فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
محمود افشین؛ مجید شریفی راد؛ سعیده سعیدی
چکیده
سابقه و هدف: میزان مواد مؤثره گیاهان دارویی در مراحل مختلف رشد آنها متفاوت است، بنابراین برای تعیین بهترین زمان برداشت هر یک از گونه‌های گیاهان دارویی، لازم است که میزان مواد مؤثره و فعالیت زیستی آن در مراحل مختلف رشد بررسی شود. گونه Tanacetum parthenium L. یکی از گونه‌های مهم جنس کاسنی می‌باشد که خواص دارویی متعددی دارد. در این مطالعه محتوای ...
بیشتر
سابقه و هدف: میزان مواد مؤثره گیاهان دارویی در مراحل مختلف رشد آنها متفاوت است، بنابراین برای تعیین بهترین زمان برداشت هر یک از گونه‌های گیاهان دارویی، لازم است که میزان مواد مؤثره و فعالیت زیستی آن در مراحل مختلف رشد بررسی شود. گونه Tanacetum parthenium L. یکی از گونه‌های مهم جنس کاسنی می‌باشد که خواص دارویی متعددی دارد. در این مطالعه محتوای تام ترکیبات فنول، فلاونوئید، آلکالوئید و آنتوسیانین، فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضدباکتریایی عصاره اتانولی اندام‌های هوایی و ریشه T. parthenium در مراحل مختلف فنولوژی (رویشی، گلدهی و بذردهی) بررسی شده است.مواد و روش‌ها: بدین‌منظور فنول کل، فلاونوئید کل، آلکالوئید کل و آنتوسیانین کل در عصاره اتانولی اندام‌های هوایی و ریشه گیاه بابونه گاوی به روش اسپکتروفتومتری اندازه‌گیری شدند. فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره‌ها به روش مهار رادیکال آزاد 2 و 2 دی فنیل- 1- پیکریل هیدرازیل (DPPH) و فعالیت ضدباکتریایی عصاره‌ها در برابر باکتری‌های گرم مثبت (استافیلوکوکوس اورئوس و باسیلوس سرئوس) و باکتری‌های گرم منفی (اشریشیا کلی و سالمونلا تیفی‌موریوم) به روش‌های انتشار دیسک، حداقل غلظت مهار (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) ارزیابی شد.نتایج: حداکثر میزان فنول کل (1.2 ± 62.3 میلی‌گرم معادل اسید گالیک بر گرم وزن خشک گیاه)، فلاونوئید کل (0.9 ± 35.7 میلی‌گرم معادل کوئرستین بر گرم وزن خشک گیاه)، آلکالوئید کل (0.6 ± 73.2 میلی‌گرم معادل آتروپین بر گرم وزن خشک گیاه) و آنتوسیانین کل (0.3 ± 4.2 میلی‌گرم معادل سیانیدین 3-گلوکوزید بر گرم وزن خشک گیاه) در عصاره اندام‌های هوایی گونه مورد مطالعه در مرحله گلدهی اندازه‌گیری شد. نتایج ارزیابی فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره‌ها نشان داد که عصاره اندام‌های هوایی در مرحله گلدهی گیاه دارای بالاترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی (0.7 ± 75.3%) است و حداقل فعالیت آنتی‌اکسیدانی (0.9 ± 16.5%) برای عصاره ریشه در مرحله رویشی گیاه اندازه‌گیری گردید. براساس نتایج بررسی فعالیت ضدباکتریایی، بیشترین قطر هاله عدم رشد (0.3 ± 21 میلی‌متر) برای عصاره اندام‌های هوایی گیاه در مرحله گلدهی و در مقابل باکتری استافیلوکوکوس اورئوس مشاهده شد و حداقل غلظت مهار (12.5 میکروگرم بر میلی‌لیتر) و حداقل غلظت کشندگی (25 میکروگرم بر میلی‌لیتر) در برابر باکتری مذکور و برای عصاره اندام‌های هوایی در مرحله گلدهی و رویشی ثبت شد. براساس نتایج، عصاره‌های گونه مورد مطالعه اثرگذاری بیشتری بر باکتری‌های گرم مثبت نسبت به باکتری‌های گرم منفی داشت.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج این تحقیق می‌توان بیان کرد که عصاره گیاه‌بابونه گاوی در مرحله گلدهی دارای میزان قابل توجهی از ترکیبات فیتوشیمیایی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدباکتریایی مناسب است و می‌توان از آن به‌عنوان منبع ترکیبات آنتی‌اکسیدان و آنتی‌بیوتیک طبیعی استفاده کرد.
