موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Comparative study on deterrency of Carum copticum C. B. Clarke and Vitex pseudo-negundo (Hausskn.) Hand.-Mzt. essential oils on feeding behavior of Tribolium castaneum (Herbst)بررسی مقایسهای بازدارندگی اسانس گیاهان زنیان (Carum copticum C. B. Clarke) و هنده بید (Vitex pseudo-negundo (Hausskn.) Hand.-Mzt.) در رفتار تغذیهای شپشه آرد Tribolium castaneum (Herbst)3853957427FAبیبی زهرا صحافکارشناس ارشد، گروه حشرهشناسی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرسسعید محرمیپوردانشیار، گروه حشرهشناسی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرسJournal Article20060507The essential oils extracted from <em>Carum copticum</em> C. B. Clarkeand <em>Vitex pseudo-negundo</em> (Hausskn.) Hand.-Mzt. using hydro distillation was tested against the stored product insect, <em>Tribolium castaneum</em> (Herbst),for antifeedant activity. Several experiments were designed to measure the nutritional indices such as relative growth rate (RGR), relative consumption rate (RCR), efficiency of conversion of ingested food (ECI) and feeding deterrence index (FDI). Treatments were evaluated by the method of flour disc bioassay in the dark, at 27±1°C and 60±5 % R. H. Aliquots of 10 µl of acetone (controls) or an acetone solutions of essential oils (100-1500 ppm) were spread evenly on the flour discs. The solvent was allowed to evaporate and then 10 adult insects were introduced into each treatment. After 72 h, nutritional indices were calculated. Results indicated that nutritional indices were significantly varied as essential oil concentrations increased. In this study, <em>C. copticum</em> decreased RGR, RCR and ECI significantly higher than that of <em>V. pseudo-negundo</em> essential oil. Both of plant essential oils, with the same activity, increased FDI as the oil concentration was increased, showing high feeding deterrence activity against <em>T. castaneum</em>. Generally, antifeedant activity of <em>C. copticum </em>was more effective than <em>V. pseudo-negund</em>.در این بررسی اسانسهای استخراج شده از گیاهان زنیان <em>Carum copticum</em> C. B. Clarke و هنده بید <em>Vitex</em> <em>pseudo-negundo</em> (Hausskn.) Hand.-Mzt. به روش تقطیر با آب، جهت تعیین شاخصهای تغذیهای شپشه آرد <em>Tribolium castaneum</em> (Herbst) مورد بررسی قرار گرفت. نرخ رشد نسبی، نرخ مصرف نسبی، کارایی تبدیل غذای خورده شده و شاخص بازدارندگی تغذیه برای ارزیابی اثر ضدتغذیهای اسانس اندازهگیری شد. تیمارها به روش دیسک آردی در شرایط کنترل شده در دمای 1±27 و رطوبت نسبی 5±60 درصد و تاریکی ارزیابی شدند. در این آزمایشها 10 میکرولیتر از غلظتهای ppm 1500-100 از اسانس هر دو گیاه به همراه شاهد (فقط حاوی 10 میکرولیتر استون) بهطور یکنواخت روی دیسکهای آردی پخش شدند. پس از تبخیر حلال در هر تکرار 10 حشره کامل شپشه آرد روی دو عدد دیسک آردی قرار داده شد. پس از گذشت 3 روز از شروع آزمایش، شاخصهای تغذیه محاسبه شدند. نتایج نشان داد که افزایش غلظت اسانس دو گیاه روی شاخصهای تغذیه شپشه آرد بهطور معنیداری مؤثر بوده است. در این پژوهش، اسانس زنیان نرخ رشد نسبی، نرخ مصرف نسبی و کارایی تبدیل غذای خورده شده توسط شپشه آرد را بهطور معنیدار بیش از اسانس هنده بید کاهش داده است. با افزایش غلظت، شاخص بازدارندگی تغذیه هر دو گیاه به نحو چشمگیر و معنیداری افزایش یافت و بهشدت مانع از تغذیه حشرات کامل از غذایی که در اختیار آنها بود، گردید. اما اسانس این دو گیاه از نظر قدرت تأثیر بر شاخص بازدارندگی بر یکدیگر برتری نداشتند. بهطور کلی نتایج نشان داد که خاصیت ضدتغذیهای اسانس زنیان بسیار مؤثرتر از هنده بید است.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7427_7baadf54de663c40734143f9fd5460ff.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120The effects of mycorrhiza, vermicompost and phosphatic biofertilizer application on quantity and quality of essential oil in Fennel (Foeniculum vulgare Mill.)تأثیر کاربرد میکوریزا، ورمیکمپوست و کود فسفات زیستی بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی رازیانه3964137429FAمحمدتقی درزیاستادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهنامیر قلاونددانشیار، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرسفاطمه سفیدکناستاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور0000-0001-7170-0002فرهاد رجالیاستادیار، مؤسسه تحقیقات خاک و آب کشورJournal Article20071211In order to study the effects of biofertilizers on quantity and quality of essential oil in fennel containing essential oil content and anethole content, fenchone content and limonene content in essential oil, an experiment was conducted at Hamand Research station in Damavand in 2005 and 2006. The factors were mycorrhizal inoculation (inoculated and non-inoculated), phosphatic biofertilizer (0, 30, 60 kg/ha) and vermicompost (0, 5 , 10 ton/ha). The experiment design was factorial experiment in the base of randomized complete blocks design with eighteen treatments and three replications. In addition, one plot was allocated to control in each replication and only chemical fertilizers (NPK: 90, 60 and 90 kg/ha) were used. Data obtained from control plots were used for