همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری، رشته فیزیولوژی گیاهی، گروه علوم زیست‌گیاهی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی کمّی و کیفی اسانس گونه‌های مختلف آویشن (Thymus) تحقیقاتی طی سال‌های 1390-1389 در شرایط زراعی انجام شد. این آزمایش در قالب یکی از زیر طرح‌های پروژه ملی استخراج و تجزیه کمّی و کیفی اسانس گونه‌های مختلف آویشن در برخی از استان‌های کشور انجام شد. بدین منظور بذرهای تعداد 74 اکسشن در گلخانه کشت شدند. سپس نشاها به مزرعه تحقیقاتی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران منتقل شدند. سرشاخه‌های گلدار در زمان حدود50% گلدهی جمع‌آوری شد. سپس در آزمایشگاه در سایه خشک و آسیاب شد. استخراج اسانس از تمامی اکسشن‌ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه طرح کلونجر (فارماکوپه بریتانیا) برای مدت سه ساعت انجام گردید. اسانس‌های بدست آمده با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی GC و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنجی جرمی GC/MS آنالیز و ترکیب‌های شیمیایی آنها شناسایی شدند. طبق نتایج بدست‌آمده درصد اسانس بین 04/0% تا 2% متغیر بود. بالا‌ترین بازده تولید اسانس سرشاخه گلدار ژنوتیپ‌های مورد مطالعه بر حسب وزن خشک متعلق به گونه‌های T. Kotschyanus (2%) از استان آذربایجان‌غربی، T. daenensis (92/1%) از استان لرستان و T. vulgaris (69/1%) از استان مرکزی بود. در بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی چندین کموتایپ شامل لینالول، ژرانیول، آلفا-ترپینول، تیمول، کارواکرول و آلفا-ترپینیل استاتو ژرانیل استات شناسایی شدند. در طی دو سال بالاترین درصد ترکیب تیمول مربوط به گونه‌های T. daenensis از استان مرکزی با 6/76% و ترکیب کارواکرول مربوط به T. daenensis از استان سمنان با 9/82% و ژرانیول با 7/62% مربوط به T. lancifolius از استان فارس بود.

کلیدواژه‌ها

- اکبری‌نیا، ا. و میرزا، م.، 1387. شناسایی ترکیبهای معطر گیاه دارویی آویشن دنایی کشت شده در قزوین. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 87: 62-58.
- برازنده م.م. و باقرزاده، ک.، 1386. بررسی ترکیبات شیمیایی روغن فرّار آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak) جمع‌آوری شده از چهار منطقه مختلف استان اصفهان، گیاهان دارویی، 19: 23-15.
- جمزاد، ز.، 1391. فلور ایران: تیره نعنا (شماره 76). انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 1066 صفحه.
- حاجی آقایی، ر.، علوی، س.ح.ر.، رضازاده، ش.ع. حاجی‌آخوندی، غ. و صمدی، ز.، 1387. شناسایی ترکیبات شیمیایی اسانس‌های آویشن قفقازی (T. caucasicus) و آویشن تفلیسی (T. transcaucasicus) و بررسی فعالیت ضدمیکروبی آن. گزارش طرح تحقیقاتی پژوهشکده گیاهان دارویی. http://fa.projects.sid.ir/ViewPaper.aspx?ID=1037
- داداش‌پور، م.، رسولی، ا.، سروری زنجانی، ر.، سفیدکن، ف.، تقی زاده، م. و درویش علیپور آستانه، ش.، 1390. فعالیت ضدمیکروبی، رادیکال‌زدایی نیتریک اکساید و سمّیت سلولی اسانس آویشن دنایی. آسیب‌شناسی زیستی، 14(1): 47-37.
- سفیدکن، ف. و رحیمی بیدگلی، ع.، 1381. بررسی تغییرات کمّی و کیفی اسانس آویشن کوهی (Thymus kotschyanus) در دوره رشد گیاه و با روشهای مختلف تقطیر. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 15: 22-1.