زراعت و باغبانی
پریسا کریمی؛ امیر صحرارو؛ هدایت زکی زاده؛ محمد حسن بیگوئی؛ باب اله فرجی
چکیده
گیاه مامیران (Chelidonium majus L.) با دارا بودن آلکالوئید و خواص فارماکولوژیکی گسترده جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی دارد. برای بررسی تأثیر دور آبیاری و نیترات آمونیوم روی برخی از خصوصیات دارویی این گیاه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان در سال 1396 ...
بیشتر
گیاه مامیران (Chelidonium majus L.) با دارا بودن آلکالوئید و خواص فارماکولوژیکی گسترده جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی دارد. برای بررسی تأثیر دور آبیاری و نیترات آمونیوم روی برخی از خصوصیات دارویی این گیاه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان در سال 1396 انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل دور آبیاری در سه سطح 4 (I1)، 8 (I2) و 12 (I3) روز و نیترات آمونیوم در پنج سطح صفر (N0)، 45 (N1)، 60 (N2)، 75 (N3) و 95 (N4) کیلوگرم در هکتار بودند. نتایج تجزیه آماری داده‌ها نشان داد که برهم‌کنش دور آبیاری و کود نیتروژن بر صفات وزن تر ریشه، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک کل و حجم ریشه در سطح احتمال 5% و وزن خشک ریشه، وزن تر کل، آلکالوئید ریشه و بخش اندام هوایی در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود. بیشترین وزن تر ریشه (68.92 گرم در بوته) در تیمار I2N0 بدست آمد. همچنین، بیشترین وزن تر اندام هوایی (33.54 گرم در بوته) و وزن تر کل بوته (92.92 گرم در بوته) در تیمار I2N4 بدست آمدند. بیشترین آلکالوئید ریشه (1.72 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) و بخش هوایی (1.23 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) به‌ترتیب در تیمارهای I3N1 و I2N0 حاصل شد. به‌طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که تیمار دور آبیاری 8 روز با افزایش مقدار کود از نظر عملکرد و تیمار دور آبیاری 12 روز با مقدار کود کمتر (صفر الی 60 کیلوگرم در هکتار) از نظر آلکالوئید بخش‌های مختلف، در تولید گیاه دارویی مامیران کبیر برای کشت گلخانه‌ای قابل پیشنهاد می‌باشند.
بابک دلنواز هاشملویان؛ عذرا عطائی عظیمی؛ مهدی سلیمی؛ علیرضا عمان؛ ابوالفضل ناظمی؛ انوش اقدامی
چکیده
نواری گلی (Catharanthus roseus L.)، یکی از گیاهان دارویی مهم در دنیاست که بومی ماداگاسکار می‌باشد. آلکالوئیدهای این گیاه تقسیم میتوز را مهار می‌کنند. از جنس نواری (Vinca) تنها گونه نواری علفی (Vinca herbaceae L.) در مناطق شمال ایران می‌روید. در این پژوهش آلکالوئیدهای نواری گلی و نواری علفی جدا و اثر ضدمیتوزی آنها بر سلول‌های مریستم ریشه پیاز بررسی شد. آلکالوئیدهای ...
