محصولات فرعی و روشهای بهره برداری آنها
جواد معتمدی؛ حسین ارزانی؛ یونس عصری؛ مهردخت نجف پور نوایی؛ رستم خلیفه زاده
چکیده
اطلاع از شایستگی مراتع پیش‌نیاز بهرهبرداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی، در 12 رویشگاه معرف مناطق نیمه استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه‌گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخصهای ...
بیشتر
اطلاع از شایستگی مراتع پیش‌نیاز بهرهبرداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی، در 12 رویشگاه معرف مناطق نیمه استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه‌گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی مرتبط با بهرهبرداری از گیاهان دارویی در هر رویشگاه محاسبه شد. در پایان، بر مبنای معیارها و شاخصهای مذکور، طبقه شایستگی هر یک از رویشگاهها طبق دستورالعمل FAO و به روش عامل محدودکننده مشخص گردید. نتایج نشان داد که مقدار تولید علوفه قابل برداشت رویشگاهها از 90 تا 591 کیلوگرم در هکتار متغیر است. سهم تولید گیاهان دارویی رویشگاهها نیز 5% تا 58% بدست آمد. به‌‌عبارتی، مقدار تولید گیاهان دارویی رویشگاهها از 27 تا بیشتر از 383 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. بر این اساس، ارزش مورد انتظار هر هکتار از رویشگاهها از محل بهرهبرداری از گیاهان دارویی، با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 5.4% در شهریورماه 1399، 3 تا 41 دلار در هکتار متغیر است. در مجموع، 25% از رویشگاهها دارای شایستگی خوب، 17% دارای شایستگی متوسط، 25% دارای شایستگی کم و 33% غیر شایسته از نظر تولید و بهرهبرداری از گیاهان دارویی بودند، در صورتی که شایستگی تمامی رویشگاهها از نظر تولید علوفه برای چرای دام خوب بود. بنابراین، بهرهبرداری از همه رویشگاهها نمی‌‌تواند نقش مهم و یکسانی در بهبود معیشت مرتع‌داران داشته باشد و با رویکرد حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان، بهرهبرداری از گیاهان دارویی در تمامی رویشگاههای مرتعی توصیه نمی‌‌شود. علاوه‌بر این، حد بهرهبرداری مجاز در هر رویشگاه، متناسب با وضعیت و گرایش مرتع و حساسیت خاک به فرسایش، متفاوت است.
محصولات فرعی و روشهای بهره برداری آنها
وحیده عبداللهی؛ حسین ارزانی؛ محمدعلی زارع چاهوکی؛ سید حمید موحد محمدی؛ غلامرضا هادربادی؛ جواد معتمدی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.30.105.1.1575.1606بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای اصول اکولوژیک، یکی از جنبههای استفاده‌‌های چندمنظوره از مراتع است. از اینرو، قابلیت مراتع کوهستانی درمیان در شرق کشور، برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، علاوه‌بر شاخصهای اکولوژیکی، شاخصهای ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.30.105.1.1575.1606بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای اصول اکولوژیک، یکی از جنبههای استفاده‌‌های چندمنظوره از مراتع است. از اینرو، قابلیت مراتع کوهستانی درمیان در شرق کشور، برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، علاوه‌بر شاخصهای اکولوژیکی، شاخصهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی مرتبط با دانش بومی نیز مدنظر قرار گرفت. در این ارتباط، آماربرداری از پوشش گیاهی، در داخل 60 پلات دو متر‌مربعی که به فواصل 20 متر از یکدیگر در امتداد ترانسکت‌‌های200 متری مستقر شده بودند، انجام شد و سهم گونه‌های دارویی در ترکیب گیاهی محاسبه گردید. محدودیت‌‌ها و پتانسیل‌‌های منطقه نیز برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، از دیدگاه بهره‌‌برداران و کارشناسان، با طراحی مجموعه سؤالات، در قالب طیف لیکرت ارزیابی شد. از تلفیق نقشه‌‌ها در محیط GIS و بر مبنای رویکرد عامل محدودکننده فائو، نقشه نهایی شایستگی برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر اساس درجات شایستگی خوب، متوسط، کم و غیرشایسته تهیه گردید. نتایج نشان داد که 50.11%(6367.83 هکتار) و 49.89% (6341.44 هکتار) از مراتع، بهترتیب دارای شایستگی متوسط و کم برای بهرهبرداری بودند. درصد پوشش تاجی، بیشترین سهم محدود‌کنندگی شایستگی تیپ‌های گیاهی را داشت که در این شرایط، جهت حفاظت خاک و بهبود وضعیت مرتع، برداشت گیاهان دارویی، کمتر توصیه میشود. خرید تضمینی گیاهان دارویی از بهره‌‌برداران و ارائه آموزش‌‌های لازم به آنها در مورد جنبههای مختلف این حرفه، نیز منجر به افزایش قابلیت این نوع بهرهبرداری در مراتع خواهد شد. بر همین اساس، در طراحی دستورالعمل تعیین شایستگی مراتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، باید به آنها توجه بیشتری شود.
