همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان‌شرقی

2 مربی پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان‌شرقی

3 استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

4 کارشناس ارشد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

به‌منظور مطالعه کموتیپ‌های اسانس گونه Thymus pubescens Boiss.et Kotschy ex Celak از پنج منطقه استان آذربایجان‌شرقی برداشت نمونه در مرحله گلدهی انجام گردید. اسانس‌گیری از نمونه‌ها با استفاده از روش تقطیر با آب انجام شد. آنالیز کمّی و کیفی اسانس‌ها به‌وسیله دستگاه GC و GC-MS انجام شد. 26 ترکیب در اسانس مناطق مختلف شناسایی گردید. تجزیه خوشه‌ای براساس ترکیب‌های اسانس با استفاده از روش حداقل واریانس (WARD) نشان داد که پنج منطقه در سه خوشه تقسیم‌بندی گردیدند. به‌طوری‌که کموتیپ اول در خوشه اول مربوط به منطقه سهند و خوشه دوم کموتیپ دوم مربوط به منطقه میشو و خوشه سوم شامل مناطق ملکان (ایگده‌لو)، کلیبر (یوزبند) و مراغه (کرده‌ده) بودند. نتایج نشان داد که از نظر مقدار کمّی کموتیپ اول (سهند) دارای حداقل مقدار اسانس (31/0%) و کموتیپ سوم در منطقه ایگده‌لو دارای بیشترین مقدار اسانس (34/1%) بود. تجزیه به هماهنگ‌کننده‌های اصلی نشان داد که در کموتیپ اول ترکیب‌های پارا-سیمن (3/4%)، ان-نونانال (8/9%)، متیل‌اتر تیمول (6/10%)، تیمول (9/30%) و تیمیل استات (5/13%) و در کموتیپ دوم ترکیب‌های پارا-سیمن (1/4%)، گاما-ترپینن (2/6%) و کارواکرول (1/82%) و در کموتیپ سوم ترکیب‌های پارا-سیمن (6/1-2/7%)، گاما-ترپینن (2/2-5/6%)، تیمول (6/27-6/65%) و کارواکرول (7/3-4/25%) ترکیب‌های اصلی هستند.

کلیدواژه‌ها

امیدبیگی، ر.، 1374. رهیافتهای تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلداول). انتشارات فکرافروز، تهران، 283صفحه.
- جهان‌آرا، ف. و حائری‌زاده، ب.م.، 1380. اطلاعات و کاربرد داروهای گیاهی رسمی ایران. انتشارات شرکت دارو گستر رازی، تهران، 208 صفحه.
- حبیبی، ح.، مظاهری، د.، مجنون‌حسینی، ن.، چایچی، م. و فخرطباطبایی، م.، 1385. اثر ارتفاع بر روغن اسانس و ترکیبات گیاه دارویی آویشن وحشی منطقه طالقان. پژوهش و سازندگی، 19(4): 10-2.
- سفیدکن، ف. و عسگری، ف.، 1381. مقایسه کمّی و کیفی اسانس پنج گونه آویشن. گیاهان دارویی و معطر ایران، 12: 51-29.
- عسگری، ف.، سفیدکن، ف. و رضایی، م.ب.، 1381. بررسی تغییرات کیفی و کمّی اسانس Thymus pubescens در چند نقطه رویشی دره لار. پژوهش و سازندگی (در منابع طبیعی)، 15(4-3): 27-20.
- قهرمان، ا.، 1372. فلور رنگی ایران. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.
- مظفریان، و.، 1375. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، 740 صفحه.
- مومنی، ت. و شاهرخی، ن.، 1377. اسانس‌های گیاهی و اثرات درمانی آنها. انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 127 صفحه.
- میرزا، م.، عسگری، ف. و سفیدکن، ف.، 1382. مقایسه کمّی و کیفی اسانس Thymus pubescens در رویشگاههای مختلف استان تهران. گیاهان دارویی و معطر ایران، 19(2): 136-125.
- Abu-Darwish, M.S., Abu Dieyeh, Z.H., Mufeed, B., Al-Tawaha, A.R.M. and Al-dalain, S.Y.A., 2009. Trace element contents and essential oil yields from wild thyme plant (Thymus serpyllum L.) grown at different natural variable environments, Jordan. Journal of Food, Agriculture and Environment, 7(3-4): 920-924.
- Abousaber, M., Hajiakhoundi, A. and Shafiei, A., 2002. Composition of the essential oil of Thymus pubescens Boiss. et Kotschy ex Celak and Thymus fedtschenkoi Ronniger from Iran. Journal of Essential Oil Research, 14(3): 154-155.
- Boira, H. and Blanquer, A., 1998. Environmental factors affecting chemical variability of essential oil in Thymus piperella L. Biochemical Systematics and Ecology, 26(8): 811-822.
- Martonfi, P., Grejtovsky, A. and Repcak, M., 1994. Chemotype pattern differentiation of Thymus pulegioides of different substrates. Biochemical Systematic and Ecology, 22(8): 819-825.
- Morteza-Semnani, K., Rostami, B. and Akbarzadeh, M., 2006. Essential oil composition of Thymus kotschyanus and Thymus pubescens from Iran. Journal of Essential Oil Research, 18(3): 272-274.
- Rasooli, I. and Mirmostafa, S.A., 2002. Antibacterial properties of Thymus pubescens and Thymus serpyllum essential oils. Fitoterapia, 73(3): 244-250.
- Rustaiyan, A., Masoudi, S., Monfared, A., Kamalinejad, M., Lajevardi, T., Sedaghat, S. and Yari, M., 2000. Volatile constituents of three Thymus species grown wild in Iran. Planta medica, 66(2): 197-198.
- Sefidkon, F., Askari, F. and Ghorbanli, M., 2002. Essential oil composition of Thymus pubescens Boiss. et Kotschy ex Celak from Iran. Journal of Essential Oil Research, 14(2): 116-117.
- Zouari, N., Ayadi, H., Fahkfahk, N., Rebah, A. and Zouari, S., 2012. Variation of chemical composition of essential oils in wild populations of Thymus AlgeriensisBoiss. et Reut., a north African endemic species. Lipids in Health and Disease, 11: 28.