شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
خدیجه طالبی قادیکلائی؛ حسین مرادی؛ راضیه عظیمی اترگله
چکیده
سابقه و هدف: گیاه دارویی اسپند (.Peganum hamala L) متعلق به تیره قره‌داغیان (Nitrariaceae) و یکی از گونه‌های بومی جنس Peganum در ایران است. اسپند به دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه ارزشمند مانند فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، آنتراکینون‌ها و ترکیب‌های روغنی فرّار، دارای طیف وسیعی از خواص بیولوژیکی و دارویی منحصربه‌فرد می‌باشد. با وجود پراکنش وسیع گیاه ...
بیشتر
سابقه و هدف: گیاه دارویی اسپند (.Peganum hamala L) متعلق به تیره قره‌داغیان (Nitrariaceae) و یکی از گونه‌های بومی جنس Peganum در ایران است. اسپند به دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه ارزشمند مانند فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، آنتراکینون‌ها و ترکیب‌های روغنی فرّار، دارای طیف وسیعی از خواص بیولوژیکی و دارویی منحصربه‌فرد می‌باشد. با وجود پراکنش وسیع گیاه اسپند در مناطق مرتفع شمال ایران، مطالعات محدودی روی این گونه گیاه سازگار با شرایط اکولوژیکی خشک و نیمه‌خشک کشور انجام شد. بنابراین در این راستا، ارزیابی تأثیر اکولوژیکی و اثر عرض ثابت و طول متفاوت جغرافیایی محل رویش به همراه ریزوسفر بر برخی از خصوصیات ساختاری و عملکردی گیاه اسپند در نه گرادیان ارتفاعی مختلف واقع در مازندران از اهداف این تحقیق است.مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تأثیر عوامل اکولوژیکی بر صفات ساختاری (وزن تر و خشک اندام رویشی، وزن تر و خشک ریشه، 5% ماده خشک اندام رویشی، 5% ماده خشک ریشه، قوس، ارتفاع گیاه، مساحت کانوپی گیاه، قطر و طول ریشه، طول حداکثری ساقه و طوقه) و صفات عملکردی (قطر میوه، عملکرد میوه، وزن میوه، وزن دانه، تعداد متوسط دانه‌ها، تعداد میوه و 5% دانه‌ها در میوه) گیاه اسپند، نمونه هایی از گیاه کامل در مرحله بذردهی از نه گرادیان ارتفاعی مختلف در مناطق خطیرکوه (700 و 1000 متر)، چهاردانگه (1300، 1500، 1700 و 1900 متر) و گدوک (2100، 2300 و 2500) ) با 3 تکرار به همراه خاک بستر در طرح کاملاً تصادفی جمعآوری شدند.نتایج: براساس نتایج آنالیزها، صفات عملکردی همبستگی مثبت با عوامل جوی نشان دادند. همچنین از میان صفات ساختاری، صفات رویشی ساقه با بارش، تبخیر و تابش همبستگی مثبت در سطح احتمال 5% و با رطوبت نسبی همبستگی منفی در سطح احتمال 1% نشان می‌دهد. افزایش ارتفاع از سطح دریا در مناطق گدوک و خطیرکوه موجب افزایش رطوبت و کاهش دما و در منطقه چهاردانگه منجر به کاهش رطوبت و دما می‌شود. همچنین، با افزایش ارتفاع از سطح دریا در هر سه منطقه، عملکرد محصول کاهش می‌یابد و حداکثر عملکرد محصول در ارتفاعات 1500 و 2100 متر با افزایش مواد سیلتی، رطوبت، EC و pH مشاهده می‌شود. گرادیان ارتفاعی، همبستگی مثبت در سطح احتمال 1% با عملکرد بذر نشان می‌دهد. با افزایش ارتفاع از سطح دریا در هر منطقه، طول و قطر ریشه به‌ترتیب افزایش و کاهش پیدا می‌کند. صفات رویشی ساقه و ریشه همبستگی منفی با صفات بذر نشان می‌دهد. همچنین، سطح کانوپی با ارتفاع گیاه و حداکثر قوس ساقه گیاه با عملکرد گیاه همبستگی مثبت در سطح احتمال 1% نشان می‌دهد. به‌طور کلی براساس یافته‌ها، با افزایش گرادیان ارتفاعی از سطح دریا، با کاهش دما و افزایش رطوبت و مواد مغذی خاک، کاهش رشد اندام رویشی و افزایش عملکرد محصول وجود دارد. همچنین، طبق مدل رگرسیونی صفت عملکرد؛ با افزایش گرادیان ارتفاعی، میزان شن و رس، مواد آلی و تبخیر افزایش می‌یابد که به‌دنبال آن افزایش عملکرد با ضریب تعیین 60% مشاهده می‌شود. با توجه به مدل رگرسیونی بکار برده شده، اثرگذاری عوامل خاک بیشتر از آب و هوا می‌باشد. بنابراین، برای این گیاه در یک عرض جغرافیایی ثابت، عوامل آب و هوایی دارای تغییرات جزئی هستند.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از بررسی صفات ساختاری و عملکردی اکوتیپ‌های جمعآوری شده گیاه اسپند، صفات عملکردی؛ با افزایش گرادیان ارتفاعی، میزان شن و رس، مواد آلی و تبخیر و کاهش دما، افزایش یافته و در مقابل، صفات رویشی کاهش می‌یابد. بنابراین، جمعیت منطقه گدوک با دارا بودن حداکثر صفات عملکردی به عنوان اکوتیپ برتر از میان مناطق مورد بررسی در استان مازندران معرفی می‌گردد.