آزاده عالم زاده گرجی؛ غلامعلی حشمتی؛ احسان زندی اصفهان؛ جواد معتمدی
چکیده
شناسایی و کشت دانه‌‌های روغنی جدید گامی مهم در جهت تأمین روغن مورد نیاز در کشور است. با توجه به گستردگی مناطق شور، کشت و بهرهبرداری از گیاهان مقاوم به شوری در شرایطی که هم آب و هم خاک شور است، میتواند گزینه‌‌ای مناسب در زمینه تولید و استحصال روغن‌‌های گیاهی از گیاهان مقاوم به شوری باشد. هدف از این پژوهش، بررسی درصد ...
بیشتر
شناسایی و کشت دانه‌‌های روغنی جدید گامی مهم در جهت تأمین روغن مورد نیاز در کشور است. با توجه به گستردگی مناطق شور، کشت و بهرهبرداری از گیاهان مقاوم به شوری در شرایطی که هم آب و هم خاک شور است، میتواند گزینه‌‌ای مناسب در زمینه تولید و استحصال روغن‌‌های گیاهی از گیاهان مقاوم به شوری باشد. هدف از این پژوهش، بررسی درصد روغن قابل استحصال و تعیین ترکیب‌های اسیدهای چرب در دو گونه شورروی Salicornia europaeae و Halocnemum strobilaceum در حاشیه دریاچه ارومیه بود. بدین‌منظور، اقدام به جمع‌آوری بذر گونه‌‌ها در فصل پاییز 1395 شد. استخراج اسیدهای چرب، توسط حلال انجام شد. مخلوط حلال و روغن، توسط دستگاه تقطیر در خلأ گردشی جدا گردید و بعد از تهیه متیل‌استر و تزریق به دستگاه گاز‌کروماتوگرافی (GC)، آنالیز اسیدهای چرب انجام شد. برای شناسایی اسیدهای چرب، از مخلوط استاندارد اسیدهای چرب، ساخت شرکت سیگما با مقایسه زمان‌‌های بازداری استفاده گردید. اطلاعات حاصل، با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمون آماری t مستقل تجزیه‌وتحلیل شد. میانگین بازده روغن بدست‌‌‌آمده از دو گونه S .europaeae و H. strobilaceum بهترتیب 18.58% و 9.28% محاسبه شد. درمجموع، 12 اسید چرب شامل لوریک اسید (C12:0)، مریسیتیک اسید (C14:0)، میریستولئیک اسید (C14:1n5)، پالمیتیک اسید (C16:0)، پالمیتولئیک اسید (C16:1n7)، استئاریک اسید (C18:0)، اولئیک اسید (C18:1n9)، لینولئیک اسید (C18:2n6cis)، آلفا-لینولنیک اسید (C18:3n3)، گاما-لینولئیک اسید (C18:3n6)، استئاریک اسید (C18:0) و آراشیدیک اسید (C20:0) در پروفیل این دو گونه ثبت شد. لینولئیک اسید بهترتیب با 56% و 54.7% در S. europaeae وH. strobilaceum اسید چرب غیراشباع بود. پالمیتیک اسید نیز با 11.4% و 9.7% درصد بهترتیب در S. europaeae و H. strobilaceum، اسید چرب اشباع غالب بود. نتایج نشان داد که با توجه به بازده روغن (18.58%) و درصد اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع شناسایی شده، بذر گونه S. europaeae میتواند به‌عنوان یک منبع روغن خوراکی مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد.