comparing other plots. Mean comparison was carried out using Duncan multiple range test (at 5% level). Results showed that the highest essential oil content in seed and anethole content in essential oil and the lowest fenchone content and limonene content in essential oil were obtained with mycorrhiza treatment. Phosphatic biofertilizer also showed significant effects on essential oil content and anethole and limonene contents in essential oil (except fenchone content). The maximum essential oil content in seed and anethole content in essential oil were related to the plots with consumption of 60 kg/ha. The lowest limonene content in essential oil was obtained with consumption of 30 kg/ha phosphatic biofertilizer. The highest essential oil content in seed and anethole content in essential oil and minimum fenchone content and limonene content in essential oil were obtained with consumption of 10 ton/ha vermicompost. Comparison of control versus biofertilizer treatments was significant, as two biofertilizer treatments include inoculation with mycorrhiza, application of 30 kg/ha phosphatic biofertilizer and 10 ton/ha vermicompost and inoculation with mycorrhiza and application of 60 kg/ha phosphatic biofertilizer and 10 ton/ha vermicompost in relation to quantity and quality of essential oil were better than control.به منظور بررسی اثر کودهای زیستی بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی رازیانه (<em>Foeniculum Vulgare </em>Mill.)، شامل میزان اسانس و میزان آنتول، فنکون و لیمونن در اسانس، آزمایشی بهصورت فاکتوریل سه فاکتوره با استفاده از عوامل تلقیح میکوریزایی (تلقیح و عدم تلقیح)، کود فسفات زیستی (0، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار) و ورمیکمپوست (0، 5 و 10 تن در هکتار) در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با هیجده تیمار و سه تکرار در دو سال زراعی 1384 و 1385 در ایستگاه تحقیقات همند آبسرد در دماوند (وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) به اجرا درآمد. همچنین یک کرت بهعنوان شاهد برای مقایسه با کرتهای کودهای زیستی در هر تکرار قرار داده شد که فقط کودهای شیمیایی (NPK به میزان 90، 60 و 90 کیلوگرم در هکتار) در آن بکار برده شد. مقایسه میانگینها توسط آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشترین میزان اسانس در دانه (88/3%) و میزان آنتول در اسانس (42/68%) و کمترین میزان فنکون (68/11%) و لیمونن (44/10%) در اسانس در تلقیح با میکوریزا حاصل شد. کود فسفات زیستی نیز دارای تأثیر معنیداری بر روی میزان فنکون در اسانس نبود، ولی اثر معنیداری بر روی میزان اسانس در دانه و میزان آنتول و لیمونن در اسانس داشت. بهطوری که بیشترین میزان اسانس در دانه (86/3%) و میزان آنتول در اسانس (90/67%) با مصرف 60 کیلوگرم کود فسفات زیستی و نیز کمترین میزان لیمونن در اسانس (59/10%) با مصرف 30 کیلوگرم از آن بدست آمد. همچنین بیشترین میزان اسانس در دانه (03/4%) و میزان آنتول در اسانس (47/71%) و کمترین میزان فنکون (45/10%) و لیمونن (58/9%) در اسانس با مصرف 10 تن ورمیکمپوست حاصل شد. مقایسه شاهد با تیمارهای کودهای زیستی نیز معنیدار شد. بهطوری که از نظر میزان اسانس در دانه و میزان آنتول، فنکون و لیمونن در اسانس، دو تیمار کود زیستی حاوی تلقیح با میکوریزا، مصرف 30 کیلوگرم کود فسفات زیستی و 10 تن ورمیکمپوست و تلقیح با میکوریزا، مصرف 60 کیلوگرم کود فسفات زیستی و 10 تن ورمیکمپوست دارای ترکیب بهتری نسبت به تیمار شاهد بودند.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7429_ddcbddf650718b92a825f4387b9cd76b.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Investigation of genetic diversity in Persian Cumin [Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsch.] germplasm from Kerman province using RAPD molecular markersبررسی تنوع ژنتیکی ژرمپلاسم زیره [Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsch.] استان کرمان با استفاده از نشانگرهای مولکولی RAPD4144277430FAسمیه دهقان کوهستانیکارشناس ارشد، مرکز بینالمللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی کرمانامین باقیزادهاستادیار، گروه بیوتکنولوژی، مرکز بینالمللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی کرمان0000-0001-5587-2621غلامعلی رنجبراستادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی سارینادعلی باباییان جلوداراستاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساریJournal Article20080405Persian Cumin, a medicinal and aromatic plant, belongs to Apiaceae family. The objective of this study was to assess the genetic variation in germplasm of Persian Cumin collected from Kerman province using RAPD molecular markers. The Persian Cumin fruits were collected from 43 various regions in Kerman province. DNA was extracted from fruits using modified CTAB method. From the 27 used primers in PCR, 19 primers with better bands were selected for analysis. The 446 polymorphic bands obtained by these primers were scored. The binary matrix was converted to distance matrix by applying Dice similarity coefficient in NTSYS-pc (Ver 2.02) software. Then, the distance matrix was analyzed using UPGMA and the phyllogenic dendrogram was plotted. Based on the results, investigated populations were clustered in 7 groups. The obtained clusters based on RAPD markers to some extent matched with the geographical origin of the studied populations of Persian Cumin. Furthermore, the obtained results of principal component analysis method were similar to the results of cluster analysis. The results indicated that RAPD technique is an efficient tool for assessing genetic diversity in these populations.