آزاده کریمی افشار؛ غفار کیانی؛ حمید نجفی؛ امین باقی زاده
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.222.94.2.1575.32 زنیان (Trachyspermum copticum L.)، یکی از گیاهان معروف خانواده چتریان است که از نظر تولیدات دارویی و اقتصادی دارای اهمیت می‌باشد. به‌منظور تعیین مهمترین صفات مؤثر بر عملکرد دانه، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در دو شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی به‌عنوان عامل اصلی و 36 اکوتیپ زنیان متعلق به 9 استان ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.222.94.2.1575.32 زنیان (Trachyspermum copticum L.)، یکی از گیاهان معروف خانواده چتریان است که از نظر تولیدات دارویی و اقتصادی دارای اهمیت می‌باشد. به‌منظور تعیین مهمترین صفات مؤثر بر عملکرد دانه، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در دو شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی به‌عنوان عامل اصلی و 36 اکوتیپ زنیان متعلق به 9 استان مختلف کشور به‌عنوان عامل فرعی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با دو تکرار طی دو سال زراعی در کرمان انجام شد. نتایج تجزیه رگرسیون چندگانه خطی بهروش گام به گام نشان داد که در شرایط تنش خشکی صفات تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر و عملکرد اسانس و در شرایط آبیاری معمولی صفات عملکرد بیولوژیک، وزن هزاردانه و تعداد دانه در چتر بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه داشتند که به‌ترتیب 87% و 99% از تغییرات بهوسیله این صفات در دو شرایط تبیین شد. براساس نتایج تجزیه علیت، صفات تعداد چتر در بوته در شرایط تنش و عملکرد بیولوژیک در شرایط نرمال بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشتند و به‌عنوان مهمترین اجزای عملکرد دانه شناخته شدند. این صفات می‌توانند به‌عنوان معیارهایی مناسب برای تسهیل فرآیند انتخاب غیرمستقیم و بررسی توانمندی عملکرد دانه در برنامه‌های بهنژادی زنیان مدنظر قرار گیرند .
فاطمه پیرجلیلی؛ حشمت امیدی
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و خصوصیات کیفی سه جمعیت گیاه دارویی بالنگو (Lallemantia royleana Benth.)، مطالعه‌ای در مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد در 30 کیلومتری جنوب تهران انجام شد. این آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-93 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و خصوصیات کیفی سه جمعیت گیاه دارویی بالنگو (Lallemantia royleana Benth.)، مطالعه‌ای در مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد در 30 کیلومتری جنوب تهران انجام شد. این آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-93 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل 4 سطح خشکی از مرحله گلدهی به‌عنوان فاکتور اصلی (1- متوسط پتانسیل رطوبت خاک در حد 0.5- اتمسفر به‌عنوان شاهد (FC)، 2- پتانسیل رطوبت خاک حدود 3.5- اتمسفر به‌عنوان تنش ملایم، 3- پتانسیل رطوبت خاک حدود 6.5- اتمسفر به‌عنوان تنش نسبتاً شدید، 4- پتانسیل رطوبت خاک 9- اتمسفر به‌عنوان تنش شدید) و جمعیت‌های بالنگو (شامل 3 جمعیت از استان‌های مشهد، کرمان و طالقان) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد اندازه‌گیری شامل عملکرد دانه، میزان کلروفیل کل، کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، درصد موسیلاژ، فاکتور تورم و محتوای پرولین بود. نتایج نشان داد که جمعیت، اثر برهم‌کنش خشکی و جمعیت بر کلروفیل a، کلروفیل کل، پرولین و عملکرد دانه در سطح احتمال 1% معنی‌دار شد. خشکی بر عملکرد دانه، رنگریزه‌های فتوسنتزی و محتوای پرولین برگ در سطح احتمال 1% و بر کلروفیل کل در سطح احتمال 5% معنی‌دار و بر میزان کلروفیل b غیرمعنی‌دار شد. در تنش شدید، بیشترین میزان تغییر پرولین در جمعیت مشهد و سطح تنش نسبتاً شدید (26.26) نسبت به شاهد (0.7) بود، همچنین میزان کلروفیل a (0.5 میلی‌گرم بر گرم) و کاروتنوئید در تنش متوسط (0.96 میلی‌گرم بر گرم) نسبت به شاهد کاهش پیدا کردند. در بین جمعیت‌های مورد بررسی در شرایط شاهد (ظرفیت مزرعه‌ای) بیشترین عملکرد دانه مربوط به جمعیت مشهد با تولید 940.78 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه در شرایط تنش شدید (9- اتمسفر) مربوط به جمعیت طالقان 194.43 کیلوگرم در هکتار بود.