بیشتر
نواری گلی (Catharanthus roseus L.)، یکی از گیاهان دارویی مهم در دنیاست که بومی ماداگاسکار می‌باشد. آلکالوئیدهای این گیاه تقسیم میتوز را مهار می‌کنند. از جنس نواری (Vinca) تنها گونه نواری علفی (Vinca herbaceae L.) در مناطق شمال ایران می‌روید. در این پژوهش آلکالوئیدهای نواری گلی و نواری علفی جدا و اثر ضدمیتوزی آنها بر سلول‌های مریستم ریشه پیاز بررسی شد. آلکالوئیدهای دو گونه نواری با حلال‌های مختلف الکل، اتر و کلروفرم به روش جداسازی مرحله‌ای جدا و با استفاده از دستگاه تبخیر در خلأ خشک شدند. پیاز‌های یک اندازه بعد از سه روز قرار گرفتن در آب مقطر ریشه‌دار شدند. ریشه‌های این پیازها به مدت 8 و 24 ساعت در معرض مقادیر صفر، 0.2، 0.4 و 0.6 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر آلکالوئید هر گونه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل مشاهدات با نرم‌افزار Minitab و آزمون Tukey انجام شد. مطالعه اثر آلکالوئیدهای نواری گلی و نواری علفی بر میتوز سلول‌های مریستم ریشه پیاز نشان داد که آلکالوئیدهای هر دو گونه اثر ضدمیتوزی داشته و باعث جلوگیری و کاهش تقسیم سلولی می‌شوند. آلکالوئیدهای هر دو گونه بر مراحل تقسیم میتوز سلول‌ها اثر داشته و کروموزوم‌ها را در پروفاز ایستا نگه داشته و باعث فشردگی کروموزوم‌ها می‌شوند. مقایسه آنالیز واریانس و میانگین داده‌ها، در برخی موارد برای هر دو گونه تفاوت معنی‌دار با شاهد (تیمار غلظت صفر آلکالوئید) داشت. آلکالوئیدهای هر دو گونه باعث فشردگی و جدایی کروموزوم‌ها، مشابه اثر کلشی‌سین شدند. آلکالوئیدهای نواری گلی و علفی را می‌توان مثل کلشی‌سین برای پژوهش‌های سیتولوژی گیاهی استفاده کرد ولی نواری گلی بهتر از نواری علفی بود.
مرتضی مفید بجنوردی؛ مهناز اقدسی؛ منیژه میان‌آبادی؛ محبت نداف
چکیده
افدرا (Ephedra major Host) درختچه‌ای دو پایه متعلق به خانواده افدراسه و از بازدانگان پیشرفته است که خواص دارویی متعددی از آن شناخته شده‌است. هدف از این تحقیق بررسی برخی مواد مؤثره در پایه‌های نر و ماده در طول ماه‌های مرداد تا مهر است. به این منظور پایه‌های نر و ماده به‌طور جداگانه از رویشگاه طبیعی آن واقع در ارتفاعات بجنورد جمع‌آوری ...
بیشتر
افدرا (Ephedra major Host) درختچه‌ای دو پایه متعلق به خانواده افدراسه و از بازدانگان پیشرفته است که خواص دارویی متعددی از آن شناخته شده‌است. هدف از این تحقیق بررسی برخی مواد مؤثره در پایه‌های نر و ماده در طول ماه‌های مرداد تا مهر است. به این منظور پایه‌های نر و ماده به‌طور جداگانه از رویشگاه طبیعی آن واقع در ارتفاعات بجنورد جمع‌آوری و خشک شدند. سپس عصاره متانولی به روش خیسانیدن استخراج و میزان آلکالوئید کل، افدرین، فنل کل، فلاونوئید کل و تانن کل نمونه‌های گیاهی اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که میزان آلکالوئید کل و افدرین در طی ماه‌های مختلف و بین پایه‌های نر و ماده تفاوت معنی‌داری داشت. بیشترین میزان آلکالوئید کل در نمونه جمع‌آوری شده از پایه ماده در ماه مهر بود. همچنین نتایج بدست‌آمده از HPLC نشان داد که میزان افدرین در این گیاه از 5/1 تا 99/1 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک در ماه‌های مورد بررسی متغیر بود. بیشترین میزان افدرین در نمونه‌های برداشت شده از پایه نر در ماه مرداد دیده شد. همچنین میزان فنل کل، فلاونوئید کل و تانن کل در طی ماه‌های مختلف به‌ترتیب بین 13/41-5/31، 81/5-51/3 و 46/24-57/15 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک بود. این نتایج نشان داد که میزان فنل فقط در ماه مهر، میزان فلاونوئید کل، در ماه‌های شهریور و مهر و میزان تانن کل در ماه‌های مرداد و شهریور بین پایه‌های نر و ماده تفاوت معنی‌دار داشت.