<em>Bunium persicum </em>(Boiss.) B. Fedtsch. یک گیاه دارویی متعلق به خانواده Apiaceae (جعفری) است که به نام زیره کوهی یا زیره پارسی معروف است. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم زیره استان کرمان با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD مورد ارزیابی قرار گرفت. میوههای زیره پارسی از 43 رویشگاه مختلف در استان کرمان جمعآوری شد. استخراج DNA به روش CTAB تغییر یافته از میوه انجام شد. از 27 آغازگر تصادفی که در واکنش PCR استفاده شد، تعداد 19 آغازگر که نوارهای بهتری تولید کردند، جهت آنالیز انتخاب شدند. از این تعداد آغازگر، 446 قطعه چند شکل بدست آمد و امتیازدهی شد. ماتریس صفر و یک حاصل توسط نرمافزار NTSYS-pc، با استفاده از ضریب تشابه دایس به ماتریس فاصله تبدیل شد و سپس با استفاده از الگوریتم میانگین فاصله (UPGMA) دندروگرام مربوطه رسم شد. بر این اساس 43 جمعیت مورد بررسی در 7 گروه جایابی شدند. کلاستر حاصله تا حدودی با تنوع جغرافیایی همخوانی داشت. نتایج تجزیه به مؤلفههای اصلی با نتایج تجزیه کلاستر تقریباً مشابه بود. نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از تکنیک RAPD برای ارزیابی تنوع مولکولی بین این تودهها مناسب میباشد.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7430_54497062eda3e743ba54d449288008a7.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Identification and comparison of the essential oil components from the peel of Citron (Citrus medica L.) by using two extraction methods (hydrodistillation and cold press)شناسایی و مقایسه ترکیبهای موجود در اسانس پوست میوه بالنگ (Citrus medica L.) با دو روش استخراج (تقطیر با آب و پرس سرد)4284367431FAمعصومه حبشیدانشجوی دکتری باغبانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقاتمهدی میرزادانشیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور0000-0003-4699-8876یونس مستوفیدانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهرانکامکار جایمنددانشیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورJournal Article20070925The citron (<em>Citrus medica </em>L.) belongs to Rutaceae family. Citron peel oil is widely used in perfume industry, medicine, and food products. In this research the fruits of citron were collected from North of Iran in the fall and peel oil obtained by hydrodistillation and cold-press methods with the extraction efficacy of 0.6% and 0.5% (w/w), respectively. The oils were analyzed by GC and GC-MS. Twenty-five components were identified in the hydrodistilled oil. The main components were limonene (58.3%), γ-terpinene (16.8%), geranial (6%) neral (4.8%), geranyl acetate (1.4%) and geraniol (1.36%). Twenty-three components were characterized in cold-pressed oil with limonene (63.7%), γ-terpinene (21.7%) and geranial (1.3%) as the main components.گیاه بالنگ (<em>Citrus medica </em>L.<em>) </em>یکی از گونههای خانواده مرکبات میباشد. اسانس پوست میوه بالنگ در صنایع غذایی، دارویی و عطرسازی کاربرد فراوان دارد. میوههای بالنگ در فصل پاییز از منطقه شمال ایران جمعآوری گردید و سپس از پوست میوه به روشهای تقطیر با آب و پرس سرد اسانسگیری شد. بازده اسانس تقطیر 6/0% و بازده اسانس پرس سرد 5/0% بدست آمد. برای شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاههای GC و GC/MS استفاده گردید. در اسانس تقطیری 25 ترکیب شناسایی شد که عمدهترین ترکیبهای تشکیلدهنده اسانس، لیمونن (3/58%)، گاما-ترپینن (8/16%)، ژرانیال (6%)، نرال (8/4%)، ژرانیل استات (4/1%) ژرانیول (4/1%) بودند. در اسانس پرس سرد، 23 ترکیب مورد شناسایی قرار گرفت و عمدهترین ترکیبهای تشکیلدهنده اسانس، لیمونن (7/63%)، گاما-ترپینن (7/21%) و ژرانیال (3/1%) بودند.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7431_0cd326d146e0b5a8191d2aebfdcaa089.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Study of anti-inflammatory effect of aqueous and hexane extract of Apium graveolens L. in miceبررسی اثر ضد التهابی عصاره آبی و هگزانی دانه کرفس (Apium graveolens L.) در موش سوری4374437432FAمینا رمضانیاستادیار، گروه زیستشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آشتیانسیما نصریاستادیار، گروه زیستشناسی، دانشگاه پیام نور، مرکز تهران و آوجنرگس یاسادانشیار، گروه فارماکوگنوزی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی تهرانJournal Article20080508medicine, in present study aqueous and hexane extracts were evaluated to find effective fractions. For induction of inflammation xylene-induced ear edema were used. Male NMRI mice were divided into three groups: positive control (dexamethason 15mg/kg), negative control (normal saline), and experimental groups. Experimental groups were injected by 100, 200, 300, 400 and 500mg/kg of aqueous and hexane extracts intraperitoneally. To find effective constituents of extract, TLC (thin layer chromatography) was performed. Results have shown significant anti-inflammatory effects of both extracts (100-500mg/kg doses) with control, and there was not significant difference with dexamethason. Data show potent anti-inflammatory effects of aqueous and hexane extracts even with low doses which may be due to existence of flavonoid, phthalid and coumarins in <em>Apium</em> <em>graveolens</em> seeds.