طه ایزان؛ فریبرز شکاری؛ یوسف نصیری
چکیده
بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی یک‌ساله و معطر از تیره نعناعیان است که در طب سنتی و نوین، در درمان برخی از ناراحتی‌های گوارشی، قلبی و عروقی کاربرد دارد. به‌منظور بررسی اثر اسید سالیسیلیک بر عملکرد و اسانس بادرشبی در شرایط تنش خشکی، آزمایشی مزرعه‌ای در ایستگاه تحقیقاتی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان پیرانشهر در سال ...
بیشتر
بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی یک‌ساله و معطر از تیره نعناعیان است که در طب سنتی و نوین، در درمان برخی از ناراحتی‌های گوارشی، قلبی و عروقی کاربرد دارد. به‌منظور بررسی اثر اسید سالیسیلیک بر عملکرد و اسانس بادرشبی در شرایط تنش خشکی، آزمایشی مزرعه‌ای در ایستگاه تحقیقاتی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان پیرانشهر در سال 1391 به‌صورت کرت‌های خردشده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری (40، 80 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر) و سه سطح افشانه کردن با اسید سالیسیلیک (0، 5/0 و 1 میلی‌مولار)، به‌عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی بر عملکرد خشک، وزن هزاردانه، شاخص برداشت سرشاخه گلدار و عملکرد اسانس معنی‌دار بود. مشابه آن در تأثیر افشانه کردن اسید سالیسیلیک بر عملکرد خشک و عملکرد اسانس نیز دیده شد. شایان ذکر است که عملکرد خشک و عملکرد اسانس بیشترین تأثیر را از تنش خشکی متحمل شدند. به‌علاوه، وزن هزاردانه و شاخص برداشت سرشاخه گلدار در تیمار آبیاری 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک بیشترین مقدار را نشان دادند. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد که اثر متقابل دو فاکتور مورد بررسی بر درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس معنی‌دار بود. به‌طوری که، بیشترین درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس مربوط به کاربرد میزان 1 میلی‌مولار اسید سالیسیلیک در 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک بودند.
فرحناز صیادی؛ اصغر رحیمی؛ حسین دشتی؛ احمد تاج‌آبادی‌پور
چکیده
به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود نیتروژن بر خصوصیات مرفولوژیکی و تسهیم ماده خشک اسفرزه (Plantago ovate Forsk)، تحقیقی در سال 1389 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان به اجرا درآمد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل چهار سطح نیتروژن (0، 60، 120 و 180 میلی‌گرم نیتروژن از منبع اوره در کیلوگرم ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود نیتروژن بر خصوصیات مرفولوژیکی و تسهیم ماده خشک اسفرزه (Plantago ovate Forsk)، تحقیقی در سال 1389 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان به اجرا درآمد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل چهار سطح نیتروژن (0، 60، 120 و 180 میلی‌گرم نیتروژن از منبع اوره در کیلوگرم خاک) و چهار سطح آبیاری (شاهد 100%، 80%، 60% و 40% ظرفیت مزرعه) بود. نتایج نشان داد که اثر متقابل خشکی و نیتروژن بر عملکرد دانه و وزن خشک کل معنی‌دار است، به‌طوری که در شرایط 100% ظرفیت مزرعه بیشترین وزن بذر (72/1 گرم در بوته) در تیمار 120 میلی‌گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک بدست آمد که نسبت به شاهد افزایش 77 درصدی داشت. در تیمار خشکی ملایم (80% ظرفیت مزرعه) مصرف نیتروژن به میزان 120 میلی‌گرم نیتروژن بر کیلوگرم خاک باعث افزایش 93 درصدی وزن خشک کل نسبت به شاهد (بدون کود) گردید. همچنین، با افزایش تنش خشکی، تسهیم ماده خشک به نفع اندام‌های زیرزمینی تمام شده و نسبت ماده خشک ریشه به‌طور معنی‌داری افزایش یافت، هر چند در این شرایط نسبت ماده خشک ساقه و دانه با تغییر معنی‌داری مواجه نشد؛ اما با افزایش کود نیتروژن نیز ماده خشک بیشتری به سمت برگ منتقل و ماده خشک کمتری به دانه منتقل گردید.