- سفیدکن، ف. و عسکری، ف.، 1381. مقایسه کمّی و کیفی اسانس پنج گونه آویشن (Thymus). تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 12(1): 51-29.
- میرزا، م. و احمدی، ل.، 1379. کارایی دو ستون DB5 و DB1 در شناسایی ترکیبهای اسانس Thymus fedtschenkoi Roninger. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران،6: 139-128.
- Abousaber, M., Hadjakhoondi, A. and Shafiee, A., 2002. Composition of the essential oil of Thymus pubescens boiss. et Kotschy ex Celak and Thymus fedtschenkoi Ronniger from Iran. Journal of Essential Oil Research, 14(3): 154-155.
- Amiri, H., 2012. Essential oils composition and antioxidant properties of three Thymus species evidence-based complementary and alternative. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2012(1): 1-8.
- Baser, K.H.C., Demirci, B., Kirimer, N., Satil, F. and Tumen, G., 2002. The essential oils of Thymus migricus and T. fedtschenkoi var. handelii from Turkey. Flavour and Fragrance Journal, 17: 41-45.
- Behravan, J., Ramezani, M., Fani Nobandegani, E. and Ehtesham Gharaee, M., 2011. Antiviral and antimicrobial activities of Thymus transcaspicus essential oil. Pharmacologyonline, 1: 1190-1199.
- Bounatirou, S., Aschi-Smiti, S., Miguel, M.G., Faleiro, M.L., Rejeb, M.N., Neffati, M., Costa. M.M., Figueiredo, A.C., Barroso, J.G. and Pedro, L.G., 2007. Chemical composition, antioxidant and antibacterial activities of the essential oils isolated from Tunisian Thymus capitatus Hoff. et Link. Food Chemistry, 105: 146-155.
- Brantner, A.H., Pfeifhofer, H.W., Ercegovac, O., Males, Z. and Plazibat, M., 2005. Essential oil composition and antioxidant activity of Thymus bracteosus Vis. ex Bent. Flavour and Fragrance Journal, 20(6): 596-600.
- Goodner, K.L., Mahattanatawee, K., Plotto, A., Sotomayor, J.A. and Jordán, M.J., 2006. Aromatic profiles of Thymus hyemalis and Spanish T. vulgarisessential oils by GC-MS/GC-O. Industrial Crops and Products, 24: 264-268.
- Hazzit, M., Baaliouamer, A., Veríssimo, A.R., Faleiro, M.L. and Miguel, M.G., 2009. Chemical composition and biological activities of Algerian Thymus oils. Food Chemistry, 116(3): 714-721.
- Hudaib, M., Speroni, E., Di Pietra, A.M. and Cavrini, V., 2002. GC/MS evaluation of Thyme (Thymus vulgaris L.) oil composition and variations during the vegetative cycle. Journal of Pharmaceutical and Biomedical Analysis, 29(4): 691-700.
- Khorshidi, J. and Rustaiee, A.R., 2011. Comparison of essential oil components of Thymus daenensis Celak. and T. fedtschenkoi in flowering stage. Bio Diversity-Elixir International Journal, 33: 2273-2275.
- Lee, S.J., Umano, K., Shibamoto, T. and Lee, K.G., 2005. Identification of volatile components in basil (Ocimum basilicum L.) and Thyme leaves (Thymus vulgaris L.) and their antioxidant properties. Food Chemistry, 91: 131-137.
- Mazooji, A., Salimpour, F., Danaei, M., Akhoondi Darzikolaei, S. and Shirmohammadi, K., 2012. Comparative study of the essential oil chemical composition of Thymus Kotschyanus Boiss. & Hohen var. kotschyanus from Iran. Annals of Biological Research, 3(3): 1443-1451.
- Mehrgan, H., Mojab, F., Pakdaman, Sh. and Poursaeed M., 2008. Antibacterial activity of Thymus pubescens methanolic extract. Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 7(4): 291-295.