از آنجایی که در پزشکی سنتی اثر ضد التهابی به گیاه کرفس نسبت داده شده است، در این مطالعه بهمنظور یافتن فراکسیون مؤثر، اثر ضد التهابی عصاره آبی و هگزانی دانه کرفس مورد بررسی قرار گرفت. جهت ارزیابی التهاب از روش ایجاد تورم در گوش موش توسط گزیلن استفاده شد. موشهای نر نژاد NMRI به سه گروه کنترل مثبت (دگزا متازون mg/kg15)، کنترل منفی (نرمال سالین) و تجربی تقسیم شدند. به موشهای گروه تجربی دوزهای 100، 200، 300، 400 و 500 میلیگرم بر کیلوگرم عصاره آبی و هگزانی بهصورت درون صفاقی تجویز شد. سپس برای یافتن ماده مؤثره عصاره، کروماتوگرافی TLC انجام شد. نتایج نشان داد که اثر ضد التهابی تمامی دوزهای mg/kg 500-100 عصاره آبی و هگزانی نسبت به کنترل معنیدار است و نسبت به دگزا متازون اختلاف معنیداری ندارد. عصاره آبی و هگزانی کرفس دارای اثرهای قوی ضد التهابی حتی در دوزهای پایین است که احتمالاً به دلیل وجود فلاونوئید، فتالید و کومارین در دانه کرفس است.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7432_93545d052fa828b88fc52c0d1b96e1aa.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120The effects of plant densities on growth indices of Carthamus tinctorius L. under Damavand dryland conditionاثر تراکم گیاه بر شاخصهای رشد گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در شرایط دیم دماوند4444547433FAمحمدحسین لباسچیاستادیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور0000-0002-6015-0719محمد بختیاری رمضانیکارشناس ارشد، ایستگاه تحقیقات مراتع همند آبسرد، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورابراهیم شریفی عاشورآبادیاستادیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورJournal Article20080709In order to study the effects of plant density on growth indices of safflower (<em>Carthamus tinctorius</em> L.) an expriment was conducted in Homand Research Station of Pasture under a Completely Randamized Block Design with 5 repelications in 2004. The treatments were 29, 20 and 14 plants/m<sup>2</sup>. The effects of <em>C. tinctorius</em> plantlets densities on some growth indices including DM, LAI, RGR and CGR, according to Growing Degree Days were evaluated. The results showed that the max. DM and LAI were 684 gr/m<sup>2</sup> and 1.3 in 29 plant/m<sup>2</sup> treatment respectively. In the highest density the DM, LAI and CGR were high in the beginning and middle of growth periods but RGR was low in the lowest density. The maximum RGR and CGR were observed in low density. Growth potential of <em>Carthamus tinctorius</em> is considrable as an industrial and medicinal plant with the acceptable growth indices in Damavand dry farming system with the semi suitable rain fall and distribution.بهمنظور بررسی اثرهای تراکم بوته بر شاخصهای رشد گلرنگ (<em>Carthamus tinctorius</em> L.) در شرایط دیم دماوند، آزمایشی در ایستگاه تحقیقات مراتع همند آبسرد (دماوند) با بارندگی 315 میلیمتر در سال زراعی 83-82 به اجرا درآمد. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تیمار و 5 تکرار انجام شد. در این تحقیق اثر تراکمهای 14، 20 و 29 بوته در متر مربع، بر شاخصهای رشد، Relative growth rate (RGR)، Crop growth rate (RGR)، Drymatter (DM) و Leaf area index (LAI) گلرنگ رقم اصلاح شده IL111 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد بیشترین ماده خشک و شاخص سطح برگ بهترتیب 684 گرم در متر مربع و 3/1 مربوط به تراکم 29 بوته در متر مربع بود. همچنین تیمار تراکم زیاد، دارای شاخصهای DM، LAI و CGR بالا در اوایل و اوسط رشد و افت سریع شاخص سرعت رشد نسبی در اواخر رشد نسبت به سایر تیمارها بود. از طرفی بالاترین سرعتهای رشد نسبی و محصول در تراکم پایین بدست آمد. توانایی رشد گلرنگ بهعنوان یک گیاه صنعتی و دارویی با شاخصهای رشد متعارف، در شرایط دیم دماوند با بارندگی متوسط و پراکنش نسبتاً مناسب، قابل توجه میباشد.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7433_99b691b2ffdc235053e64c3b5bb3821f.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Phenological and morphological studies on Linum nodiflorum L. populations of Kermanshahمطالعات فنولوژیکی و مرفولوژیکی جمعیتهای (Linum nodiflorum L.) در استان کرمانشاه4554627437FAمعصومه رنجزاددانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیهمسعود خیامیاستادیار، گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیهرضا حیدریاستاد، گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیهعبدالله حسنزادهاستادیار، مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربیJournal Article20071224<em>Linum nodiflorum</em> L. has high amount of omega 3 fatty acid. In this study seeds of 8 populations of <em>Linum nodiflorum</em> L., collected from different parts of Kermanshah, were cultivated in a farm at Agricultural and Natural Resources Research Center of West Azarbaijan. Three samples from each population were selected randomly. During and at the end of growing season phenological and 27 morphological characters such as length of main and secondary stems, numbers of capsules, distance of peduncles, length and diameter of root and and so on were measured. Data was analyzed using SPSS software. The results showed: Some characters had positive correlation. Distance of peduncles with diameter of secondary stems and length and width of capsules with length of root had positive significant correlation at 5% level of significance. There were two individual groups in accordance with measured characteristics. Bistoon sample had the longest period of growth with 3 months and 13 days and the longest period of reproduction was for Mahmud Abad sample with 1 month and 17 days.