فضه محمدی؛ رضا حیدری؛ سیاوش حسینی؛ رشید جامعی
چکیده
گیاهان دارویی منابعی غنی از متابولیت‌های ثانویه هستند. در میان این متابولیت‌ها، آلکالوئیدها گروه مهمی را تشکیل می‌دهند.Papaver bracteatum Lindl.، Papaver orientale L. و Papaver fugax Poir. گیاهان دارویی از خانواده خشخاش هستند. خصوصیات دارویی این گیاهان مربوط به قابلیت تولید و بیوسنتز گروهی از آلکالوئیدهای بنزوفنانتریدین (از زیرگروه آلکالوئیدهای بنزوایزوکوئینولین) ...
بیشتر
گیاهان دارویی منابعی غنی از متابولیت‌های ثانویه هستند. در میان این متابولیت‌ها، آلکالوئیدها گروه مهمی را تشکیل می‌دهند.Papaver bracteatum Lindl.، Papaver orientale L. و Papaver fugax Poir. گیاهان دارویی از خانواده خشخاش هستند. خصوصیات دارویی این گیاهان مربوط به قابلیت تولید و بیوسنتز گروهی از آلکالوئیدهای بنزوفنانتریدین (از زیرگروه آلکالوئیدهای بنزوایزوکوئینولین) است. مورفینانها (مورفین، کدئین و تبائین) ردهای از آلکالوئیدهای ایزوکوئینولین با عملکرد متنوع دارویی هستند. در تحقیق حاضر، گیاهان در مراحل آغازین گلدهی جمع‌آوری شدند. سونیکاتور و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا به‌ترتیب برای عصارهگیری و اندازه‌گیری مورفینانها استفاده شدند. همچنین برای سنجش آلکالوئید تام از اسپکتروفتومتر استفاده شد. نتایج نشان داد مقادیر نسبتاً بالایی از آلکالوئید تبائین در سه گونه فوق وجود دارد. میزان کدئین نسبت به تبائین کمتر بوده اما توزیع این آلکالوئیدها در قسمتهای مختلف هر کدام از گیاهان متفاوت بود. طبق نتایج بالاترین میزان آلکالوئید تام در کپسول و ریشه P. Bracteatum و P.orientale وجود داشت، در حالیکه بیشترین آلکالوئید P. fugax در ساقه مشاهده شد.
زهرا فاکر باهر؛ لطیفه احمدی؛ پرویز باباخانلو
دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1379، ، صفحه 48-65
چکیده
به منظور تعیین میزان الکالویید تام و الکالوییدهای افدرین و پزودوافدرین، بیش از250 نمونه گیاه افدرا که به 9 گونه مختلف تعلق دارند از مناطق مختلف ایران در مرحله گلدهی جمع آوری گردید. پس از استخراج الکالویید تام در 42 نمونه انتخابی، مشخص گردید که گونه E. major بیشترین مقدار (0.8%-1.8%) و گونهE. brevifoliata کمترین مقدار الکالویید تام را دارا بوده اند (0.05%-0.08%). ...
بیشتر
به منظور تعیین میزان الکالویید تام و الکالوییدهای افدرین و پزودوافدرین، بیش از250 نمونه گیاه افدرا که به 9 گونه مختلف تعلق دارند از مناطق مختلف ایران در مرحله گلدهی جمع آوری گردید. پس از استخراج الکالویید تام در 42 نمونه انتخابی، مشخص گردید که گونه E. major بیشترین مقدار (0.8%-1.8%) و گونهE. brevifoliata کمترین مقدار الکالویید تام را دارا بوده اند (0.05%-0.08%). سایر گونه ها به ترتیب عبارتند از:(0.55%-1%) E. procera ، (0.17%-0.8%) E.intermedia،(0.1%-0.55%) E. pachyclada ، (0.09%-0.5%) E. strobilata،(0.04%-0.09%) E.sarcocurpa ،(0.6%) E. distachya و (0.04%-0.2%) E. foliata. الکالوییدهای افدرین و پزودوافدرین بیش از 90% الکالوییدها را در نمونه ها به خود اختصاص می دهند که تعیین مقدار این دو نوع الکالویید با دستگاه گاز کروماتوگراف کوپل شده با طیف سنج جرمی (GC/MS) انجام گرفته است.