- Mericil, F., 1986. Volatile oils of Thymus kotschyanus var glabrescens and Thymus fedtschenkoi var handelii. Journal of Natural Product, 49(5): 942.
- Miri, R., Ramezani, M., Javidnia, K. and Ahmadi, L., 2002. Composition of the volatile oil of Thymus transcaspicus Klokov from Iran. Flavour and Fragrance Journal, 17(4): 245-246.
- Mirza, M. and Baher, Z.F., 2003. Chemical composition of essential oil from Thymus vulgaris hybrid. Journal of Essential Oil Research, 15(6): 404-405.
- Mojab, F., Poursaeed, M., Mehrgan, H. and Pakdaman, Sh., 2008. Antibacterial activity of Thymus daenensis methanolic extract. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 21(3): 210-213.
- Nazemiyeh, H., Lotfipoor, F., Delazar, A., Razavi, S.M. Asnaashari, S., Kasebi, N., Talebpour, A.H., Nahar, L. and Sarker, S.D., 2011. Chemical composition, and antibacterial and free-radical-scavenging activities of the essential oils of a citronellol producing new chemotype of Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak. Research Natural Production, 5(3): 184-192.
- Nejad Ebrahimi, S., Hadian, J., Mirjalili, M.H., Sonboli A. and Yousefzadi M., 2008. Essential oil composition and antibacterial activity of Thymus caramanicus at different phenological stages. Food Chemistry, 110(4): 927-931.
- Nickavar, B., Mojab, F. and Dolat-Abadi, R., 2005. Analysis of the essential oils of two Thymus species from Iran. Food Chemistry, 90(4): 609-611.
- Rasooli, I. and Mirmostafa, S.A., 2002. Antibacterial properties of Thymus pubescens and Thymus serpyllum essential oils. Fitoterapia, 73(3): 244-250.
- Rota, M.C., Herrera, A., Martínez, R.M., Sotomayor, J.A. and Jordán, M.J., 2008. Antimicrobial activity and chemical composition of Thymus vulgaris, Thymus zygis and Thymus hyemalis essential oils. Food Control, 19(7): 681-687.
- Rustaiee, A.R., Khorshidi, J., Fakhr Tabatabaei, M., Omidbaigi, R. and Sefidkon, F., 2010. Essential oil composition of Thymus daenensis Celak. during its phenological cycle. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 13(5): 556-560.
- Rustaiyan, A., Lajevardi, T., Rabbani, M., Yari, M. and Masoudi, Sh., 1999. Chemical constituents of the essential oil of Thymus kotschyanus Boiss & Hohen from Iran. Daru, 7(4): 27-28.
- Safaei-Ghomi, J., Ebrahimabadi, A.H., Djafari-Bidgoli, Z. and Batooli, H., 2009. GC/MS analysis and in vitro antioxidant activity of essential oil and methanol extracts of Thymus caramanicus Jalas and its main constituent carvacrol. Food Chemistry, 115(4): 1524-1528.
- Sajjadi, S.E. and Khatamsaz, M., 2003. Composition of the essential oil of Thymus daenensis Celak. ssp. Lancifolius (Celak) Jalas. Journal of Essential Oil Research, 15: 34-35.
- Sefidkon, F., Askari, F. and Ghorbanli, M., 2002. Essential oil composition of Thymus pubescens from Iran. Journal of Essential Oil Research, 14(2): 116-117.
- Tabrizi, L., Koocheki, A., Rezvani Moghaddam, P. and Nassiri-Mahallati M., 2010. Chemical composition of the essential oil from Thymus transcaspicus in natural habitats. Chemistry of Natural Compounds, 46(1): 121-124.
- Zamani N., Mianabadi M. and Abdolzadeh A., 2011. Changes in antioxidant activity of Thymus transcaspicus (Klokov) during growth and developmental stages. Journal of Cell and Molecular Research, 3(1): 12-18.
- Yavari, A.R., Nazeri, V., Sefidkon, F. and Hassani, M.E., 2010. Chemical composition of Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. essential oil from different regions of West Azerbaijan province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26(1): 14-21.