<em>Linum nodiflorum</em> L. یکی از گونههای وحشی جنس کتان میباشد. گونههای این جنس دارای درصد قابل توجهی اسید چرب امگا 3 و امگا 6 میباشند. در این تحقیق 8 نمونه از جمعیتهای مختلف <em>Linum nodiflorum</em> L. جمع<em></em>آوری شده از مناطق مختلف استان کرمانشاه، در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی کشت شدند. در طول و پس از اتمام دوره رشد صفات فنولوژیکی و 27 صفت مختلف مرفولوژیکی از قبیل طول ساقههای اصلی و فرعی، تعداد کپسول، طول و قطر ریشه و ... برای سه نمونه تصادفی از هر جمعیت اندازهگیری شد. اطلاعات بدست آمده با استفاده از نرمافزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ضرایب همبستگی برای صفات مورد بررسی محاسبه و جدول مربوطه رسم شد. تجزیه کلاستر براساس مجموع صفات اندازهگیری شده انجام و دندروگرام مربوطه رسم شد. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی، همبستگی مثبت و معنیداری را بین برخی صفات زایشی و رویشی نشان داد، از جمله طول و عرض کپسول با طول ریشه همبستگی مثبت و معنیداری را در سطح احتمال 5 درصد داشتند. تجزیه کلاستر با توجه به فاصله ژنتیکی، جمعیتها را در دو گروه مجزا تقسیمبندی کرد. از بین جمعیتهای کشت شده نمونه بیستون با 3 ماه و 13 روز بیشترین دوره رشد رویشی و نمونه روستای محمودآباد با 1 ماه و 17 روز بیشترین دوره رشد زایشی را داشتند.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7437_67f40d3f94a3d0b250569ef9bb00d727.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Allelopathic effect of rue (Ruta graveolens L.) on seed germination of three weedsبررسی اثر آللوپاتیک گیاه دارویی سداب (Ruta graveolens L.) بر جوانهزنی بذر سه گونه علف هرز4634717438FAمریم مکیزاده تفتیمربی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تهران و دانشجوی دکترای زراعت دانشگاه تبریز،میشا سلیمیدانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی، دانشگاه تربیت مدرسروزبه فرهودیمربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشترJournal Article20070422The allelopathic effects of rue (<em>Ruta graveolens</em> L.) were evaluated on seed germination of velvet flower (<em>Amaranthus retroflexus</em>), flixweed (<em>Descurainia Sophia</em>) and purslane (<em>Portulaca oleracea</em>) in laboratory using the aqueous extracts of dried powdered of rue leaves. The treatments were 0.5, 1, 2.5, 5, 10 and 15% extract of <em>Ruta graveolens</em> and distilled water (control). According to the results, extracts significantly inhibited seed germination of weed species and the degree of inhibition increased with increasing concentration of extracts. Germination of <em>Amaranthus retroflexus</em> seeds was inhibited at concentrations greater than 5%. In addition, radicle and plumule lengths of <em>Amaranthus retroflexus</em> were significantly reduced at 1% compared to the distilled water. Results indicated germination percentage, germination rate and radicle and plumule lengths of <em>Portulaca oleracea</em> were significantly reduced by the extracts compared to the distilled water. Results confirmgermination of <em>Descurainia sophia</em> seeds was inhibited at concentrations greater than 2.5%. Accordingly germination rate and radicle lengths of <em>Descurainia sophia</em> were significantly reduced by the extracts compared to the distilled water. Therefore, extract of rue might be useful as natural herbicides and might also contain numerous growth inhibitors that could be used for the development of biological herbicides.این تحقیق با هدف بررسی اثر آللوپاتیک عصاره آبی گیاه دارویی سداب (<em>Ruta graveolens </em>L.) بر جوانهزنی بذر 3 گونه علف هرز تاجخروس، خاکشیر و خرفه بهصورت آزمایشگاهی و در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل عصارههای آبی گیاه سداب در 6 غلظت 5/0، 1، 5/2، 5، 10، 15 درصد و آب مقطر (شاهد) بود. نتایج نشان داد جوانهزنی بذر تاجخروس تحت عصارههایی با غلظت 5% به بالا متوقف میشود. غلظت 5/2% عصاره گیاه سداب سرعت جوانهزنی بذر تاجخروس را بهطور معنیداری (59/2 بذر در روز) کاهش میدهد. همچنین غلظتهای بیشتر از 1% عصاره گیاه سداب طول ریشهچه و ساقهچه تاجخروس را بهطور معنیداری نسبت به شاهد کاهش میدهد. نتایج نشان داد درصد جوانهزنی بذر خرفه تحت غلظتهای مختلف عصاره گیاه دارویی سداب بهطور معنیداری کاهش مییابد، بهطوری که غلظت 5/0% عصاره گیاه سداب درصد جوانهزنی بذر خرفه را به میزان 67/40% و غلظت 1% عصاره گیاه سداب درصد جوانهزنی بذر خرفه را به میزان 34/75% نسبت به شاهد کاهش میدهد. غلظتهای مختلف عصاره گیاه دارویی سداب کاهش معنیداری در سرعت جوانهزنی و طول ریشهچه و ساقهچه بذر خرفه ایجاد میکند. نتایج نشان داد جوانهزنی بذر خاکشیر تحت عصارههایی با غلظت 5/2% به بالا متوقف میشود. نتایج سرعت جوانهزنی بذر خاکشیر نشان میدهد که با افزایش غلظت عصاره گیاه سداب از 5/0% به 1% سرعت جوانهزنی بذر خاکشیر بهطور معنیداری از 91/5 بذر در روز به 97/2 بذر در روز کاهش مییابد. همچنین غلظتهای مختلف عصاره گیاه دارویی سداب تأثیر معنیداری بر طول ریشهچه خاکشیر دارد. بررسی نتایج نشان میدهد عصاره گیاه سداب دارای اثر آللوپاتیکی قوی بوده و از جوانهزنی بذر علفهای هرز تاجخروس، خاکشیر و خرفه جلوگیری مینماید که این امر میتواند در تولید علفکشهایی با منشأ طبیعی مورد استفاده قرار گیرد.