همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه شیمی، دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

به‌منظور کسب دانش از رفتار گیاهان در محیط آلوده (خاک، آب و هوا) به عناصر معدنی، از اندام هوایی سه گیاه خودرو (از خانواده لابیاته)، به نام‌های علمی Eremostachys macrophylla Monthbr & Auch.، Salvia leriifolia Benth. و Teucrium polium L. و نام‌های فارسی به‌ترتیب سنبل بیابانی، مریم‌گلی و کلپوره از شهر کاشمر (استان خراسان رضوی، منطقه آلوده به معدن آهن، ده‌زمان) جمع‌آوری شدند و اسانس آنها با روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) تهیه و با دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی GC/MS تجزیه شدند. 21 ترکیب در اسانس گیاه سنبل بیابانی (اسانس بی‌رنگ با میانگین بازده 03/0% از 2 تکرار) شناسایی گردید که 92% کل اسانس را تشکیل می‌دادند. ترکیب عمده آلفا-پینن (1/60%) بود. در گونه مریم‌گلی 12 ترکیب (97% کل اسانس) شناسایی شد. ترکیب‌های عمده عبارت از آرتمیزیا کتون (9/62%) و کوبنول (4/9%)، (از مجموعه 4/0%-اسانس بی‌رنگ با بوی نافذ و 3/0%- اسانس سبز کم رنگ- با 2بار تکرار) بودند. از گیاه کلپوره، 14 ترکیب (8/98% کل اسانس) شناسایی شد که ترکیب‌های عمده 1،8-سینئول (7/21%)، سیس-کریزانتنول (8/13%)، کریزانتنون (6/13%) و 3-توجوپسانون (7/11%)، (از 2/0% اسانس زرد مایل به سبز رنگ) بودند. مقایسه درصد اسانس‌ها و ترکیب‌ها نشان داد که جنس گیاه سنبل بیابانی نسبت به دو جنس دیگر رفتار متفاوتی دارد. با توجه به منطقه جمع‌آوری یکسان، سه جنس متفاوت از یک خانواده و قدرت جذب متفاوت گیاهان از نظر برخی عناصر موجود در خاک و نیز تغییر در متابولیت‌های ثانویه (در مسیر بیوسنتز)، انتظار می‌رفت نتایج کاملاً متفاوتی بروز نماید، اما در این تحقیق دو جنس اخیر رفتار نسبتاً مشابهی نسبت به محیط نشان دادند.

کلیدواژه‌ها

- جم‌زاد، م.، 1379. بررسی و شناسایی مواد متشکله موجود در روغن اسانسی دو گونه گیاهی از خانواده لابیاته، استاکیس پیلیفرا و سالویا گزانتوکلیا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال.
- زرگری، ع.، 1376. گیاهان دارویی (جلد2). انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 976 صفحه.
- زرگری، ع.، 1376. گیاهان دارویی (جلد4). انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 969 صفحه.
- زرگری، ع.، 1376. گیاهان دارویی (جلد5). انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1010 صفحه.
- سفیدکن، ف.، 1386. شیمی و تهیه صنعتی روغنهای اسانسی. نشر زاوش، تهران، 256 صفحه.
- طلاجوی، ش.، 1389. پژوهش پیرامون گیاهان دارویی. پایان‌نامه کارشناسی، دانشگاه پیام نور، مرکز تهران.
- مظفریان، و.، 1375. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، 596 صفحه.
- Adams, R.P., 2009. Identification of Essential Oil Components by Gas Chromatography/Mass Spectrometry. Alured Publication, Stream, USA, 804p.
- Davies, N.W., 1990. Gas chromatographic retention index of monoterpenes and sesquiterpenes on methyl silicon and carbowax 20m phases. Journal of Chromatography A, 503: 1-24.
- Hosseinzadeh, H. and Hassanzadeh, R., 2001. Muscle relaxant and hypnotic effects of Salvia leriifolia Benth. leaves extract in mice. Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 4: 130-138.
- Imanshahidi, M. and Hosseinzadeh, H., 2006. The pharmacological effects of Salvia species on the central nervous system. Phytotherapy Research, 20(6): 427-437.
- Kasimu, R., Tanaka, K., Tezuka, Y., Gong, Z.N., Li, J.X., Basnet, P., Namba, T. and Kadota, S., 1998. Comparative study of seventeen Salvia plants: aldose reductase inhibitory activity of water and MeOH extracts and liquid chromatography-mass spectrometry (LC-MS) analysis of water extracts. Chemical and Pharmaceutical Bulletin, 46(3):
500-504.
- Nori-Shargh, D., Kiaei, S.M. and Deyhimi, F., 2007. The volatile constituents analysis of Eremostachys macrophylla Mantbr. & Auch. from Iran. Natural Product Research: Formerly Natural Product Letters, 21(8): 733-735.
- Rechinger, K.H., 1963-1999. Flora Iranica, Voles 1-173. Akademische Druch-U. Verlagsanstat Graz-Austria.
- Rustaiyan, A., Masoudi, Sh., Yari, M., Rabani, M., Motiefar, H.R. and Larijani, K., 2000. Essential oil of Salvia leriifolia Benth. The Journal of Essential Oil Research, 12(5): 601-602.
- Rustaiyan, A., Shafeghat, A., Masoudi, Sh., Akhlaghy, H. and Tabatabaei-Anaraki, M., 2007. Chemical composition of the essential oils from stems, leaves and flowers of Salvia leriifolia Benth. from Iran. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 10(2): 121-126.
- Santos, F.A. and Rao, V.S., 2000. Antiinflamatory and antinociceptive effects of 1,8-cineole a terpenoid oxide present in many plant essential oils. Phytotherapy Research, 14(4): 240-244.
- Sharififar, F., Dehghn-Nuden, G. and Mirtajaldini, M., 2009. Major flavonoids with antioxidant activity from Teucrium polium L. Food Chemistry, 112(4): 885-888.
- Shibamoto, T., 1987. Retention indices in essential oil analysis: 259-274. In: Sandra, P. and Bicchi, C., (Eds.). Capillary Gas Chromatography in Essential Oil Analysis, Verlag, New York, 435p.
- Sökmen, A., Sökmen, M., Deferera, D., Polissiou, M., Canden, F., Unlü, M. and Akpulal, H.A., 2004. The in vitro antioxidant and antimicrobial activities of the essential oil and methanol extracts of Achillea bibersteinii Afan. (Asteraceae). Phytotherapy Research, 18(6): 451-456.