essential oil from fruits of Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsh. Doklady Akademii Nauk Tadzhikskoj SSR., 21(5): 33-36.
- Sandri, I.G., Zacaria, J., Fracaro, F., Delamare, A.P.L. and Echeverrigaray, S., 2007. Antimicrobial activity of the essential oils of Brazilian species of the genus Culina against foodborne pathogens and spoiling bacteria. Food Chemistry, 103: 823-828.
- Santiesteban-López, A., Palou, E. and López-Malo, A., 2007. Susceptibility of food-borne bacteria to binary combinations of antimicrobials at selected aw and pH. Journal of Applied Microbiology,102: 486-497.
- Singh, G., Kapoor, I.P.S., Pandey, S.K., Singh, U.K. and Singh, R.K., 2002. Studies on essential oils: Part 10; Antibacterial activity of volatile oils from some species. Phytotherapy Research, 16: 680-682.
- Srivastava, M., Saxena, A. and Baby, P., 1999. GC/MS investigation and antimicrobial activity of the essential oil of Carum copticum Benth & Hook. Acta Alimentaria, 28: 291-295.
- Tepe, B., Donmez, E., Unlu, M., Candan, F., Daferera, D. and Vardar-Unlu, G., 2004. Antimicrobial and antioxidative activities of the essential oils and methanol extracts of Salvia cryptantha (montbret et aucher ex benth.) and Salvia multicaulis (vahl). Food Chemistry, 84: 519-525.
- Ulte, A., Bennik, M.H.J. and Moezelaar, R., 2002. The phenolic hydroxyl group of carvacrol is essential for action against the food pathogen Bacillus cereus. Applied and Environmental Microbiology, 68: 1561-1568.
- Ye, Y.N., Liu, E.S.L., Li, Y., So, H.L., Cho, C.C.M., Sheng, H.P., Lee, S.S. and Cho, C.H., 2001. Protective effect of polysaccharides-enriched fraction from Angelica sinensis on hepatic injury. Life Science, 69: 637-646.