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7438_8ef1eed1aa8bdeccf0beb1d856dc1752.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Medicinal plants of Golestan provinceگیاهان دارویی استان گلستان4724987439FAسیدعلی حسینیمربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستانقاسمعلی ابرسجیمربی پژوهشیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستانسیدعلی حسینی (حبیب)مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستانJournal Article20060823Collection and identification of medicinal plants have been carried out since 2001 for five years in Golestan Province. Results showed tthere are 409 species of medicinal plants related to 95 families. Among them 45 species have traditional usage in the province. The medicinal plants of Golestan province in basses life forms including: 83 tree and shrub species, 189 perennial herbs species and 137 biennial and annual species. Study of distribution of medicinal plants in the Golestan province showed that 156 species in the forest, 98 species in the rangeland, 47 species in the agricultural lands and roads margin and 108 species are to form common in three lands.استان گلستان به جهت موقعیت ویژه جغرافیایی، تنوع اقلیمی و ادافیکی از نظر فلور بسیار غنی است، بهطوری که دارای بیش از 1704 گونه گیاهی میباشد. این بررسی بهمنظور جمعآوری و شناسایی گیاهان دارویی استان از سال 1380 به مدت 5 سال در استان گلستان به اجرا درآمد و گیاهان دارویی مناطق مختلف استان جمعآوری و شناسایی شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد استان گلستان دارای 409 گونه گیاه دارویی متعلق به 95 تیره گیاهی میباشد که 156 گونه آن در اراضی جنگلی، 98 گونه در اراضی مرتعی، 47 گونه در اراضی زراعی، حاشیه جادهها، اماکن شهری و روستایی و همچنین 108 گونه بهصورت مشترک در این اراضی پراکنش دارند. همچنین نتایج نشان داد تعداد 45 گونه از گیاهان دارویی توسط مردم استان شناخته شده است و به شکل سنتی از آنها استفاده میشود. در این تحقیق همچنین تعداد 70 گونه گیاهی برای نخستین بار بهعنوان گیاهان دارویی استان معرفی شدند.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7439_a9ea712282ea436e8cf2e5ab9b14d7b0.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120The effects of some environmental stress stimulation of germination on Hyssop (Hyssopus officinalis L.)بررسی تأثیر تنشهای شوری و خشکی بر تحریک جوانهزنی در گیاه زوفا (Hyssopus officinalis L.)4995057471FAامیر بهزاد برزگرمربی، گروه گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کاشمر و دانشجو دکترای اکولوژی کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگانJournal Article20060816Hyssop, as one of the most important medicinal plants, is a perennial and woody plant which belongs to Lamiaceae family. It is used for treatment of respiratory system diseases like cough, pertussis, bronchitis and asthma. Hyssop (<em>Hyssopus officinalis</em> L.) essence has antibacterial and antifungal properties and has different applications in hygiene, cosmetic and food industries. In order to determine the effects of salinity and drought stress on stimulation of germination on Hyssop, separate experiments in a randomized complete block design with 4 replications were conducted. Treatment included 4 levels of salinity and 4 levels of drought induced to seedling by NaCl and Poly Ethylene Glycol (PEG) 6000 respectively. Germination characters included rate and percentage and length of radicles were measured. Salinity caused a significant (P<1%) reduction in rate of germination and length of radicles but not in percentage of germination. Results indicated that rate of germination increased up to –3 bars and then decreased. Although percentage of germination was not affected by inducing salinity, the most of this character was on –6 bar level. Our results showed that rate and percentage of germination and length of radicles were significantly different on drought levels. In general, results of this study indicated that salinity stress induced between –3 and –6 bar could stimulate germination and optimize seedling establishment.بهمنظور بررسی اثر تنشهای شوری و خشکی بر جوانهزنی گیاه زوفا (<em>Hyssopus officinalis</em> L.