محمدحسن پزشگی؛ جواد معتمدی؛ احمد علیجانپور؛ مهشید سوری؛ محمدرضا نجیب زاده؛ حسین ارزانی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.1.99.1.1585.41 تعیین شایستگی مرتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، از اهمیت خاصی برخوردار است. این مطالعه با هدف معرفی برخی از معیارها و شاخصهای مؤثر بر تعیین شایستگی مرتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی و بررسی تفاوت بین نتایج استفاده از رویکردهای مختلف تعیین شایستگی انجام شد. بدین‌منظور، شایستگی ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.1.99.1.1585.41 تعیین شایستگی مرتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، از اهمیت خاصی برخوردار است. این مطالعه با هدف معرفی برخی از معیارها و شاخصهای مؤثر بر تعیین شایستگی مرتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی و بررسی تفاوت بین نتایج استفاده از رویکردهای مختلف تعیین شایستگی انجام شد. بدین‌منظور، شایستگی مراتع کوهستانی ارشدچمن سهند، از لحاظ بهرهبرداری گیاهان دارویی ارزیابی شد. نتایج نشان داد که براساس روش عامل محدودکننده (روش رایج تعیین شایستگی مرتع)، 2% از مراتع دارای شایستگی خوب، 6% دارای شایستگی متوسط، 77% دارای شایستگی کم و 15% غیرشایسته برای بهرهبرداری بودند. بر مبنای روش ریاضی (استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی)، 4% از مراتع دارای شایستگی خوب، 26% دارای شایستگی متوسط، 45% دارای شایستگی کم و 25% غیرشایسته برای بهرهبرداری بودند. کاربرد روش تلفیق‌‌نظری (دستورالعمل پیشنهادی) نیز نشان داد که 39% از مراتع دارای شایستگی خوب و 61% دارای شایستگی متوسط بودند. بهطور کلی، مشاهده شد که بین طبقات شایستگی حاصل از روش عامل محدودکننده با روش ریاضی تفاوت معنی‌‌داری وجود ندارد ولی بین طبقات روش مذکور با دستورالعمل پیشنهادی، تفاوت وجود دارد و کلاس‌‌های شایستگی متفاوتی برای مساحت مشخصی از مرتع حاصل میشود. از اینرو، پیشنهاد میشود میزان صحت یافته‌‌های این مطالعه، بهمنظور دستیابی به نتیجه کاربردی، در سال‌‌های متفاوت از نظر وقایع آب و هوایی و مکان‌‌های دیگر با خصوصیات فیزیکی متفاوت نیز آزمون شود. در مجموع، بر مبنای تلفیق نتایج رویکردهای مختلف و به لحاظ محدودیت‌‌های فیزیکی و محیطی، محدوده مورد پژوهش شایستگی اندکی برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی دارد. بر همین اساس و با هدف کاهش فشار دام بر مراتع و افزایش تنوع گیاهان دارویی، باید در چارچوب استفاده چندمنظوره از مرتع بر دیگر جنبههای استفاده از مراتع منطقه مانند زنبورداری و گردشگری آزاد در مرتع توجه بیشتری باید بشود.
جواد معتمدی؛ اسکندر صوفی خواجوی؛ احمد علیجانپور؛ اسماعیل شیدای کرکج
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.240.94.2.1575.1607 بررسی ویژگی‌های رویشگاهی گیاهان دارویی و برآورد مقدار تولید آنها از ملزومات اساسی بهمنظور طراحی سند چشم‌انداز بهرهبرداری از محصولات فرعی است. گونه ثعلب (Orchis palustris Jacq.) یکی از گونه‌های دارویی مهم و با ارزش اقتصادی بالا است که در چمنزارهای منطقه ترگور ارومیه پراکنش چشمگیری دارد. از اینرو، ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.240.94.2.1575.1607 بررسی ویژگی‌های رویشگاهی گیاهان دارویی و برآورد مقدار تولید آنها از ملزومات اساسی بهمنظور طراحی سند چشم‌انداز بهرهبرداری از محصولات فرعی است. گونه ثعلب (Orchis palustris Jacq.) یکی از گونه‌های دارویی مهم و با ارزش اقتصادی بالا است که در چمنزارهای منطقه ترگور ارومیه پراکنش چشمگیری دارد. از اینرو، از بین محدوده‌های پراکنش چمنزار، شش محدوده که پراکنش گونه ثعلب در آنها از وضعیت یکنواخت‌تری برخوردار و دسترسی به آنها آسان‌تر بود، انتخاب گردید. در هر یک از محدوده‌ها با کاربرد 60 پلات 60×25 سانتی‌متر مربعی که بهطور تصادفی در داخل 10 قاب 1 × 10 متر مربعی استقرار داشتند، تعداد پایه‌های ثعلب شمارش و صفات گیاهی شامل درصد پوشش تاجی، ارتفاع و مقدار تولید غده ثعلب اندازه‌گیری شد. همچنین در هر یک از مکان‌ها، سه نمونه مرکب خاک به‌صورت تصادفی تا عمق ریشه‌دوانی گونه‌های غالب برداشت و خصوصیات خاک شامل شن، سیلت، رس، اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی و ازت کل اندازه‌گیری شد. عمق آب زیرزمینی هر یک از رویشگاهها، به‌عنوان معیاری از سطح رطوبتی و ارتفاع از سطح دریا برای آنالیز ارتباط خصوصیات رویشگاهی با صفات گیاهی مورد توجه قرار گرفت. بدین‌منظور با توجه به طول گرادیان محاسبه شده، از روش آنالیز افزونگی (RDA) به‌عنوان روش خطی استفاده شد. نتایج آنالیز افزونگی نشان داد که صفات گیاهی و به‌ویژه وزن غده ثعلب، تحت تأثیر مستقیم مقدار ماده آلی، ازت کل و درصد رس رویشگاهها می‌باشد. صفات مذکور با ارتفاع رویشگاهها، عمق آب زیرزمینی و اسیدیته خاک ارتباط عکس دارند. در مجموع، گونه ثعلب رویشگاههای کم ارتفاع مانند دشت‌های آبرفتی با خاک‌های حاصلخیز، اسیدیته خنثی، بافت سنگین و آب زیرزمینی بالا را نسبت به دیگر مکان‌ها بیشتر ترجیح می‌دهد.