<em>)</em>، دو آزمایش جداگانه در رابطه با اثر شوری و خشکی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. سطوح مختلف شوری، محلولهای کلرورسدیم با پتانسیل اسمزی صفر (شاهد)، 3-، 6- و 9- بار بوده و تیمارهای خشکی با استفاده از پلیاتیلن گلایکول (PEG) 6000 بهصورت تیمار شاهد (آب مقطر)، 3-، 6- و 9- بار اعمال شد و بهمنظور بررسی خصوصیات جوانهزنی تحت شرایط تنش، سرعت و درصد جوانهزنی و طول ریشهچه برای هر آزمایش اندازهگیری شد. نتایج آزمایش حاکی از آن بود که میانگین سرعت جوانهزنی و طول ریشهچه در سطوح مختلف شوری دارای اختلاف معنیداری بودند. ضمن آنکه این دو صفت همبستگی مثبت و معنیداری نیز با یکدیگر داشتند. بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات جوانهزنی این گیاه نیز حاکی از وجود تفاوت معنیدار بین میانگینهای درصد و سرعت جوانهزنی و طول ریشهچه در سطوح مختلف خشکی بود. بهطوری که با افزایش تنش خشکی هر سه این صفات کاهش یافتند. از طرفی به دلیل آنکه در تیمار 9- بار هنوز هم جوانهزنی با سرعت کم وجود داشت، میتوان گفت که زوفا در مرحله جوانهزنی دارای مقاومت نسبی به تنش خشکی میباشد. بهطور کلی نتایج آزمایش نشان داد که اعمال تنش شوری تا حد بین 3- تا 6- بار میتواند با تحریک جوانهزنی و پدیداری مکانیسمهای سازگاری زوفا با شرایط نامساعد، سبب بهینهسازی خصوصیات جوانهزنی و در نتیجه بهبود استقرار گیاه و افزایش عملکرد آینده گیاه شود.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7471_f9ca98a2b208502436b6faf630224af4.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120The effect of deficit irrigation and manure on quantity and quality traits of plantago ovata Forssk. in Sistan regionبررسی تأثیر کمآبیاری و کود دامی بر خصوصیات کمی و کیفی اسفرزه (Plantago ovata Forssk.) در منطقه سیستان5065187472FAآصفه لطفیکارشناس ارشد زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه زابلعباسعلی وهابی سدهیکارشناس ارشد اصلاح نباتات، پژوهشکده زیست فناوری کشاورزی، دانشگاه زابلاحمد قنبریاستادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه زابلمصطفی حیدریاستادیار، پژوهشکده زیست فناوری کشاورزی، دانشگاه زابلJournal Article20080203In order to investigate the effects of the two factors (deficit irrigation and manure) on yield and quality characteristic of the <em>Plantago ovata</em> Forssk. and experiment was conducted at the Research Farm, Zabol University. For this purpose split plot design based on completely randomized block with 4 replications was used. Results of the variance analysis indicated that there were significant difference between irrigation levels on the yield and it’s five dependent traits except 1000 seeds weight and Biomass. The application of manure showed significant effect for all traits except 1000 seeds weight and Plant height. Levels of irrigation and manure had no significant effects on the quality characters such as amount of mucilage and swelling factor.بهمنظور بررسی واکنش عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات کیفی گیاه دارویی اسفرزه (<em>Plantago ovata</em> Forssk.) به کمآبیاری و کود دامی آزمایشی در سال زراعی 86-85 در پژوهشکده تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل به اجرا در آمد. آزمایش بهصورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری (فاکتور اصلی) در چهار مرحله رشدی گیاه (a<sub>1</sub>: آبیاری در سه مرحله سبز شدن، به ساقه رفتن و گلدهی؛ a<sub>2</sub>: آبیاری در دو مرحله به ساقه رفتن و گلدهی؛ a<sub>3</sub>: آبیاری در مرحله سبز شدن و گلدهی؛ a<sub>4</sub>: آبیاری فقط در مرحله گلدهی) در کرتهای اصلی و تیمارهای فرعی شامل سه سطح کود گاوی کاملاً پوسیده (در مقادیر عدم مصرف کود دامی، 20 و 40 تن کود دامی در هکتار) در کرتهای فرعی قرار گرفتند. صفات اندازهگیری شده شامل عملکرد و هفت صفت در ارتباط با آن بود. دو شاخص کیفی فاکتور تورم و درصد موسیلاژ نیز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای آبیاری بر روی عملکرد و سایر صفات بجز وزن هزار دانه و بیوماس دارای تأثیر معنیداری بوده است. بیشترین عملکرد بذر هنگامی بدست آمد که آبیاری در سه مرحله رشدی انجام شد (228 کیلوگرم در هکتار). کود دامی نیز بر روی کلیه صفات بجز ارتفاع گیاه و وزن هزار دانه دارای تأثیر معنیداری بود. اثر متقابل این دو فاکتور در کلیه صفات بیتأثیر بود. همچنین این دو فاکتور بر صفات کیفی مورد بررسی نیز دارای تأثیر معنیدار نبودند. بنابراین بنظر میرسد در شرایط آب و هوایی سیستان وجود حداقل 3 بار آبیاری پس از کاشت و 40 تن کود دامی برای اسفرزه ضروری باشد.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7472_618819d281527a203123bac059c4806a.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Phytoestrogenic effect of Matricaria recutita L. and its relationship with endogenous estrogens on locomotor activity in open field testاثر فیتواستروژنی گل بابونه (Matricaria recutita L.) و ارتباط آن با استروژنهای درونزا بر فعالیت حرکتی در تست میدان باز5195297473FAمسعود نقشجواهریکارشناس ارشد، بخش زیستشناسی، دانشگاه پیام نور اصفهانمهناز کسمتیدانشیار، بخش زیستشناسی، دانشگاه شهید چمران اهوازعلیاصغر پیلهوریاناستادیار، بخش زیستشناسی، دانشگاه پیام نور اصفهانJournal Article20080225There are limited information about phytoestrogenic components on physiological phenomena and their interactions with endogenous estrogens. The aim of this investigation to examined the phytoestrogenic effect of <em>Matricaria recutita</em> L. (MR) and it is relationship with endogenous estrogens on locomotor activity with administration of estrogenic receptors antagonist (tamoxifen) on adult female mice. 49 NMRI adult female mice weighted 32±3 grams in 7 groups (each group was 7 mice) receiving: 1) saline, 2) MR (50 mg/kg), 3) tamoxifen (0.1, 0.5, 0.75 mg/kg, in 3 separate groups), 4) saline + MR, 5) tamoxifen (0.5 mg/kg) +MR were used. Motor activity monitor was used for locomotor activity evaluation. Four locomotors parameters such as fast and slow activity and fast and slow rearing were measured. The results showed that: MR (50 mg/kg) increase significantly the fast activity and slow rearing in female mice and partially the other locomotor parameters. Tamoxifen (0.5 mg/kg) decreased fast and slow activity in female mice and other doses had no effect. Most of locomotor parameters decrease significantly in presence of MR and tamoxifen (0.5 mg/kg). It seems MR affects locomotor activity parameters through the estrogenic receptors, and the presence of this receptors and endogenous estrogens are essential for action of its phytoestrogenic components.اطلاعات ناچیزی در خصوص اثر ترکیبهای فیتواستروژنی بر پدیدههای فیزیولوژیک و تداخل اثر آنها با استروژنهای درونزا وجود دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثر فیتواستروژنی عصاره هیدروالکلی گل بابونه (<em>Matricaria recutita</em> L.) و رابطه آن با استروژنهای درونزا بر فعالیت حرکتی با تجویز آنتاگونیست گیرندههای استروژنی (تاموکسیفن) در موشهای ماده بالغ بوده است. برای این منظور تعداد 49 سر موش کوچک آزمایشگاهی ماده بالغ از نژاد NMRI با میانگین وزن 3±32 گرم به 7 گروه 7 تایی دریافتکننده: الف) سالین، ب) بابونه mg/kg50، ج) سه گروه دریافت کننده تاموکسیفن در غلظتهای mg/kg 1/0، mg/kg 5/0، mg/kg 75/0، ج) دریافتکننده همزمان سالین و بابونه mg/kg 50، ه) دریافتکننده همزمان تاموکسیفن mg/kg 5/0 و بابونه mg/kg 50 تقسیم شدند. جهت ارزیابی فعالیت حرکتی از دستگاه ثبت فعالیت حرکتی (Motor Activity Monitor) استفاده شد. چهار پارامتر حرکتی شامل حرکتهای آرام و سریع، روی دو پا ایستادن (Rearing) آرام و سریع اندازهگیری شد. نتایج بدست آمده نشان داد عصاره بابونه در دوز mg/kg 50 فعالیت حرکتی سریع و روی دو پا ایستادن آرام را در موش سالم بهطور معنیداری زیاد نموده و باعث افزایش نسبی سایر حرکات میشود. تاموکسیفن در دوز mg/kg 5/0 در موشهای ماده باعث کاهش حرکات سریع و آرام شده و در سایر دوزها اثر قابل ملاحظهای ندارد. بیشتر پارامترهای حرکتی در حضور بابونه و تاموکسیفن mg/kg 5/0 کاهش معنیداری مییابد. به نظر میرسد بابونه از طریق گیرندههای استروژنی، برخی پارامترهای حرکتی را تحت تأثیر قرار داده و وجود این گیرندهها و احتمالاً استروژنهای درونزا برای فعالیت ترکیبهای فیتواستروژنیک این گیاه ضروری میباشد.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7473_df539423fc8679c5712d6b43a3b41880.pdfموسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشورتحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران1735-090524420090120Effect of excess zinc on the concentration of some mineral element and antioxidant responses of spearmint (Mentha spicata L.)اثر مقدار اضافی عنصر روی بر میزان تجمع برخی عناصر ضروری و پاسخهای آنتیاکسیدانی گیاه دارویی نعناع سبز (Mentha spicata L.)5305407474FAسعید زارع دهآبادیمربی پژوهشی، گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمانزهرا اسراردانشیار، گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمانJournal Article20080301The conditions used for spearmints growth in this work have been adequate for testing range of tolerance and adaptation to excess zinc. For studying oxidative changes, antioxidanic responses and metal accumulation in Spearmint (<em>Mentha spicata </em>L.) in reply to zinc, plants remained in a controlled environment for 12 weeks in nutrient solutions that contained different doses of zinc. This study showed that Zinc as heavy metal induced oxidative stress as evidenced by an increase in lipid peroxidation (malondialdehyde and other aldehydes). Under Zn treatments, phenolic compounds such as flavonoids and anthocyanins were increased significantly compared to control plants. The total protein content in leaves increased significantly by increment concentration of Zn but decreased with higher Zn supply. Lipid peroxidation (MDA) was increased only in the highest concentration of zinc. High levels of Zn decreased the shoot to root translocation of Zn and Fe which caused accumulation of these metals in root. In general, the results of this investigation proved high antioxidanic capacity in spearmint plants.بهمنظور مطالعه تأثیر غلظتهای مختلف عنصر روی بر گیاه نعناع سبز (<em>Mentha spicata</em> L.)، گیاه مورد نظر به مدت 12 هفته در اتاق رشد با شرایط کنترل شده کشت شد. سپس میزان پراکسیداسیون لیپیدها، ترکیبهای فنلی، پروتئین کل و غلظت یونهای آهن، روی و منیزیم در نمونهها اندازهگیری شد. براساس نتایج بدست آمده محتوای ترکیبهای فنلی مانند فلاونوئیدها و آنتوسیانینهای برگ، مقدار پروتئین کل و میزان مالون دآلدهید بهعنوان شاخص پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی در برگها با افزایش غلظت روی در محلول غذایی نسبت به گیاه کنترل بهطور معنیداری افزایش یافت. غلظتهای بالای روی در محلول غذایی موجب کاهش تمرکز عنصر آهن در اندام هوایی نسبت به ریشه، کاهش میزان جابجایی این عنصر و تجمع بالای فلز روی در اندام هوایی گیاه شد. بهطور کلی نتایج حاصل از این پژوهش ظرفیت آنتیاکسیدانی بالا در گیاه نعناع را اثبات میکند.https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_7474_457e475d44b3dd3a5af5a443c27272ef.pdf